Ustalanie odpisów amortyzacyjnych według zasad podatkowych w małej spółce kapitałowej

Wszystkie spółki kapitałowe są wyłączone z prawa do stosowania uproszczenia uregulowanego w art. 32 ust. 7 uor, co wynika wprost z kolejnego ustępu tego przepisu. Nie przekreśla to jednak możliwości przyjęcia przez nie do celów rachunkowości podatkowych stawek amortyzacji.

Uproszczenie polega na tym, że wskazane w przepisie jednostki mogą zadeklarować w swoich zasadach (polityce) rachunkowości stosowanie podatkowych stawek amortyzacji bez przeprowadzania szczegółowej analizy okresu ekonomicznej użyteczności środka trwałego oraz pozostałych czynników decydujących o stawkach i metodzie amortyzacji, wskazanych w art. 32 ust. 2 uor. Księgowi, np. w małych spółkach jawnych osób fizycznych, po odpowiednim ujęciu uproszczenia w zasadach (polityce) rachunkowości jednostki, przy ustalaniu okresu i rocznej stawki amortyzacji nie muszą zatem brać pod uwagę następujących kryteriów:

• liczba zmian, na których pracuje środek trwały,
• tempo postępu techniczno-ekonomicznego,
• wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem,
• prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego,
• przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego.

Uproszczenie dotyczy jednostek mikro i małych, które nie są (art. 32 ust. 8 uor):

• jednostkami sektora finansów publicznych (o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej),
• spółkami kapitałowymi,
• spółkami komandytowo-akcyjnymi,
• spółkami jawnymi albo spółkami komandytowymi, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej.

Jedynym ograniczaniem stosowania tego uproszczenia jest rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki w sprawozdaniu finansowym (art. 4 ust. 1 uor). W jednostkach uprawnionych, w momencie przyjmowania środka trwałego do używania, jeżeli w ich zasadach (polityce) rachunkowości znajduje się odpowiedni zapis, księgowi mogą więc zastosować podatkowe stawki amortyzacji. A dopiero przy sporządzaniu sprawozdania finansowego na koniec roku obrotowego powinni ocenić, czy nie zniekształciło to istotnie całości obrazu sytuacji majątkowej, finansowej albo wyniku finansowego jednostki. Zdecydowanie jest to uproszczenie pracy księgowych.

Należy jednak podkreślić, że wyłączenie możliwości stosowania uproszczenia we wskazanych w przepisie jednostkach (w tym spółkach z o.o.) nie oznacza, że nie mają one możliwości przyjęcia stawek podatkowych.

Nie mogą deklarować automatycznego ich zastosowania, ale w wielu indywidualnych przypadkach stawki podatkowe mogą wciąż wystarczająco rzetelnie odzwierciedlać tempo wykorzystania i „konsumowania” korzyści ze środka trwałego. Również te jednostki mogą zatem stosować podatkowe stawki amortyzacji, ale wyłącznie po zadeklarowaniu (i faktycznym przeprowadzaniu) oceny rzetelności i jasności przedstawienia swojej sytuacji majątkowej, finansowej i wyniku finansowego. Warto pamiętać, że jednostki mogą stosować uproszczenia zasad (polityki) rachunkowości, które nie są wprost opisane w uor, ale pozostają w zgodzie z zasadą istotności.

Podsumowując: sytuacja małej spółki kapitałowej różni się w omawianym zakresie od sytuacji jednostek uprawnionych do stosowania uproszczenia tym, że:

• nie może ona zadeklarować w swoich zasadach (polityce) rachunkowości wykorzystania podatkowych stawek amortyzacji środków trwałych (co niestety jest częstą praktyką),
• może ona zastosować podatkowe stawki amortyzacji po dokonaniu oceny, czy wystarczająco dobrze odzwierciedlają faktyczne wykorzystanie środka
• trwałego.