Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy zasądzone pracownikowi przywróconemu do pracy – czy jest zwolnione od PIT

Świadczenia objęte zwolnieniem od PIT

Art. 21 ust. 1 pkt 3 updof zwalnia od podatku otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z:

• przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów,
• postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 Kp.

Zwolnienie nie obejmuje przy tym:

• określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
• odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
• odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
• odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
• odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
• odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane PIT według skali lub podatkiem liniowym,
• odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Odszkodowanie i zadośćuczynienie w świetle Kc…

Jak wprost wynika z przywołanej regulacji, aby dane świadczenie mogło korzystać ze zwolnienia, musi być odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem. W updof nie zdefiniowano tych pojęć, ich rozumienie nie może więc odbiegać od ich znaczenia przyjętego w prawie cywilnym.

W myśl Kc świadczenie odszkodowawcze jest następstwem czynu niedozwolonego (odpowiedzialność deliktowa – art. 415 i nast.) lub niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania (odpowiedzialność kontraktowa – art. 471 i nast.). O tym, co stanowi szkodę oraz jakie są zasady i sposoby jej naprawienia, decydują art. 361 i art. 363 Kc. Na mocy tych uregulowań wypłata odszkodowania jest zatem konsekwencją wystąpienia szkody.

Zadośćuczynienie natomiast (art. 445 § 1 Kc) to forma rekompensaty pieniężnej z tytułu szkody niemajątkowej w związku z doznaną krzywdą (spowodowaną uszkodzeniem ciała lub wywołaniem rozstroju zdrowia).

…i przepisów prawa pracy

Z art. 300 Kp wynika, że w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kc, jeżeli nie są sprzeczne z zasadami prawa pracy. Kp posługuje się terminami „odszkodowanie” oraz „zadośćuczynienie” w odniesieniu do konkretnych świadczeń pracowniczych, do których uprawniony jest pracownik lub były pracownik (np. art. 45, art. 56, art. 99).

W myśl art. 45 § 1 i 2 Kp w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas określony lub nieokreślony jest nieuzasadnione bądź narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy – stosownie do żądania pracownika – orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu go do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu.

Sąd pracy może nie uwzględnić ww. żądania pracownika, jeśli ustali, że jest to niemożliwe lub niecelowe. Orzeka wówczas o odszkodowaniu (w niektórych przypadkach pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie). Nie dotyczy to pracowników objętych szczególną ochroną (o których mowa w art. 39 i art. 177 Kp oraz w przepisach szczególnych dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę), chyba że uwzględnienie żądania przywrócenia do pracy jest niemożliwe z przyczyn określonych w art. 41¹ Kp (art. 45 § 2 Kp).

Przepisem szczególnym, dotyczącym ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę, jest m.in. art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z 23.05.1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn. DzU z 2022 r. poz. 854). Zgodnie z nim pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej (zoz) nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku prawnego ze wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z inną osobą wykonującą pracę zarobkową będącą członkiem danej zoz, upoważnioną do reprezentowania zoz wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy – z wyjątkiem przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także jeżeli dopuszczają to przepisy odrębne.

Co do zasady pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za 2 mies., a gdy okres wypowiedzenia wynosił 3 mies. – nie więcej niż za 1 mies. W przypadku niektórych pracowników (np. kobiety w ciąży czy na urlopie macierzyńskim) istnieje możliwość wypłaty tego wynagrodzenia za dłuższy okres (art. 47 Kp).

Wynagrodzenie to nie odszkodowanie

Z Kp jednoznacznie wynika, że w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę pracownik może żądać przywrócenia go do pracy na poprzednich warunkach albo odszkodowania. Jeśli podejmie pracę w wyniku przywrócenia do pracy, to przysługuje mu wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy. Ustawodawca wyraźnie odróżnia zatem wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy od odszkodowania. W konsekwencji wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy nie jest tożsame z odszkodowaniem, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 updof. Nie korzysta ono ze zwolnienia od PIT, bo podlegają mu wyłącznie odszkodowania lub zadośćuczynienia – co wynika wprost z literalnego brzmienia powołanego przepisu i co potwierdza interpretacja KIS z 16.04.2024 r. (0115-KDIT2.4011.74.2024.2.ŁS).

Podsumowując: wypłacone pracownikowi przez spółkę świadczenie stanowi przychód ze stosunku pracy podlegający PIT (zgodnie z art. 12 ust. 1 updof), bo podstawą jego wypłaty jest stosunek pracy. Przychód ten nie podlega zwolnieniu wynikającemu z art. 21 ust. 1 pkt 3 updof, a w konsekwencji na spółce jako pracodawcy ciążą obowiązki płatnika w zakresie poboru PIT od wypłaconego wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.