Odszkodowanie lojalnościowe dla byłego menedżera – wyjątkowo bez składek

Płatnik powinien złożyć do ZUS wniosek o zwrot nadpłaconych składek oraz komplet dokumentów korygujących. Po odzyskaniu zawyżonych składek musi oddać byłemu menedżerowi:

• nadpłacone składki na ubezpieczenia społeczne, w części finansowanej przez niego, pomniejszając je o obliczoną i pobraną od nich zaliczkę na PIT, wykazując te wartości w PIT-11 za 2020 r.,
• nadpłaconą składkę zdrowotną, informując go, że jej część (w kwocie 7,7% podstawy wymiaru) ma obowiązek doliczyć do podatku dochodowego w zeznaniu rocznym za 2020 r.

Jeśli „lojalka”, to z rekompensatą

Nie ma przeszkód, by w umowach cywilnoprawnych (w tym w umowach o zarządzanie) strony ustanowiły zakaz podejmowania przez wykonawcę działalności konkurencyjnej, obowiązujący również po zakończeniu współpracy. Zleceniobiorca może, zgodnie z zasadą swobody umów, zobowiązać się wobec zleceniodawcy do niepodejmowania działań konkurencyjnych w czasie trwania umowy – potwierdził SN w wyroku z 11.09.2003 r. (III CKN 579/01).

Umowy o świadczenie usług zarządzania powierza się zwykle osobom kierującym przedsiębiorstwem czy spółką. Z jednej strony wymaga się od nich większego zaangażowania i wyższych umiejętności, a z drugiej obdarza się ich większym zaufaniem i powierza im informacje strategiczne dla firmy. „Lojalka” ma zabezpieczyć zleceniodawcę przed wyciekiem tajemnic służbowych.

Oczywiste jest również, że zobowiązany do okresowego zakazu konkurencji menedżer oczekuje w zamian rekompensaty pieniężnej. Nie można uznać, aby zgodne było z zasadami współżycia społecznego zobowiązanie zleceniobiorcy do niepodejmowania działalności konkurencyjnej przez 3 lata po ustaniu umowy, bez jakiegokolwiek ekwiwalentu. Należy się wówczas odwołać do art. 1012 Kp, w którym przewidziano możliwość zawarcia umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, jednakże za zapłatą odszkodowania – czytamy w ww. orzeczeniu.

PIT konieczny, składki zasadniczo też

Wypłacone byłemu członkowi zarządu odszkodowanie za zakaz konkurencji jest objęte podatkiem dochodowym. Problematyczna pozostaje kwestia odprowadzenia od niego składek ZUS. Wyłączenie z podstawy wymiaru składek dotyczy m.in. odszkodowań wypłaconych byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 1012 Kp (§ 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia składkowego). Zgodnie zaś z § 5 ust. 2 pkt 2 tego rozporządzenia zwolnienie to odnosi się odpowiednio m.in. do osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia albo innej o świadczenie usług, do której zgodnie z Kc stosuje się przepisy o zleceniu. Wielu ekspertów twierdzi więc, że nie odprowadza się składek od rekompensat lojalnościowych postawionych do dyspozycji byłych menedżerów, już po ustaniu umowy o zarządzanie.

ZUS jest tymczasem innego zdania. Argumentuje, że odszkodowanie za zakaz konkurencji w myśl art. 1012 Kp przysługuje tylko byłym pracownikom i wyłącznie do nich została zaadresowana wskazana ulga. Odpowiedniość zastosowania (…) tego zwolnienia ze względu na cechującą je formę przywileju, nie może jednakże oznaczać jego rozszerzającej wykładni. (…) Nie każde wyłączenie z podstawy wymiaru składek (…), wymienione w § 2–4 tegoż rozporządzenia, przewidziane dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, znajdzie zastosowanie do umów zlecenia. Zatem zastosowanie wyłączeń przewidzianych w tym rozporządzeniu w odniesieniu do umów zlecenia jest uzależnione od ich charakteru oraz dopuszczalności zawarcia poszczególnych instytucji w tego typu umowach – czytamy w interpretacji ZUS z 20.12.2018 r. (WPI/200000/43/1290/2018).

Fory dla zarządców budżetowych

Zasadniczo ZUS odmawia zleceniobiorcom i menedżerom prawa do zwolnienia składkowego z racji wypłaconych im po rozwiązaniu umowy cywilnej rekompensat za zakaz konkurencji po ustaniu współpracy stron (interpretacje oddziału ZUS w Gdańsku z 18.10.2016 r., DI/100000/43/1089/2016, i 10.07.2015 r., DI/100000/43/740/2015). Jednak ostatnio zrobił wyjątek dla odszkodowań za „lojalkę” wiążącą i wypłaconą po rozwiązaniu umowy o świadczenie usług zarządzania, zawartej zgodnie z ustawą o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami[1] (tzw. nowa ustawa kominowa).

W myśl tej ustawy zleceniodawca ma prawo w odrębnej umowie przyznać „budżetowemu” członkowi organu zarządzającego, pełniącemu funkcję od co najmniej 3 mies., prawo do odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji, za okres po ustaniu zatrudnienia, byleby:

• za okres nie dłuższy niż 6 mies. po ustaniu sprawowania funkcji,
• w trakcie trwania umowy o zarządzanie (nie wolno tego uczynić po rozwiązaniu tej umowy, a nawet w trakcie biegnącego wypowiedzenia),
• zostało to obostrzone karą umowną na wypadek naruszenia zakazu przez menedżera, nie niższą od odszkodowania z tego tytułu, i ustaniem zakazu w razie objęcia stanowiska członka organu zarządzającego innej spółki,
• miesięcznie nie większego od 100% podstawowego wynagrodzenia miesięcznego otrzymanego przez członka organu zarządzającego przed ustaniem pełnienia funkcji.

Do należności tej nowa ustawa kominowa nakazuje odpowiednie stosowanie art. 1011 i art. 1012–1014 Kp (art. 8 ust. 1 i 2 ustawy). Zdaniem ZUS wypłacona na tych zasadach rekompensata została uregulowana w szczególny sposób, przez odesłanie do przepisów Kp regulujących zakaz konkurencji. Dlatego wartość tego odszkodowania podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru składek społecznych, oczywiście po spełnieniu przesłanek z § 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia składkowego (interpretacje ZUS z 2.07.2019 r., WPI/200000/43/555/2019, i 6.11.2019 r., WPI/200000/43/959/2019).

Korekta po pozytywnej interpretacji

Niezwłocznie po odebraniu interpretacji ZUS spółka powinna zatem złożyć do organu rentowego wniosek o zwrot nadpłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (najlepiej na druku opracowanym przez ZUS, o symbolu RZS-P), bezpośrednio w placówce, przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE) albo za pośrednictwem poczty lub kuriera. Musi również przekazać za byłego członka organu zarządzającego imienny raport korygujący ZUS RCA za styczeń 2020 r., z wyzerowanymi podstawami wymiaru składek i samymi składkami, oraz rozliczeniową deklarację korygującą ZUS DRA za styczeń 2020 r., uwzględniającą te zmiany.

ZUS zwraca zawyżone składki w ciągu 30 dni od daty: wpływu do niego wniosku płatnika oraz otrzymania imiennego raportu za danego ubezpieczonego i deklaracji rozliczeniowej korygującej. W razie przekroczenia wyznaczonego terminu przysługują odsetki w wysokości należnych od zaległości podatkowych (obecnie 8% rocznie). Jeśli organ odmówi zwrotu, płatnik ma prawo odwołać się do sądu.

Płatnik powinien otrzymać z ZUS zwrot nadpłaconych składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez menedżera (1233,90 zł) i pełnej zdrowotnej (698,95 zł). W pierwszej kolejności płatnik zwraca zarządcy zawyżone składki społeczne, pokryte przez niego, pomniejszone o obliczoną od nich zaliczkę na PIT:

1233,90 zł, w zaokrągleniu 1234 zł × 17% = 209,78; 1233,90 – 209,78 = 1024,12 zł.

Technicznie wygląda to tak, że kwotę zwróconych składek (1233,90 zł) płatnik dodaje do podstawy opodatkowania na marcowej liście płac, gdzie rozlicza drugą ratę odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu zatrudnienia. Byłemu menedżerowi oddaje z tej racji 1024,12 zł, a zaliczkę na PIT w wysokości 209,78 zł odprowadza do US do 20 kwietnia. Przychód z racji zwrotu nadpłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, w części finansowanej przez ubezpieczonego, i potrącony z nich podatek dochodowy wykazuje w PIT-11 i PIT-4R za 2020 r. Nie koryguje wstecz żadnych deklaracji podatkowych.

Płatnik musi również oddać byłemu zarządcy nadpłatę składki zdrowotnej w kwocie 698,95 zł. Zwrócone składki zdrowotne nie stanowią przychodu wykonawcy z działalności wykonywanej osobiście i nie są wykazywane w informacji PIT-11. Płatnik nie dokonuje również w tym zakresie korekty PIT-11 za lata poprzednie – wynika z interpretacji KIS z 17.08.2018 r. (0114-KDIP3-3.4011.252.2018.5.IM). To podatnik ma obowiązek je doliczyć do podatku dochodowego, w kwocie 7,75% podstawy wymiaru (składkę zdrowotną odliczoną wcześniej błędnie z zaliczki na PIT).

Robi to w zeznaniu rocznym składanym za rok, w którym otrzymał zwrot zawyżonej składki zdrowotnej, czyli w zeznaniu za 2020 r.