Ustalenie wartości gruntu i budynku otrzymanych w trwały zarząd przez dwie samorządowe jednostki budżetowe

Z art. 18 ustawy z 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. DzU z 2024 r. poz. 1145, dalej ugn) wynika, że grunty stanowiące własność Skarbu Państwa bądź jednostki samorządu terytorialnego (jst) mogą być oddawane jednostkom organizacyjnym w trwały zarząd, najem i dzierżawę oraz użyczane na cele związane z ich działalnością. Zgodnie z art. 43 ust. 1 ugn trwały zarząd jest formą władania nieruchomością przez jednostkę organizacyjną (państwową lub samorządową, nieposiadającą osobowości prawnej – art. 4 pkt 10 ugn). Nieruchomości jst będące przedmiotem własności lub użytkowania wieczystego oddaje się w trwały zarząd odpowiedniej samorządowej jednostce organizacyjnej, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej (art. 43 ust. 5 ugn). Ponadto, w myśl art. 49a ust. 2 ugn cała nieruchomość może być oddana w trwały zarząd kilku jednostkom organizacyjnym w częściach ułamkowych. Trwały zarząd na rzecz jednostki organizacyjnej ustanawia właściwy organ, w drodze decyzji, która powinna zawierać m.in. cenę nieruchomości i opłatę z tytułu trwałego zarządu (art. 45 ust. 1 i 2 ugn).

Samorządowe jednostki budżetowe są zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie z zasadami określonymi w uor, ustawie z 27.08.2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn. DzU z 2024 r. poz. 1530), z uwzględnieniem zasad szczególnych wynikających z rozporządzenia MRiF z 13.09.2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. DzU z 2020 r. poz. 342, dalej rozporządzenie).

Z § 2 ust. 5 rozporządzenia wynika, że przez środki trwałe rozumie się środki, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 15 uor, w tym środki trwałe stanowiące własność Skarbu Państwa lub jst, otrzymane w zarząd lub użytkowanie i przeznaczone na potrzeby jednostki.

W myśl art. 3 ust. 1 pkt 12 uor dla uznania składników majątkowych za aktywa jednostki, a w konsekwencji do ujęcia ich w księgach rachunkowych i wykazania w sprawozdaniu finansowym (bilansie) jednostki, muszą zostać spełnione warunki określone w tym przepisie. Powinny to być zatem kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Ponadto art. 3 ust. 1 pkt 15 uor definiujący środki trwałe stanowi, że zalicza się do nich rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki, w szczególności nieruchomości, w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego.

Grunty i budynki zalicza się do nieruchomości, lecz są one klasyfikowane do różnych grup środków trwałych. Należy przy tym podkreślić, że zgodnie z uor grunty – jeżeli nie służą wydobyciu kopalin metodą odkrywkową – nie podlegają amortyzacji. Grunty bowiem, odmiennie od budynków, z upływem czasu nie zawsze tracą na wartości – ich wartość niejednokrotnie wzrasta. W kontekście zasad rachunkowości grunty i budynki trzeba zatem traktować jako dwa odrębne obiekty środków trwałych i wykazywać w ewidencji księgowej oddzielnie.

Przy wycenie środków trwałych w samorządowej jednostce budżetowej stosuje się zasady wynikające z § 6 rozporządzenia. Środki trwałe stanowiące własność Skarbu Państwa lub jst otrzymane nieodpłatnie, na podstawie decyzji właściwego organu, mogą być wycenione w wartości określonej w tej decyzji. Jeśli decyzja określa wartość łącznie dla gruntu i budynku, należy ją podzielić proporcjonalnie na poszczególne obiekty środków trwałych, tj. grunt i budynek wycenić w sposób określony we własnym zakresie przez jednostkę organizacyjną. Jeżeli w decyzji nie została określona wartość, do wyceny środków trwałych stosuje się ogólne zasady wynikające z uor. Zgodnie z nimi środki trwałe wprowadza się do ksiąg rachunkowych w wartości początkowej stanowiącej cenę nabycia lub koszt wytworzenia. Gdy nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, wycenia się go według cen sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.

Za cenę (wartość) sprzedaży netto składnika aktywów przyjmuje się możliwą do uzyskania na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży, bez VAT i podatku akcyzowego, pomniejszoną o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a także powiększoną o należną dotację przedmiotową. Jeśli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, trzeba w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy (art. 28 ust. 2 i 5 uor).

Należy również uwzględnić, że w myśl § 7 ust. 1 rozporządzenia środki trwałe podlegają amortyzacji. Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się według zasad przyjętych przez jednostkę zgodnie z uor. Ustalając zasady amortyzacji, jednostka może przyjąć stawki określone w updop albo przez jednostkę nadrzędną bądź zarząd jst.

Podsumowując: grunt i budynek otrzymane w trwały zarząd każda ze szkół powinna ująć w swoich księgach rachunkowych jako dwa odrębne obiekty środków trwałych i wykazać w ewidencji księgowej oddzielnie. Grunt i budynek powinny być ujęte w księgach rachunkowych w wartości początkowej ustalonej proporcjonalnie do zajmowanej powierzchni. Od tak ustalonej wartości początkowej budynku każda ze szkół powinna dokonywać odpisów amortyzacyjnych, odnoszonych w ciężar kosztów działalności operacyjnej. Odpisy amortyzacyjne od wartości gruntu nie będą dokonywane, bo nie można określić okresu jego ekonomicznej użyteczności.

Przyjęte przez szkoły rozwiązania powinny znaleźć odzwierciedlenie w stosowanych zasadach (polityce) rachunkowości, które ustala i aktualizuje kierownik jednostki zgodnie z art. 4 ust. 5 w zw. z art. 10 uor.