Ubezpieczenie OC pracowników działu księgowości i płac – czy jest przychodem objętym PIT

W świetle interpretacji organów podatkowych pracownicy uzyskają przychód ze stosunku pracy z racji otrzymania nieodpłatnego świadczenia. To, że polisa jest grupowa, nie ma wpływu na powstanie tego przychodu, a jedynie ew. na sposób obliczenia jego wysokości.

W myśl art. 12 ust. 1 updof za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Na mocy zaś art. 12 ust. 3 updof wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych ustala się według zasad określonych w art. 11 ust. 2–2b.

Aby nieodpłatne świadczenie stanowiło przychód pracownika, powinno – zgodnie z wyrokiem TK z 8.07.2014 r. (K 7/13) – spełniać następujące warunki:

• zostać spełnione za zgodą pracownika, który skorzystał z niego w pełni dobrowolnie,
• zostać spełnione w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy) i przynieść mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, jaki musiałby ponieść,
• przynieść korzyść wymierną i przypisaną indywidualnemu pracownikowi (która nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).

Chociaż pracodawcy:

• nieraz zawierają polisy OC na rzecz pracowników bez pytania ich o zgodę, dla wszystkich osób, które z racji zakresu obowiązków czy też pełnionej funkcji, są narażone na ryzyka objęte ubezpieczeniem,
• sami również odnoszą korzyść z objęcia pracowników ubezpieczeniem (polegającą np. na zwiększeniu ich efektywności wskutek zmniejszenia stresu związanego z ryzykiem popełnienia błędu/pomyłki skutkującej sankcjami, stworzeniu lepszych i bezpieczniejszych warunków pracy i przez to zmniejszeniu rotacji pracowników, czy wreszcie – w razie powstania szkody – na uniknięciu perturbacji w funkcjonowaniu firmy i problemów związanych z ew. dochodzeniem od osób, które popełniły błąd, roszczeń odszkodowawczych, wiążących się choćby z koniecznością zapłaty karnych odsetek za zwłokę w zapłacie podatku/sankcji VAT),

organy podatkowe twierdzą, że zapłata składki ubezpieczenia OC na rzecz pracownika powoduje powstanie u niego przychodu do opodatkowania, od którego należy pobrać zaliczkę na PIT.

Jak czytamy w interpretacji KIS z 1.12.2020 r. (0113-KDIPT2-3.4011.700.2020.1.ID), celem umowy ubezpieczenia jest udzielenie ubezpieczonemu ochrony na wypadek określonego w umowie ryzyka, w zamian za zapłatę składki. Funkcja ochronna jest istotą każdej umowy ubezpieczenia. W konsekwencji, opłacenie składki przez inną osobę niż ta, w której interesie majątkowym zawierana jest umowa, powoduje powstanie przychodu u osoby, na rzecz której zawierana jest umowa. Świadczenie nieodpłatne stanowi bowiem w tym przypadku ochrona ubezpieczeniowa na wypadek zaistnienia zdarzenia określonego w umowie ubezpieczenia.

Organy podatkowe nie uwzględniają przy tym faktu, że pracownicy narażają się na odpowiedzialność, np. karnoskarbową, wykonując czynności zawodowe na rzecz pracodawcy i w jego, a nie w swoim imieniu, a ponadto ryzyko popełnienia przez nich błędu czy pomyłki często wynika nie tyle z ich niekompetencji, co z niejasnego prawa podatkowego, podlegającego sprzecznym interpretacjom (czego jaskrawy przykład stanowią przepisy tzw. Polskiego Ładu). Dlatego pracodawca – na którym ciąży przecież ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej – nie powinien obarczać nim pracowników, lecz dążyć do jego zminimalizowania, choćby przez zawarcie na ich rzecz umowy ubezpieczenia OC.

Kwalifikacji świadczenia jako przychodu pracownika nie zmienia według fiskusa to, że składki są opłacane w związku z zawarciem przez pracodawcę grupowej polisy ubezpieczenia, obejmującej wszystkie osoby pełniące w danym momencie określoną funkcję czy zajmujące określone stanowisko. Organy podatkowe są zdania, że w takim przypadku nie ma problemu z przypisaniem indywidualnemu pracownikowi korzyści w konkretnej wysokości.

W przywołanej wyżej interpretacji KIS stwierdziła, że okoliczności takie jak zakres obowiązków, uprawnień decyzyjnych i odpowiedzialności poszczególnych ubezpieczonych, przekładający się też niewątpliwie na różne prawdopodobieństwo/możliwość spowodowania przez nich zdarzenia rodzącego obowiązek odszkodowawczy, mogą wpływać na sposób ustalania wysokości przychodu. Powinny jednak, tak jak np. ryczałtowy charakter składki (w tym ustalany niezależnie od liczby ubezpieczonych), pozostawać bez wpływu na sam fakt powstania przychodu. Jeżeli krąg ubezpieczonych jest ograniczony (zamknięty), przychód powstaje, nawet mimo bezimiennego charakteru umowy ubezpieczenia.

KIS argumentowała, że skoro w analizowanej przez nią sprawie była możliwa identyfikacja ubezpieczonych dzięki zgłaszanej ubezpieczycielowi ich liście, podlegającej aktualizacji w razie zmiany kręgu osób objętych ochroną, to sytuacja jest podobna jak w przypadku polis indywidualnych.

Jednak nawet gdy osoby objęte ubezpieczeniem nie są wskazane z imienia i nazwiska, fiskus niejednokrotnie stoi na stanowisku, że uzyskują dający się określić przychód do opodatkowania.

Jak czytamy w piśmie KIS z 29.11.2021 r. (0115-KDIT1.4011.645.2021.2.MN), fakt, że umowa obejmuje organy wnioskodawcy, a nie indywidualne osoby, nie stanowi trwałej przeszkody do uznania tegoż świadczenia za przychód i ustalenia wysokości przychodu przypadającego na konkretną osobę. Z wniosku wynika, że na dzień zapłacenia składki krąg osób objętych ubezpieczeniem – mimo że nie są one wymienione z imienia i nazwiska – będzie zamknięty, ograniczony, należeć będą do niego członkowie organów spółki (…). Wiadomo zatem, które osoby objęte są ubezpieczeniem. Wnioskodawca zna osoby objęte ubezpieczeniem, w tym zarządzającego, z imienia i nazwiska, i w rezultacie może więc wskazać każdą osobę, która jest objęta tym ubezpieczeniem, a także okres, w którym korzystała z ochrony ubezpieczeniowej. Uwzględniając następnie wysokość zapłaconej składki, może ustalić wysokość przychodu uzyskanego przez daną osobę, w tym przez konkretnego członka organu (…).

Biorąc powyższe pod uwagę, niedoliczenie pracownikom przychodu z tytułu opłaconej na ich rzecz polisy OC wiąże się z dużym ryzykiem sporu z organami podatkowymi.