Uproszczenia w sprawozdawczości
Nowelizacja uor z 6.12.2024 r. (DzU poz. 1863) uporządkowała i doprecyzowała pewne definicje i wymogi, co ułatwia dobór uproszczeń przy sporządzaniu sprawozdań finansowych.
Zmieniły się m.in. definicje jednostek mikro lub małych, uprawnionych do korzystania z wielu uproszczeń w rachunkowości. Nowe kryteria (ilościowe) kwalifikacji do jednostek mikro i małych zawiera art. 3 ust. 1a i 1b uor.
Poniżej omówiono jedynie wybrane uproszczenia w sprawozdawczości.
Sprawozdania finansowe jednostek mikro i małych
Podstawowy wzór sprawozdania finansowego (sf) zawiera zał. nr 1 do uor. Aby jednostka mogła się posłużyć innym wzorem (w całości lub w części), konieczne jest nie tylko spełnienie wspomnianych kryteriów ilościowych, lecz także – co ważne – podjęcie uchwały organu zatwierdzającego sf. Tylko wówczas jednostka mikro może skorzystać z zał. nr 4 (w całości lub w części), a mała – z zał. nr 5 (w całości lub w części).
Sf składa się z bilansu, rachunku zysków i strat oraz informacji dodatkowej obejmującej wprowadzenie do sf i dodatkowe informacje i objaśnienia. Sf jednostki innej niż mikro i mała (z wyjątkiem jednostek wymienionych w art. 80 ust. 4 uor) obejmuje ponadto zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunek przepływów pieniężnych.
W konsekwencji, jeżeli organ zatwierdzający jednostki mikro lub małej nie podjął decyzji o stosowaniu odpowiednio zał. nr 4 lub 5, to sporządza ona bilans, rachunek zysków i strat oraz informację dodatkową według zał. nr 1. Może też dobrowolnie sporządzić rachunek przepływów pieniężnych i zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym.
Przyjrzyjmy się treści art. 49c ust. 1 i 2 uor:
Decyzję o sporządzeniu sprawozdania finansowego z zastosowaniem uproszczeń, o których mowa w:
art. 46 ust. 5 pkt 4, art. 47 ust. 4 pkt 4 lub art. 48 ust. 3, lub o skorzystaniu ze zwolnienia ze sporządzania sprawozdania z działalności zgodnie z art. 49 ust. 4 – w przypadku jednostki mikro,
art. 46 ust. 5 pkt 5, art. 47 ust. 4 pkt 5 lub art. 48 ust. 4, lub o skorzystaniu ze zwolnienia ze sporządzania sprawozdania z działalności zgodnie z art. 49 ust. 5 – w przypadku jednostki małej,
podejmuje organ zatwierdzający.
Czytając ten przepis, warto zwrócić uwagę na słowo „lub”. Ten spójnik występuje jako „funktor alternatywy nierozłącznej”, co w tym przypadku oznacza, że można wybrać jedno z trzech, ale równie dobrze dwa lub wszystkie trzy uproszczenia.
Jednostka mała lub mikro może w elastyczny sposób kształtować zakres swojego sf. Decyzja jej organu zatwierdzającego może dotyczyć sporządzania bilansu oraz rachunku zysków i strat według zał. nr 4 lub 5. Organ zatwierdzający może jednak podjąć decyzję tylko o zmniejszonym zakresie informacji dodatkowej (odpowiednio według zał. nr 4 lub 5) albo tylko o odstąpieniu od sporządzania sprawozdania z działalności.
Mała spółka z o.o. może sporządzać bilans, rachunek zysków i strat oraz informację dodatkową według zał. nr 1 do uor, wybierając – uchwałą wspólników – tylko zwolnienie ze sporządzania sprawozdania z działalności.
Spółka jawna będąca jednostką małą może sporządzać bilans oraz rachunek zysków i strat według zał. nr 1, a decyzją wspólników może ograniczyć zakres informacji dodatkowej do zał. nr 5.
Jednostka mikro może sporządzać sf w zakresie przewidzianym dla jednostki małej. Taka decyzja leży w gestii organu zatwierdzającego sf.
Sprawozdania finansowe organizacji pożytku publicznego
Uor w zał. nr 6 zawiera wzór bilansu, rachunku zysków i strat oraz informacji dodatkowej przeznaczony dla organizacji pożytku publicznego (OPP) w rozumieniu art. 3 ust. 2 ustawy z 24.04.2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Jest to zalecany i najczęściej wykorzystywany przez OPP wzór. Nie mogą go jednak stosować spółki kapitałowe.
OPP mogą także sporządzać bilans, rachunek zysków i strat oraz informację dodatkową w zakresie ustalonym w zał. nr 1. Nie są natomiast uprawnione do korzystania z załącznika dla jednostki mikro lub małej.
Jeżeli sf OPP podlegają badaniu przez biegłego rewidenta, na podstawie art. 64 ust. 1 uor, a jednostki te nie przekraczają progów dla jednostki małej, to ich sf zgodnie z art. 45 ust. 2 i 3 składa się z bilansu, rachunku zysków i strat oraz informacji dodatkowej.
Sprawozdania finansowe związków zawodowych i organizacji pracodawców
Uor w art. 80 ust. 4 pozwala związkom zawodowym, organizacjom pracodawców, izbom gospodarczym, organizacjom samorządu zawodowego oraz gospodarczego i rzemiosła, a także społeczno-zawodowym organizacjom rolników, które nie prowadzą działalności gospodarczej, na korzystanie z uproszczeń w sprawozdawczości dedykowanych jednostkom mikro, nawet jeśli przekraczają progi z art. 3 ust. 1a. Niezależnie więc od wielkości przychodów, sumy bilansowej czy zatrudnienia mogą one sporządzać sf według zał. nr 4 do uor. W tym przypadku również wymagana jest decyzja organu zatwierdzającego sf.
Art. 45 ust. 3 pkt 1 uor wyłącza te jednostki z obowiązku sporządzania zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych. Nie dotyczy ich również obowiązek badania sf zgodnie z art. 64 ust. 1, gdyż nie stosuje się do nich przepisów rozdz. 6 i 7 uor.
Projekt nowego KSR
Kwestia uproszczeń w rachunkowości nie należy bynajmniej do prostych. Czym się kierować, dobierając uproszczenia? Jaka jest ich granica? Czy zawsze zastosowanie uproszczeń zmniejsza pracochłonność? Jak należy zaprezentować rezygnację z prawa do uproszczenia lub jego utratę? Na te pytania odpowiada projekt KSR Uproszczenia dopuszczone ustawą o rachunkowości. Komitet Standardów Rachunkowości czeka na opinie do 18.05.2025 r.
Więcej nt. uproszczeń w rachunkowości po zmianie przepisów piszemy w „Rachunkowości”, w artykułach:
Ustawa o rachunkowości po zmianach – co budzi wątpliwości (głos w dyskusji)
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
