Opodatkowanie i oskładkowanie zaległej pensji wypłaconej przez komornika

Składki społeczne

Płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne od przychodów ze stosunku pracy, w tym wypłaconych po ustaniu zatrudnienia, zawsze jest pracodawca. Nie ma znaczenia, że wynagrodzenie uregulował za niego organ egzekucyjny (art. 4 pkt 2, art. 17 i art. 46 usus).

Obowiązek rozliczenia i opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne spoczywa na pracodawcy jako płatniku składek, a nie na komorniku, który wyegzekwował od pracodawcy wynagrodzenie, czy też na pracowniku jako osobie ubezpieczonej, albowiem w ustawie brak w tym zakresie jakiegokolwiek uregulowania – potwierdził Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia w wyroku z 30.03.2015 r. (X P 967/14). Dlatego spółka ma obowiązek złożyć za byłego pracownika za miesiąc, w którym dostał zaległą pensję od komornika (tu za maj 2021 r.), imienny raport ZUS RCA z kodem 30 00 xx, podając w:

• podstawie wymiaru składek społecznych kwotę 4200 zł i naliczone od niej składki,
• podstawie wymiaru składki zdrowotnej kwotę 3624,18 zł (4200 pomniejszone o kwotę składek społecznych finansowaną ze środków zatrudnionego),
• rubryce dotyczącej kwoty składki zdrowotnej kwotę 0 zł (w tym przypadku pracodawca nie nalicza bowiem ani nie przekazuje tej składki; jest to zadaniem samego ubezpieczonego).

W raporcie ZUS RCA spółka ujmuje także składki na FP i FGŚP – oczywiście przy założeniu, że pracownik nie osiągnął co najmniej 55 (kobieta) bądź 60 lat (mężczyzna).

Spółka musi również na ogólnych zasadach zapłacić kwotę składek na ubezpieczenia społeczne, łącznie z częścią pokrywaną przez pracownika (575,82 zł). Skoro powód uzyskał przychód z tytułu wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, w drodze egzekucji komorniczej, to obowiązki z tytułu rozliczenia i opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne, i to zarówno w części finansowej przez stronę pozwaną (jako płatnika), jak i powoda (jako pracownika), obciążały tylko stronę pozwaną. Wyegzekwowanie przez komornika wynagrodzenia w kwocie brutto nie powodowało bowiem zwolnienia strony pozwanej (byłego pracodawcy) z obowiązku opłacenia składek finansowanych przez powoda – czytamy w przytoczonym orzeczeniu Sądu Rejonowego z 30.03.2015 r.

Spółka może wystąpić do byłego pracownika o zwrot zapłaconych za niego składek społecznych w części finansowanej przez ubezpieczonego (575,82 zł). Jeśli ten odmówi, spółka powinna – zdaniem organów podatkowych – uznać ich kwotę za przychód z innych źródeł, z którego płatnik nie pobiera zaliczki na PIT, lecz wykazuje w PIT-11 za rok wypłacenia przychodu, czyli tu za 2021 r. (interpretacje KIS z 8.06.2018 r., 0113-KDIPT2-3.4011.202.2018.2.MS, i 10.08.2020 r., 0113-KDIPT2-4011.413.2020.2.GG).

NSA w wyroku z 5.02.2021 r. (II FSK 2573/18) orzekł jednak, że opłacenie przez płatnika zaległych składek społecznych w części należnej od ubezpieczonego nie powoduje powstania u niego przychodu z nieodpłatnych świadczeń.

Składka zdrowotna

Składkę na ubezpieczenie zdrowotne od opóźnionego wynagrodzenia, uzyskanego za pośrednictwem cywilnego organu egzekucyjnego, oblicza i przekazuje na rachunek NFZ były pracownik (art. 84 ust. 2 ustawy zdrowotnej). Robi to do 15. dnia następnego miesiąca po miesiącu uzyskania zaległej pensji, czyli do 15.06.2021 r. Pracodawca powinien przekazać mu informację o wysokości podstawy wymiaru składki zdrowotnej, wynikającej ze złożonego przez siebie za maj raportu ZUS RCA. Były pracownik może też wystąpić do byłego pracodawcy o wystawienie i przekazanie mu informacji miesięcznej dla ubezpieczonego, na podstawie art. 41 ust. 10 usus.

Zaliczka na podatek

Zaliczkę na PIT od zaległego wynagrodzenia, wypłaconego byłemu pracownikowi, nalicza i odprowadza do US cywilny organ egzekucyjny na mocy art. 42e updof. Zgodnie z tym przepisem, gdy za zakład pracy wypłaty świadczeń określonych w art. 12 updof dokonuje organ egzekucyjny, jest obowiązany jako płatnik do poboru zaliczki na PIT, stosując do wypłacanych świadczeń najniższą stawkę podatkową określoną w skali podatkowej.

Obliczając zaliczkę na PIT, komornik uwzględnia ryczałtowe koszty uzyskania przychodów ze stosunku pracy, w wysokości 250 zł (podstawowe), oraz składki społeczne potrącone w danym miesiącu zgodnie z odrębnymi przepisami. Jednak według ekspertów, skoro komornik nie obliczał i nie przekazywał do ZUS składek w części finansowanej przez pracownika, to nie może pomniejszyć o nie przychodu w celu ustalenia podstawy opodatkowania. Tak ustaloną zaliczkę na PIT organ egzekucyjny pomniejsza o:

• kwotę zmniejszającą podatek (tzw. ulgę miesięczną), w wysokości 43,76 zł, 
• składkę zdrowotną, pobraną w danym miesiącu ze środków podatnika, w wysokości 7,75% podstawy jej wymiaru.

Biorąc pod uwagę, że komornik nie jest w tym przypadku płatnikiem składki zdrowotnej, także nie może odliczyć jej od zaliczki na PIT.

Potwierdza to wyrok WSA w Łodzi z 9.03.2010 r. (I SA/Łd 849/09), w którym czytamy: sam komornik nie dokonuje (nie może dokonywać) potrącenia składek ubezpieczeniowych. Komornik – nawet jeśli wie, że ubezpieczony dokonał zapłaty składki – nie może pomniejszyć wielkości zaliczki o część wpłaconej składki. Nie jest to składka pobrana. Taką składkę (jej odpowiednią część) podatnik będzie mógł natomiast odliczyć od podatku w zeznaniu rocznym, oczywiście pod warunkiem jej zapłacenia.

Zaliczka na PIT zostanie zatem przez komornika obliczona następująco:

• podstawa opodatkowania: 4200 zł – 250 zł = 3950 zł,
• zaliczka na PIT: 3950 zł × 17% – 43,76 zł = 627,74 zł, w zaokrągleniu 628 zł.

Komornik ma także obowiązek wykazać zaległe wynagrodzenie w informacji PIT-11K.