Umowa o zakazie konkurencji – informowanie byłego pracodawcy o nowym miejscu pracy i należne odszkodowanie
Renata Majewska
Prawnik, ekspert prawa pracy, specjalizuje się w obliczaniu wynagrodzeń w ujęciu praktycznym.
Autor kilkuset artykułów z dziedziny szeroko pojętego prawa pracy, szczególnie ustalania wynagrodzeń i dodatkowych świadczeń oraz kalkulacji płac dla pracowników sfery budżetowej.
Doświadczony wykładowca i szkoleniowiec, właściciel firmy szkoleniowej Biuro Kadr i Płac
Czy taka umowa jest ważna?
W zakresie określonym w odrębnej umowie pracodawca może zobowiązać pracownika – ale tylko mającego dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić firmę na szkodę – do powstrzymania się, po ustaniu stosunku pracy, od prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec niego i od świadczenia pracy na rzecz podmiotu konkurencyjnego w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie prawnej.
W zakresie określonym w odrębnej umowie pracodawca może zobowiązać pracownika – ale tylko mającego dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić firmę na szkodę – do powstrzymania się, po ustaniu stosunku pracy, od prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec niego i od świadczenia pracy na rzecz podmiotu konkurencyjnego w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie prawnej.
W umowie o zakazie konkurencji strony muszą określić m.in. czas trwania zakazu (tzw. okres karencji) oraz wysokość odszkodowania należnego byłemu pracownikowi, nie niższą od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez niego przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi trwania zakazu (art. 1012 i art. 1011 § 1 Kp).
Zakaz nie ma charakteru bezwzględnego
Swoboda podejmowania zatrudnienia jest jedną z podstawowych zasad nie tylko prawa pracy (art. 10 Kp), lecz także konstytucyjnych (art. 65 Konstytucji RP). Inaczej mówiąc, pracodawcy nie powinno obchodzić, czy pracownik ma jeszcze inne zajęcie bądź miejsce pracy, nie powinien o to pytać ani tym bardziej stwarzać z tego powodu problemów.
Wolność pracownika w tym względzie mogą ograniczać jedynie przepisy rangi ustawowej, w tym przywołany art. 1012 Kp.
W konsekwencji regulacje o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia można interpretować wyłącznie ściśle, nie rozszerzając ich na niekorzyść pracownika. Chodzi o to, by ograniczenie pracownika w wykonywaniu pracy w ramach zakazu konkurencji tak skonstruować i interpretować, by wolność pracy, mająca dla pracownika fundamentalne znaczenie, nie była limitowana ponad rzeczywistą potrzebę (wyrok SA w Katowicach z 7.11.2018 r., III APa 29/18).
Dlatego strony mają obowiązek ściśle sprecyzować w umowie treść zakazu, pamiętając, że można zabronić byłemu pracownikowi tylko aktywności rzeczywiście przez niego prowadzonej w tym samym lub takim samym zakresie przedmiotowym i adresowanej do tego samego kręgu odbiorców, pokrywającej się chociażby częściowo z zakresem działalności podstawowej lub ubocznej pracodawcy, i realnie zagrażającej jego interesom (wyroki SA w Krakowie z 25.04.2019 r., I AGa 349/18, i SN z 13.12.2018 r., I PK 182/17).
Informacja tylko o zatrudnieniu u konkurencji
Bez wątpienia osoba zatrudniona na stanowisku księgowego należy do strategicznych pracowników w firmie, mających dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić firmę na szkodę. Nie budzi wątpliwości sam fakt objęcia takiego pracownika klauzulą konkurencyjną po ustaniu zatrudnienia. Inaczej jest, jeśli chodzi o obowiązek informowania byłego pracodawcy o podjęciu jakiegokolwiek zatrudnienia w okresie 3 lat karencji. Takie postanowienie jest sprzeczne z opisaną zasadą wolności pracy, ingerując w nią w niedozwolony sposób.
Potwierdzeniem tego jest wyrok SN z 6.12.2018 r. (II PK 224/17), w świetle którego zobowiązanie pracownika w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy do informowania pracodawcy o podjęciu jakiejkolwiek działalności lub jakiegokolwiek zatrudnienia, także w podmiocie nieprowadzącym działalności konkurencyjnej, jest nieważne. Spółka co najwyżej ma prawo zażądać od byłego pracownika powiadomień o podjęciu zatrudnienia na rzecz podmiotów konkurencyjnych wobec siebie, które należy dokładnie określić w umowie o zakazie konkurencji.
Pracodawca nie uchyli się od wypłaty odszkodowania
Odrębną kwestią jest brak uregulowania w opisanej umowie o zakazie konkurencji wysokości odszkodowania przysługującego byłemu pracownikowi za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej. Taka luka nie powoduje nieważności całej umowy konkurencyjnej, lecz uzupełnienie jej treści przez odpowiedni przepis Kp – art. 1012 § 3 (patrz np. wyrok SA w Lublinie z 27.06.2019 r., III APa 7/19, i postanowienie SN z 6.09.2018 r., II PK 227/17).
W takim przypadku pracownikowi należy się minimalne odszkodowanie w wysokości 25% wynagrodzenia, jakie otrzymał przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi karencji (tu przez 3 lata). Były zakład pracy może je wypłacać w miesięcznych ratach. Jeśli uchyla się od tego obowiązku, umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta, a pracownik zachowuje roszczenie o odszkodowanie – czytamy w wyroku SA w Katowicach z 6.12.2019 r. (III APa 48/19).
Zaloguj się
Aby czytać dalej, jeśli masz wykupiony abonament
Kup dostęp do tego artykułu
Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30
Kup abonament
| Abonamenty on-line | Prenumeratorzy | Członkowie SKwP | ||||||||
|
Bezpłatny dostęp do tego artykułu i ponad 3500 innych, dla prenumeratorów miesięcznika „Rachunkowość". Pomoc w uzyskaniu dostępu:
|
15% rabat na wszystkie zakupy. Zapytaj o kod w swoim Oddziale. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce jest organizacją, do której należy ponad 26 000 księgowych, a członkostwo wiąże się z licznymi korzyściami. |
„Rachunkowość” - od 75 lat źródło rzetelnej wiedzy!
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
