Prowadzenie uproszczonej ewidencji przez organizacje pozarządowe a możliwość pozyskiwania dotacji ze źródeł publicznych

Tak, co potwierdza najnowsze stanowisko przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego, uzgodnione z Ministerstwem Finansów.

Fundacje i stowarzyszenia jako jednostki mające osobowość prawną są zobowiązane do stosowania przepisów uor (art. 2 ust. 1 pkt 1 tej ustawy), więc co do zasady prowadzą księgi rachunkowe. Jednocześnie uor stanowi, że jednostki, o których mowa w art. 10a ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie[1], mogą prowadzić uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów (dalej uproszczona ewidencja) na zasadach i warunkach określonych w tej ustawie (art. 2 ust. 5 uor).

Art. 10a ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wskazuje, że uproszczoną ewidencję mogą prowadzić organizacje, które uzyskują przychody z działalności nieodpłatnej pożytku publicznego, z tytułu składek członkowskich, darowizn, zapisów, spadków, dotacji, subwencji, przychodów pochodzących z ofiarności publicznej. Z ww. przepisu wynika więc, że organizacje prowadzące uproszczoną ewidencję mogą uzyskiwać przychody z dotacji (bez rozróżniania źródła ich pochodzenia).

Wątpliwości dotyczące tego, czy mogą pozyskiwać dotacje pochodzące ze źródeł publicznych, powstały na tle art. 2 ust. 1 pkt 7 uor, który odnosi się do jednostek otrzymujących na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego bądź funduszów celowych i który nakazuje stosowanie uor od początku roku obrotowego, w którym dotacje lub subwencje zostały im przyznane.

W różnych dokumentach wydawanych przez organy państwowe oraz w piśmiennictwie pojawiają się rozbieżne opinie na ten temat.

W szczególności wątpliwości wystąpiły przy rozpoczęciu (w lipcu 2021 r.) prac nad projektem ustawy o sprawozdawczości organizacji pozarządowych, która ma wprowadzić wiele zmian dotyczących prawa do prowadzenia przez organizacje uproszczonej ewidencji.

W uzasadnieniu do projektu tej ustawy[2], odnosząc się do obecnego stanu prawnego, wskazano: Zgodnie z przepisami uor organizacje pozarządowe zobowiązane są do prowadzenia pełnej rachunkowości. O prawo do prowadzenia uproszczonej rachunkowości w formie ewidencji przychodów i wydatków mogą ubiegać się – na podstawie art. 10a ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie – organizacje, których przychód z działalności w poprzednim roku nie przekroczył 100 tys. zł. i które nie otrzymały żadnej dotacji ze środków publicznych. Projektodawca[3] stwierdził więc, że organizacje pozarządowe prowadzące uproszczoną ewidencję nie mogą otrzymywać dotacji ze środków publicznych[4].

Podobnie na stronie internetowej Kancelarii Prezesa RM w „Wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów” przy projekcie ustawy o sprawozdawczości, w przedstawieniu istoty projektowanych rozwiązań czytamy[5]: W obecnym stanie prawnym wszystkie jednostki otrzymujące środki publiczne na realizację zadań zleconych, w tym dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszów celowych, są zobowiązane do stosowania przepisów tej ustawy, czyli do prowadzenia pełnej rachunkowości.

Tego rodzaju zapisy w uzasadnieniu do ustawy spotkały się ze zdziwieniem organizacji pozarządowych. Portal www.ngo.pl, z którego bardzo wiele z nich korzysta, informował bowiem, że organizacje prowadzące uproszczoną ewidencję mogą otrzymywać dotacje ze środków publicznych. Takie stwierdzenie padło w artykule z 2016 r. Czy NGO prowadzące uproszczoną ewidencję będzie mogło ubiegać się o środki publiczne (opublikowanym niedługo po wprowadzeniu możliwości korzystania z uproszczonej ewidencji), w którym powołano się na odpowiedź Ministerstwa Finansów z lutego 2016 r. (DD6.8223.3.2016).

Nadmienić należy, że w pytaniu do resortu finansów[6] (i odpowiedzi Ministerstwa) skupiono się na kwestii wyodrębnienia kosztów projektów w uproszczonej ewidencji, a nie na samym uprawnieniu do otrzymywania dotacji ze środków publicznych. Wymogiem ustawowym w przypadku dotacji ze źródeł publicznych jest konieczność rachunkowego wyodrębnienia przychodów i kosztów dotyczących danego zadania zleconego, co przy prowadzeniu uproszczonej ewidencji może być utrudnione.

W odpowiedzi zawarto jednak zdanie: W związku z tym nie ma żadnych przeszkód, aby organizacje pozarządowe z wyłączeniem spółek kapitałowych oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 pkt 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, korzystające z uproszczonych zasad ewidencji przychodów i kosztów, mogły ubiegać się o dotacje na realizacje zadań publicznych. Dlatego też portal www.ngo.pl stoi na stanowisku, że organizacje prowadzące uproszczoną ewidencję mogą otrzymywać dotacje ze źródeł publicznych.

Z uwagi na rozbieżne interpretacje wystosowaliśmy pismo do Ministerstwa Finansów oraz przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego z prośbą o jednoznaczne wyjaśnienie tej kwestii.

W odpowiedzi z 9.03.2022 r. (DOB.WPL.0651.13.2022.GG) wiceprezes RM, przewodniczący Komitetu ds. Pożytku Publicznego, przedstawił stanowisko[7] uzgodnione z Ministerstwem Finansów. Zwrócono w nim uwagę, że art. 2 ust. 1 pkt 7 uor odnosi się do jednostek niewymienionych w art. 2 ust. 1 pkt 1–6, jeżeli otrzymują na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego bądź funduszów celowych.

Fundacje i stowarzyszenia nie znajdują się w katalogu jednostek, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 7, zostały bowiem wskazane w art. 2 ust. 1 pkt 1 uor. W efekcie organizacje pozarządowe, w tym fundacje i stowarzyszenia, oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 pkt 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, na podstawie art. 2 ust. 5 uor mogą nie stosować przepisów tej ustawy również w sytuacji, gdy otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszów celowych (…), jeśli spełniają kryteria określone w art. 10a ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Podsumowując: organizacje pozarządowe, które prowadzą uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów, mogą w obecnym stanie prawnym pozyskiwać dotacje ze źródeł publicznych, a projektowane zmiany w ramach przygotowywanej ustawy o sprawozdawczości organizacji pozarządowych nie zmieniają tego stanu