Skutki w CIT bezemisyjnego połączenia spółek

KIS: wartość rynkowa majątku spółki przejmowanej to przychód

W interpretacji z 24.10.2024 r. (0111-KDIB1-1.4010.494.2024.2.RH), jak w wielu wcześniejszych pismach, KIS uznała, że przychodem spółki przejmującej będzie ustalona na dzień poprzedzający dzień łączenia wartość rynkowa majątku spółki przejmowanej – w całości stanowiąca nadwyżkę, o której mowa w art. 12 ust. 1 pkt 8d updop.

Zgodnie z tym przepisem przychodem jest ustalona na dzień poprzedzający dzień łączenia lub podziału wartość rynkowa majątku podmiotu przejmowanego lub dzielonego otrzymanego przez spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną w części przewyższającej wartość emisyjną udziałów (akcji) przydzielonych udziałowcom (akcjonariuszom) spółek łączonych lub spółki dzielonej.

W ocenie KIS art. 12 ust. 1 pkt 8d updop nie wyłącza jego zastosowania w odniesieniu do sytuacji, w których niewydanie udziałów spółki przejmującej udziałowcowi spółki przejmowanej ma umocowanie w przepisach Ksh. Jeśli nie dochodzi do wydania udziałów (akcji), oznacza to, że cała wartość przyjętego majątku stanowi przychód.

Przepis ten służy ustaleniu przychodu z przejętego majątku w części odpowiadającej udziałowi innych udziałowców w kapitale zakładowym spółki przejmowanej. W celu ustalenia wartości majątku stanowiącej przychód porównuje się w tym przypadku wartość rynkową majątku podmiotu przejmowanego z wartością emisyjną udziałów (akcji) przydzielonych udziałowcom (akcjonariuszom) spółki przejmowanej. Jeśli nie dochodzi do wydania udziałów (akcji), oznacza to, że cała wartość przejętego majątku stanowi przychód.

Taką ocenę zaprezentował też WSA we Wrocławiu w wyroku z 25.06.2024 r. (I SA/Wr 104/24).

WSA w Warszawie: nie ma przychodu

Odmienne stanowisko w tej kwestii zajął WSA w Warszawie, który w wyroku z 10.07.2024 r. (III SA/Wa 947/24) uznał, że w przypadku połączenia spółek kapitałowych w procedurze uproszczonej, o której mowa w art. 515¹ Ksh, nie dochodzi do powstania przychodu.

W ocenie sądu zarówno językowe odczytanie art. 12 ust. 1 pkt 8d updop, jak i jego lektura w optyce systematycznej, funkcjonalnej, a wreszcie historycznej wyklucza poprawność twierdzenia KIS.

Jak czytamy w uzasadnieniu, uznanie przez KIS, że wówczas „cała wartość przejętego majątku stanowi przychód”, bezpośrednio pomija treść ww. przepisu in fine: „w części przewyższającej wartość emisyjną udziałów (akcji) przydzielonych udziałowcom (akcjonariuszom) spółek łączonych lub spółki dzielonej”. Organ zakłada bowiem, że wyrażenie to obejmuje również sytuację braku emisji udziałów (akcji), podczas gdy takiego wniosku z cytowanego zwrotu nie da się wywieść (argument literalny i logiczny – non sequitur). Przeciwnie, jeżeli prawodawca wskazał na wartość emisyjną niższą aniżeli „wartość rynkowa majątku podmiotu przejmowanego lub dzielonego”, to przesłankę entymematyczną hipotezy stanowi okoliczność wyemitowania udziałów (akcji).

WSA wskazał też (argument systematyczny), że art. 4a pkt 16a updop definiuje pojęcie „wartości emisyjnej udziałów (akcji)” jako „cenę, po jakiej obejmowane są udziały (akcje), określoną w statucie lub umowie spółki, a w razie ich braku – w innym dokumencie o podobnym charakterze, nie niższą od wartości rynkowej tych udziałów (akcji)”, a więc zakłada istnienie wartości (ceny) emitowanych udziałów (akcji), toteż nie można w przedstawionym przez organ (po)równaniu przyjmować, że wartość ta nie występuje (wynosi „0”).

Sąd zgodził się z argumentem, że celem prawodawcy było opodatkowanie (objęcie zakresem zastosowania art. 12 ust. 1 pkt 8d updop wartości ekonomicznej, której nie objęły udziały „przydzielone udziałowcom (akcjonariuszom) spółek łączonych”. Ta nadwyżka stanowi przychód podatkowy. Tymczasem w przypadku połączenia prostego (…) taka nadwyżka nie występuje, bowiem proporcja uczestnictwa jedynego właściciela obu spółek „siostrzanych” (…) nie ulegnie zmianie. Zarówno przed, jak i po połączeniu, spółka matka będzie posiadała 100% udziałów, tj. całość majątku spółek córek, jak i po połączeniu całość majątku spółki przejmującej będzie należała do A. (…) Nie dojdzie do zróżnicowania w kapitale spółek łączonych w oderwaniu od proporcji wartości reprezentowanej przez spółki łączone, tzn. będzie tożsama proporcja zaangażowania kapitałowego. Innymi słowy, nie dojdzie do powstania wspomnianej nadwyżki – przyrostu wartości rynkowej względem emisyjnej udziałów.

Na koniec WSA wskazał na argument historyczny, przemawiający przeciw poglądowi KIS. O ile art. 515¹ Ksh obowiązuje od 15.09.2023 r., o tyle art. 12 ust. 1 pkt 8d updop wszedł w życie od 1.01.2022 r. Ponadto w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej Ksh zauważono, że zmiany te rodzą konieczność odpowiedniego doprecyzowania przepisów updop i updof regulujących skutki po stronie spółki przejmującej oraz jej wspólników.

To oznacza, że prawodawca nie przewidział w ramach art. 12 ust. 1 pkt 8d updop powstania przychodu podatkowego w sytuacji bezemisyjnego łączenia się spółek.

Można też wskazać na jeszcze jeden argument przemawiający za tym, że ocena KIS jest błędna. Nawet gdyby uznać, że art. 12 ust. 1 pkt 8d updop stosuje się do bezemisyjnego łączenia spółek, przepis ten wyklucza uznanie wartości emisyjnej udziałów (akcji) za „zero”. Jeśli nie dochodzi do wydania udziałów (akcji), nie oznacza to, że cała wartość przyjętego majątku stanowi przychód. Według definicji art. 4a pkt 16a updop wartość emisyjna udziałów (akcji) nie może wynosić „zero”, gdyż nie może być niższa od wartości rynkowej tych udziałów (akcji).

Moim zdaniem argumenty WSA w Warszawie są racjonalne. Zaniechanie ustawodawcy w odpowiednim dostosowaniu updop do nowej instytucji łączenia spółek nie może uzasadniać opodatkowania przychodu, który faktycznie nie istnieje.