Śmierć emeryta/rencisty – byłego pracownika wyklucza członków jego rodziny z grona uprawnionych do zfśs

Członkowie rodzin emerytów i rencistów – byłych pracowników są osobami uprawnionymi do korzystania z zfśs na podstawie art. 2 pkt 5 ustawy o zfśs. Kto konkretnie? Na to pytanie powinien odpowiadać regulamin zfśs, ponieważ powyższa ustawa nie zawiera żadnych wytycznych. Pracodawca ma zatem swobodę przy ustalaniu listy osób o statusie członka rodziny, ale jej ostateczny kształt musi uzgodnić ze związkami zawodowymi, a jeśli u niego nie działają – z przedstawicielem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów (por. art. 8 ust. 2 ustawy o zfśs).

Jedna definicja

Przygotowując definicję „członka rodziny” dla celów zfśs, pracodawca powinien rozważyć, czy nie powinna ona zawierać jednego katalogu odnoszącego się zarówno do pracowników, jak i do emerytów/rencistów. Nie ma bowiem uzasadnienia dla dwóch osobnych grup, ale nie ma też zakazu ich utworzenia. Przy wyborze jednej definicji wystarczy doprecyzowanie kryteriów dla członków rodziny (np. stopień pokrewieństwa, wiek, niepełnosprawność, związek ekonomiczny – pozostawanie na utrzymaniu), co zawęzi ich krąg ze strony emeryta/rencisty.

Konstruując tę definicję, pracodawca może się wzorować np. na art. 3 pkt 16 ustawy o świadczeniach rodzinnych[1]. W myśl tego przepisu „członek rodziny” to: małżonek, rodzice, dzieci, opiekun faktyczny dziecka oraz pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia, a także dziecko, które ukończyło 25. rok życia, legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna.

Członkiem rodziny nie jest natomiast dziecko znajdujące się pod opieką opiekuna prawnego, pozostające w związku małżeńskim, a także pełnoletnie i posiadające własne dziecko.

Pracodawca może również posiłkować się art. 67 ustawy emerytalnej. Określa on członków rodziny uprawnionych do renty rodzinnej, którymi są m.in. małżonek, dzieci własne i przysposobione oraz rodzice.

Źródło statusu

Interpretacja jest jedna: pracodawca nie ma prawa w żaden sposób ograniczać postanowieniami regulaminu zfśs kręgu osób uprawnionych ustawowo do korzystania ze świadczeń zfśs. Nie wolno mu więc wykluczyć z niego emerytów/rencistów czy członków ich rodzin, choć może wprowadzić warunki korzystania ze świadczeń (które spowodują wyłączenie tych grup z możliwości ich otrzymania), nie zapominając przy tym o kryterium socjalnym (sytuacja życiowa, rodzinna, majątkowa uprawnionego) przy ulgowych świadczeniach i usługach (por. wyrok SN z 06.02.2008 r., II PK 156/07, oraz stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy z 23.05.2019 r. w sprawie gospodarowania środkami zfśs, GIP-19-30615, GIP-GBI.0701.72.2019.3). Śmierć emeryta/rencisty – byłego pracownika zmienia jednak grono osób uprawnionych do zfśs u danego pracodawcy, bez jego ingerencji, pod warunkiem że nie ma odpowiednich zapisów w regulaminie zfśs.

Członkowie rodzin emerytów/rencistów są wprawdzie odrębną niż sami emeryci/renciści grupą osób uprawnionych do zfśs, lecz ich status jest ściśle zależny od swojego źródła, którym są ci emeryci/renciści. Zyskują go wyłącznie dzięki temu, że emeryt/rencista jest byłym pracownikiem danego zakładu pracy, z którego odszedł na emeryturę/rentę i gdzie jest objęty opieką socjalną (por. uchwała SN z 15.11.1991 r., I PZP 56/91). Mogą zatem z niego korzystać tak długo, jak długo emeryt/rencista jest osobą uprawnioną do zfśs.

Skutki śmierci

Status osoby uprawnionej wygasa automatycznie wraz ze śmiercią emeryta/rencisty – byłego pracownika. To oznacza, że podstawa do zaliczania członków jego rodziny do osób uprawnionych również przestaje istnieć, ponieważ ustawa o zfśs jej nie przedłuża.

Dalsze trwanie (warunki i czas) statusu uprawnionych po zmarłych emerytach/rencistach – byłych pracownikach może w takich okolicznościach przewidywać jedynie regulamin zfśs (por. interpretacja IS w Katowicach z 19.02.2014 r., IBPBII/1/415-1063/14/AA). Jeśli takich zapisów w regulaminie nie ma, członkowi rodziny zmarłego nie przysługuje prawo do żadnych świadczeń z zfśs. Pracodawca może ew. pozytywnie rozpatrzyć jego wniosek o zapomogę związaną ze śmiercią emeryta/rencisty, jeśli członek rodziny z takim wnioskiem wystąpi.