Otrzymane darowizny – ujęcie w księgach rachunkowych

Zgodnie z art. 888 Kc przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Umowa darowizny wymaga sporządzenia w formie pisemnej, natomiast umowa darowizny własności i użytkowania wieczystego nieruchomości, a także praw spółdzielczych – w formie aktu notarialnego.

Z uwagi na charakter ekonomiczny do darowizn zalicza się także dotacje (dopłaty, subwencje), mimo że są przeznaczone na ściśle określone zadania i pochodzą zazwyczaj z budżetu lub funduszy celowych.

Uor wskazuje, że otrzymane darowizny (składniki aktywów) ujmuje się w księgach rachunkowych (art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. h), a drugostronnie są one w zasadzie kwalifikowane do pozostałych przychodów operacyjnych, przez które rozumie się przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki. W szczególności chodzi o aktywa otrzymane nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny, m.in. w postaci środków pieniężnych przeznaczonych na inne cele niż dopłaty do cen sprzedaży, nabycie lub wytworzenie środków trwałych, środków trwałych w budowie albo wartości niematerialnych i prawnych.

Otrzymane darowizny (aktywa) ujmuje się w księgach rachunkowych jako pozostałe przychody operacyjne, otrzymane dopłaty do cen sprzedaży uznaje się za przychody ze sprzedaży, zaś otrzymane darowizny mające charakter składnika majątku trwałego lub środków pieniężnych przeznaczonych na zakup bądź wytworzenie takich składników zalicza się do pasywów bilansu jako przychody przyszłych okresów (art. 41 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 uor).

Jeżeli chodzi o wycenę otrzymanych środków pieniężnych, to następuje ona w wartości nominalnej.

Za wartość początkową środków trwałych, materiałów oraz towarów przyjmuje się wartość określoną w umowie darowizny. Gdy wartość nie została określona w umowie bądź figuruje w umowie, ale nie jest wiarygodna, darowiznę wycenia się zgodnie z art. 28 ust. 2 uor, tj. w cenie sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu. Jeżeli nie jest to możliwe, stosuje się art. 28 ust. 5 uor, w myśl którego za cenę (wartość) sprzedaży netto składnika aktywów przyjmuje się możliwą do uzyskania na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży, bez VAT i podatku akcyzowego. W przypadku materiałów i towarów cenę tę pomniejszają zwyczajowo udzielane rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz przypuszczalne koszty przystosowania składnika do sprzedaży i dokonania tej sprzedaży, a powiększa należna dotacja przedmiotowa. Jeżeli nie można ustalić ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, jego wartość godziwą na dzień bilansowy ustala się w inny sposób.

Otrzymane w formie darowizny środki pieniężne, materiały oraz towary ujmuje się w księgach rachunkowych zapisem:

Wn konto 13 „Rachunki i kredyty bankowe”, konto 31 „Materiały”, konto 33 „Towary”

Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”.

Otrzymane środki pieniężne tytułem dopłaty do cen sprzedaży księguje się:

Wn konto 13 „Rachunki i kredyty bankowe”

Ma konto 70-0 „Sprzedaż produktów” lub konto 73-0 „Sprzedaż towarów”.

W celu kontroli otrzymanych dopłat, często między konta 13 i 70-0 lub 73-0 jest włączane konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”.

Dotacje (środki pieniężne) lub wytworzenie środków trwałych bądź pokrycie kosztów prac rozwojowych ujmuje się zapisem:

Wn konto 13 „Rachunki i kredyty bankowe”

Ma konto 84 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”.

Natomiast do ujęcia w ewidencji bilansowej darowizny składników majątku trwałego ma zastosowanie art. 41 ust. 2 uor (w zw. z ust. 1 pkt 2) , przewidujący, że otrzymane nieodpłatnie środki trwałe (oraz środki trwałe w budowie, a także wartości niematerialne i prawne) ujmuje się w księgach rachunkowych drugostronnie jako rozliczenia międzyokresowe przychodów, które stopniowo zwiększają pozostałe przychody operacyjne, równolegle do odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych dokonywanych od tych składników majątku. Nieodpłatne otrzymanie składnika majątku trwałego księguje się zatem:

1) otrzymanie darowizny składnika majątku trwałego (wartość netto):

Wn konto 01 „Środki trwałe”, konto 02 „Wartości niematerialne i prawne”, konto 08 „Środki trwałe w budowie”

Ma konto 84 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”,

2) rozliczenie kwoty figurującej na koncie 84, równolegle do odpisów amortyzacyjnych (Wn konto 40-0 „Amortyzacja”, Ma konto 07 „Odpisy umorzeniowe środków trwałych”):

Wn konto 84 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”

Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”.

Jeżeli przekazanym w formie darowizny środkiem trwałym jest grunt lub obiekt muzealny, to uwzględnienia wymaga ich szczególny charakter polegający na tym, że się nie zużywają, w związku z czym nie podlegają amortyzacji. Dlatego grunty i obiekty muzealne wprowadza się do ksiąg rachunkowych bezpośrednio w korespondencji z kontem pozostałych przychodów operacyjnych, w momencie przyjęcia tego typu środka trwałego do używania (Wn konto 01 „Środki trwałe”, Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”).