XX Doroczna Konferencja Audytingu „Biegły rewident w świetle zmian – etyka, regulacja, digitalizacja

Patronat nad wydarzeniem objęły: Ministerstwo Finansów, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie i ACCA.

Otwierając obrady, Barbara Misterska-Dragan, prezes KRBR, przypomniała historię konferencji audytingu, zapoczątkowanych decyzją KRBR podjętą 18.04.2000 r. na wniosek dr Danuty Krzywdy. Otrzymała ona podziękowania za tę niezwykle przydatną biegłym rewidentom inicjatywę oraz za pracę, jaką włożyła, by wdrożyć ten pomysł w życie.

Pierwsza konferencja odbyła się 23–24.11.2000 r. Początkowo wydarzenia te miały bardziej naukowy charakter. Z czasem jednak, w miarę jak zmieniało się postrzeganie roli i zadań biegłych rewidentów, gdy zaczęły być wdrażane nowe standardy badania, kolejne konferencje były bliższe kwestiom praktycznym.

Justyna Adamczyk, dyrektor Departamentu Rachunkowości i Rewizji Finansowej w Ministerstwie Finansów, pełnomocnik ds. organizacji Polskiej Agencji Nadzoru Audytowego (PANA), odczytała list Piotra Nowaka, podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów, przewodniczącego KNA. Minister odniósł się w nim do aktualnych zmian przepisów regulujących działalność biegłych rewidentów.

Po ponad roku obowiązywania przyjętej w 2017 r. uobr i obserwowania jej rozwiązań w praktyce, mając na uwadze aktualną sytuację na rynku finansowym, za konieczne uznano umocnienie nadzoru nad działalnością biegłych rewidentów i firm audytorskich w drodze centralizacji nadzoru publicznego nad ich działalnością w nowym organie nadzoru – PANA – przy jednoczesnym poszerzeniu zakresu nadzoru. Nowelizacja ustawy z 19.07.2019 r. o zmianie uobr oraz innych ustaw, która weszła w życie 5.09.2019 r., wyznaczyła nowe zadania dla nadzoru publicznego.

Zdaniem ministra skupienie większości zadań nadzoru w jednym organie przyniesie wiele korzyści, pozwoli np. zwiększyć spójność postępowań oraz przyspieszyć działania podejmowane w reakcji na stwierdzone nieprawidłowości. Ma to duże znaczenie dla bezpieczeństwa i stabilności rynku finansowego oraz ochrony jego uczestników. Objęcie nadzorem PANA – wstępującej w prawa i obowiązki KNA od 1.01.2020 r. – innych niż badanie ustawowe usług atestacyjnych oraz pokrewnych podniesie zaś jakość i wiarygodność tych usług, co zmniejszy ryzyko inwestycyjne uczestników rynku.

Minister podkreślił, że doświadczenia 10-letniego współdziałania KNA i PIBR pokazują, iż dotychczasowa współpraca powinna być kontynuowana, gdyż odgrywa istotną rolę w rozwoju zawodu.

Nawiązując do tytułu konferencji, minister wskazał, że elektroniczna sprawozdawczość zwiększa dostępność sprawozdań składanych do KRS, a tym samym ich użyteczność dla interesariuszy. Elektronizacja umożliwia efektywne przetwarzanie danych sprawozdań, standaryzuje i zwiększa spójność informacji, a stosowanie ujednoliconych schematów pozwala na automatyczne sprawdzenie i przetwarzanie sprawozdań.

Elektroniczna sprawozdawczość to duże wyzwanie dla wszystkich uczestników tego przedsięwzięcia, a udział w nim biegłych rewidentów, w tym przekazywanie spostrzeżeń i ew. uwag, ma istotne znaczenie dla sprawnego działania systemu.

Justyna Adamczyk poinformowała, że przygotowywane są systemy elektroniczne, które pozwolą na płynną komunikację między PANA a firmami audytorskimi. Wskazała, że celem działania nowego organu jest nie tylko nadzór nad firmami audytorskimi, lecz także upowszechnianie dobrych praktyk. Podkreśliła rolę współpracy PIBR i PANA w zakresie wymiany informacji, co umożliwi zachowanie obecnego zakresu danych dostępnych dla użytkowników zewnętrznych.

Paweł Rudolf, p.o. dyrektora zarządzającego Pionem Nadzoru Bankowego w KNF, mówiąc o współpracy między KNF i biegłymi rewidentami, wspomniał o badaniach komitetów audytu pod kątem spełnienia przez nie wymagań ustawowych. Podkreślił, że (co jest jednym z zadań KNF) badania te służą także temu, aby komunikacja z biegłym rewidentem była pełniejsza, by opinia audytora nie trafiała w próżnię, lecz żeby komitety audytu czerpały z niej wiedzę o stanie spraw spółki i na tej podstawie dawały ich zarządom odpowiednie rekomendacje.

Zadanie do wykonania to usprawnienie komunikacji między KNF, która odpowiada za stabilność rynku finansowego, a biegłymi rewidentami, którzy przeprowadzają badania sprawozdań jednostek tego rynku, stosując do tego odpowiednie narzędzia, zachowując zawodowy sceptycyzm i kierując się zasadami etyki zawodowej. Współpraca między KNF i biegłymi rewidentami może przynieść same korzyści, przełoży się na lepszą jakość danych sprawozdawczych przedstawianych przez uczestników rynku finansowego.

Kolejne wyzwanie to zmierzenie się w bliskiej przyszłości z nowym formatem ustrukturyzowanej elektronicznej sprawozdawczości finansowej (XBRL), sporządzanej przez jednostki stosujące MSR. W związku z tą zmianą zadaniem KNF, ale i PIBR będzie zapewnienie porównywalności danych.

Wyzwania dla zawodu biegłego rewidenta – perspektywa polska i międzynarodowa

Gospodarzem I sesji plenarnej była Monika Kaczorek, zastępca prezesa KRBR, a uczestniczyli w niej: Justyna Adamczyk, Barbara Misterska-Dragan, Florin Toma, prezes Accountancy Europe, Sha Ali Khan, dyrektor ds. regulacyjnych w ACCA.

Zastanawiano się nad przyszłością zawodu biegłego rewidenta i wyzwaniami stojącymi przed audytorami w Polsce i Europie. W trakcie dyskusji poruszono takie tematy, jak skutki zmian zasad funkcjonowania polskiego nadzoru publicznego dla samorządu i biegłych rewidentów czy sposób, w jaki nowa organizacja nadzoru publicznego wpłynie na jakość sprawozdawczości finansowej. Wskazano na wyzwania organizacyjne czekające firmy audytorskie. Mówiono też o kosztach, jakie spowoduje dostosowanie się firm audytorskich i całej branży do nowych przepisów.

Monika Kaczorek, podsumowując panel, stwierdziła: Zadanie naszej profesji na najbliższą przyszłość to zwiększenie roli etyki zawodowej, poprawa komunikacji, zwłaszcza ze zleceniodawcami, i wdrażanie nowoczesnej technologii do obsługi rewizji finansowej.

Spotkanie środowiskowe

Sesję poprowadziła prezes Barbara Misterska-Dragan, a udział w niej wzięli: Jan Letkiewicz, zastępca prezesa KRBR, Danuta Drobniak, skarbnik KRBR, Władysław Fałowski, przewodniczący KKN, Joanna Żukowska-Kalita i Mirosław Szmigielski, członkowie KRBR.

Prezes KRBR przedstawiła wpływ ostatnich zmian na „konstrukcję” samorządu biegłych rewidentów, mającego już 28 lat. Wskazała też na idące za tymi zmianami nowe wyzwania oraz obowiązki dla wykonujących ten zawód i samorządu.

Rozwinięto temat konsekwencji zmian uobr oraz ich wpływu na zadania i sposób działania samorządu. Omówiono już zrealizowane zadania, którym musiała sprostać nowa KRBR i które stały się priorytetami minionych 5 mies. pracy samorządu. Przybliżono najbliższe plany, zamierzenia i działania, których celem jest tworzenie dobrych praktyk audytu oraz pozostałych usług atestacyjnych i pokrewnych oraz wsparcie firm audytorskich przy doskonaleniu ich systemów kontroli jakości usług.

Elektroniczna sprawozdawczość

Gospodarzem następnej sesji była Hanna Sztuczyńska, partner w BDO, członek Komisji ds. standaryzacji usług świadczonych przez biegłych rewidentów, a uczestniczyli w niej: Justyna Adamczyk, Agnieszka Baklarz, członek zarządu A. Bombik Kancelaria Biegłego Rewidenta, dr Piotr Staszkiewicz, adiunkt w Instytucie Finansów Korporacji i Inwestycji SGH, Jarosław Dac, członek KRBR, partner w Dziale Audytu Ernst & Young Polska.

Paneliści przedstawili najnowsze rozwiązania – już wykorzystywane lub przewidziane do stosowania – przy sporządzaniu elektronicznej ustrukturyzowanej sprawozdawczości finansowej, zgodnej z uor i MSR. Dyskutowano też o problemach technicznych, podpisie elektronicznym, konieczności przygotowania się do zmian sprawozdawczości, czekających jednostki stosujące MSR.

Zmiany w krajowych i międzynarodowych standardach rachunkowości

Podczas kolejnej sesji Ernest Podgórski, członek Komisji Egzaminacyjnej dla kandydatów na biegłych rewidentów oraz członek Komitetu Standardów Rachunkowości, omówił sposób tworzenia tych standardów i wskazał na ich cel, którym jest wykładnia i uszczegółowienie przepisów uor oraz wpływanie tą drogą na ujednolicenie rozwiązań praktycznie funkcjonujących systemów rachunkowości. Przedstawił również bieżące prace prowadzone przez Komitet.

Anna Sirocka, partner w Dziale Audytu Ernst & Young Polska, członek Komitetu Standardów Rachunkowości, naświetliła m.in. wymogi MSSF 16 Leasing, które sprawiają najwięcej trudności przy wdrożeniu i stosowaniu tego standardu, oraz interpretacje jego postanowień (w tym wykładnię KIMSF z 2019 r. dotyczącą leasingów identyfikowalnych oraz umów leasingu na czas nieokreślony).

Obowiązki biegłych rewidentów, reakcja na nowe przepisy

Sesję poświęconą tym zagadnieniom poprowadziła Agnieszka Wujek, członek KRBR, a uczestniczyli w niej: Jarosław Dac, członek KRBR, Robert Jurkiewicz, partner w PwC, Wojciech Kuśmierowski, dyrektor zarządzający Audit Quality Monitoring.

Agnieszka Wujek podkreśliła konieczność kompletacji i aktualizacji obowiązujących przepisów przez firmy audytorskie. O ile zmiany prawa bilansowego, podatkowego i MSB są uwzględniane przez audytorów niejako automatycznie, o tyle już nowe przepisy dotyczące np. schematów podatkowych czy prania pieniędzy wydają się niektórym mniej istotne i są pomijane. Tymczasem te zagadnienia są ważne dla badania i często dopytują o nie klienci.

Etyka w zawodzie biegłego rewidenta i jej znaczenie dla interesariuszy

Gospodarzem kolejnej sesji była Ewa Jakubczyk-Cały, członek KRBR, partner zarządzająca firmy audytorsko-konsultingowej PKF Consult, a brali w niej udział: prof. dr hab. Anna Karmańska, przewodnicząca Komisji Egzaminacyjnej, Jacek Gdański, członek KNA, Mirosław Kachniewski, prezes Stowarzyszenia Emitentów Giełdowych, Jarosław Dac, Piotr Witek, Joanna Żukowska-Kalita, członkowie KRBR, Klaudia Hałas, Krajowy Rzecznik Dyscyplinarny, Agnieszka Gontarek, dyrektor Działu Emitentów GPW, Wacław Nitka, członek Komisji KRBR ds. etyki, Jarosław Bochenek, partner, członek zarządu Mazars Audyt, Piotr Cieślak, wiceprezes zarządu, Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych.

Wykład wprowadzający „O roli etyki dla zawodu biegłego rewidenta” wygłosiła prof. Anna Karmańska, przedstawiając m.in. narzędzia samooceny postawy etycznej.

Podczas pierwszej części sesji odbyła się dyskusja nt. roli etyki i jakości rewizji finansowej przy kreowaniu dla inwestorów wartości, którą jest rzetelność publikowanej informacji finansowej. Była to wymiana poglądów nt. tego, jak – honorując wiążące przepisy – wdrożyć w firmach audytorskich systemy kontroli jakości, które zapewnią, że polityki firm audytorskich będą zgodne z przepisami, procedury stosowania zasad etyki będą wdrażane, a ich przestrzeganie nadzorowane.

Drugą część sesji poświęcono zmianom kodeksu etyki oraz relacji i komunikacji wewnątrz firm audytorskich i między nimi. Dyskutowano m.in., czy procedury kontroli jakości i inspekcji w firmach audytorskich mogą powodować wewnętrzne konflikty. Czy stanowią one ingerencję w osąd biegłego rewidenta? Czy udostępnianie dokumentacji nowej firmie audytorskiej to tylko formalny obowiązek, czy też przydatna procedura rewizji? A jeśli tak, to jakie są uwarunkowania uznania ją za przydatną? Jakie stosować rozwiązania przy sporządzaniu ofert i prowadzeniu marketingu, aby wykazać profesjonalizm firmy audytorskiej?

Zmiana uobr – sposób wdrożenia nowych wymogów w firmie audytorskiej

Ostatnią sesję poprowadził Mirosław Szmigielski, członek KRBR, a uczestniczyli w niej Jan Letkiewicz, zastępca prezesa KRBR, i Agnieszka Müller-Grządka, członek KRBR, dyrektor w dziale audytu KPMG.

Skonstatowano, że po niecałych 2 latach obowiązywania uobr, kiedy jeszcze budzi wątpliwości wykładnia niektórych jej zapisów, samorząd, biegli rewidenci i firmy audytorskie stają przed kolejną znaczącą zmianą zadań, kompetencji, a nawet niektórych podstawowych pojęć. Można się obawiać, że zmiany te wpłyną na koszty i ceny usług biegłych rewidentów.