Przedawnioną odprawę emerytalną wypłaca nowy pracodawca

Pracownik, który nabył prawo do odprawy emerytalnej w poprzednim miejscu pracy, ale jej nie dostał, i prawo to uległo przedawnieniu, może się ubiegać o wypłatę świadczenia u kolejnego pracodawcy, przechodząc na emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym.

Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub do emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na jedno z tych świadczeń, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości miesięcznego wynagrodzenia. Jeśli już wcześniej ją uzyskał, nie może ponownie nabyć do niej prawa (art. 92¹ Kp).

Uprawnienie do odprawy emerytalnej jest interpretowane wąsko – wszystkie przesłanki do niej muszą zaistnieć w dniu ustania stosunku pracy. Inaczej mówiąc, aby otrzymać wskazane świadczenie, muszą być spełnione 2 kryteria:

• nastąpiło ustanie zatrudnienia w związku z przejściem na emeryturę (a nie z powodu przejścia na nią),
• w dniu ustania zatrudnienia pracownik spełnia wymogi uprawniające do emerytury.

Z orzecznictwa sądowego wynika jednak, że odprawa emerytalna przysługuje, jeżeli w dacie zakończenia stosunku pracy zwalniany nie uzyskał prawa do emerytury, ale nabył je niedługo potem, np. w ciągu kilu dni. Związek czasowy lub funkcjonalny między rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę zostaje zachowany w pewnych wypadkach także wtedy, gdy spełnienie warunków uzyskania emerytury nastąpiło po rozwiązaniu stosunku pracy, jeśli spełnienie wszystkich przesłanek nabycia prawa do emerytury nie nastąpiło w dniu rozwiązania stosunku pracy, lecz w niedalekiej przyszłości po tej dacie – czytamy w wyroku SA w Warszawie z 26.07.2018 r. (III APa 53/17).

Tym bardziej odprawa należy się wówczas, gdy w dacie zakończenia stosunku pracy zatrudniony spełniał wprawdzie warunki nabycia emerytury, lecz nie mógł jej otrzymywać z powodu pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia (wyrok SN z 14.06.2012 r., I PK 229/11). Stosuje się wówczas art. 100 ust. 2 ustawy emerytalnej, w świetle którego prawo do emerytury ubezpieczonego pobierającego zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, wypłacane na podstawie Kp, powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku, świadczenia lub wynagrodzenia. W tych okolicznościach dochodzi bowiem do przesunięcia powstania prawa do emerytury (z wyjątkiem emerytur nowych, ustalanych na podstawie art. 24 przywołanej ustawy) do końca okresu pobierania zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego bądź wynagrodzenia za czas choroby (wyrok SO w Ostrołęce z 27.09.2013 r., III U 1109/13).

Emeryturę – bez względu na wiek – na dziecko niepełnosprawne (tzw. emerytura EWK) regulowało co do zasady rozporządzenie RM z 15.05.1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki[1], które uchyliła wchodząca w życie od 1.01.1999 r. ustawa emerytalna. Jednak TK w wyroku z 4.01.2000 r. (K 18/99) uznał tę kasatę za naruszającą zasadę praw nabytych oraz utrzymał w mocy uprawnienie do emerytury na dzieci specjalnej troski. Zgodnie z werdyktem TK prawo do tej emerytury zachowali rodzice urodzeni po 1948 r., którzy przed 1.01.1999 r. spełnili wszystkie warunki do jej uzyskania, ale z niej nie skorzystali. Emerytura EWK należała się zatem osobom, które do 31.12.1999 r. spełniły wszystkie warunki jej nabycia, tj.:

• udowodniły okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
• opiekowały się i opiekują nadal dzieckiem, które zostało zaliczone do osób całkowicie niezdolnych do pracy i samodzielnej egzystencji bez względu na przyczynę chorobową, lub zostało zaliczone do całkowicie niezdolnych do pracy z powodu stanów chorobowych,
• ostatnim ich ubezpieczeniem przed 1.01.1999 r. było ubezpieczenie z tytułu pozostawania w stosunku pracy w myśl Kp,
• nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego.

Przejście przez pracownika w 2001 r. na tę emeryturę nie wyklucza uzyskania odprawy emerytalnej. Kp w art. 921 nie różnicuje bowiem tego prawa w zależności od rodzaju pobieranej emerytury.

Istnieje zatem możliwość, że pracownik, o którym mowa w pytaniu, uzyskał w 2001 r. prawo do emerytury EWK i w konsekwencji do odprawy emerytalnej z tego tytułu. Powinien mu ją zatem wypłacić pracodawca, który w 2000 r. rozwiązał z nim umowę o pracę z powodu likwidacji zakładu pracy. Nie wiemy, dlaczego tego nie uczynił. Być może strony nie zdawały sobie sprawy, że odprawa przysługuje, albo likwidowanego zakładu nie było na nią stać.

Emeryt ma jednak prawo domagać się od obecnego pracodawcy odprawy na skutek polubownego rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę powszechną. Nie stoi temu na przeszkodzie zasada wyrażona w art. 921 § 2 Kp, że pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa. Dotyczy to bowiem osoby, która już otrzymała odprawę emerytalną.

Jak czytamy w wyroku SN z 13.01.2011 r. (III PK 18/10), pracownik, który nabył prawo do odprawy emerytalnej, lecz jej nie otrzymał, może je nabyć ponownie, mimo przedawnienia wcześniej nabytego prawa. Dlatego obecny pracodawca powinien zweryfikować uprawnienie pracownika do odprawy emerytalnej i ją wypłacić, o ile ten ostatni spełni wszystkie kryteria.