Pracodawca musi płacić pracownikowi za czas oczekiwania na badania lekarskie

Aktualne orzeczenie

Pracodawca nie dopuszcza do pracy pracownika, który nie dysponuje aktualnym orzeczeniem lekarskim stwierdzającym brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie (art. 229 § 4 Kp). Obciąża go również realizacja wymogu dotyczącego posiadania przez pracownika aktualnych badań lekarskich (m.in. wyroki SO w Łodzi z 22.11.2021 r., VIII U1202/20, WSA w Szczecinie z 12.08.2010 r., II SA/Sz 542/10, i SN z 6.08.2015 r., III PK 4/15). Gdyby to zignorował, naraziłby się na grzywnę od 1000 do 30 000 zł (art. 283 § 1 Kp).

W wyroku z 13.04.2017 r. (I PK 146/16) SN przypomniał konsekwentne stanowisko w orzecznictwie, zgodnie z którym aktualnym orzeczeniem lekarskim w rozumieniu art. 229 § 4 Kp jest orzeczenie stwierdzające stan zdrowia pracownika w dacie, w której ma być dopuszczony do pracy. Zachowuje ono aktualność w okresie w nim wymienionym, jednak staje się nieaktualne w przypadku wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika.

Takim zdarzeniem jest choroba pracownika trwająca ponad 30 dni. Jeżeli z jej powodu pracownik nie świadczył pracy, ma obowiązek przejść kontrolne badania lekarskie, żeby ustalić, czy jest zdolny pracować na dotychczasowym stanowisku (art. 229 § 2 Kp). Skierowanie musi wystawić pracodawca, stosując wzór z zał. nr 3a do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30.05.1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 2067, dalej rozporządzenie o badaniach).

Nieobecność usprawiedliwiona

Kp wskazuje, że termin przeprowadzenia badania kontrolnego powinien przypadać w godzinach pracy, gdy jest to możliwe (art. 229 § 3). Zasada ta uwzględnia zatem:

• ograniczoną dostępność lekarzy przeprowadzających badania,
• poszerzenie przez takich lekarzy zakresu badania kontrolnego o dodatkowe specjalistyczne badania konsultacyjne, niezbędne do prawidłowej oceny stanu zdrowia pracownika (§ 2 ust. 2 i 3 rozporządzenia o badaniach).

W obydwu sytuacjach pracownik może być zmuszony czekać na termin badania kontrolnego (podstawowego lub specjalistycznego), co oznacza, że nie będzie mógł w tym okresie pracować. Pracodawca powinien traktować ten czas jako nieobecność usprawiedliwioną, zgodnie z § 1 rozporządzenia MPiPS z 15.05.1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (tekst jedn. DzU z 2014 r. poz. 1632). W przepisie tym przyjęto, że przyczynami usprawiedliwiającymi absencje pracownika są:

• zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, a także
• inne przypadki niemożności wykonywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające nieobecność w pracy.

Okres płatny

Na podstawie art. 229 § 3 Kp pracownik ma gwarancję zachowania prawa do wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami. Obejmuje ona nie tylko faktyczny czas poświęcony na badania kontrolne, lecz także okres absencji w pracy z powodu oczekiwania na wyznaczony termin. To stanowisko potwierdza Główny Inspektorat Pracy w piśmie z 7.10.2022 r. (GIP-GBI.0701.116.2022.3): Jeżeli więc w ramach badań profilaktycznych lekarz medycyny pracy skierował pracownika na badania specjalistyczne lub odesłał pracownika do lekarza leczącego w celu uzyskania zaświadczenia o zakończeniu leczenia (dotyczy badań kontrolnych), to za czas nieobecności w pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Jedynie odmowa poddania się kontrolnym badaniom lekarskim uzasadnia niedopuszczenie pracownika do pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia, gdy wyłączną przyczyną tej odmowy są okoliczności leżące po jego stronie (por. wyrok SN z 23.09.2004 r., I PK 541/03).

Sposób obliczania wynagrodzenia

Ponieważ art. 229 Kp nie określa sposobu obliczania wynagrodzenia, stosuje się w tym zakresie § 5 ust. 1 rozporządzenia płacowego. Oznacza to, że do ustalenia wynagrodzenia za czas oczekiwania na badanie stosuje się zasady przewidziane dla wynagrodzenia urlopowego, ale zmienne składniki płacowe przyjmuje się z miesiąca, w którym oczekiwanie wystąpiło. Wymaga to zatem:

1) przyjęcia do podstawy wynagrodzenia składników stałych i zmiennych w wysokościach przysługujących pracownikowi w miesiącu, w którym czekał na badanie lekarskie,

2) obliczenia stawki godzinowej przez podzielenie podstawy przez liczbę godzin pracy w miesiącu oczekiwania na badanie; przy składnikach stałych należy przyjąć nominalną liczbę godzin, a przy zmiennych – godzin faktycznie przepracowanych,

3) pomnożenia stawki godzinowej przez liczbę godzin, jaką pracownik przepracowałby w czasie nieobecności w pracy z powodu oczekiwania na badanie, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.