Odprawa ekonomiczna i emerytalna z osobnymi limitami
Czy pracodawca, zatrudniający powyżej 20 pracowników, musi wypłacić mu dwie odprawy, emerytalną i ekonomiczną? Jeśli tak, to czy do każdej z nich ma zastosować limit wprowadzony przepisami antykoronawirusowymi, czy też łącznie do obu?
Pracodawca musi wypłacić dwie odprawy – emerytalną i tzw. ekonomiczną – pracownikowi, który spełnia warunki ich nabycia. Do każdej z nich stosuje odrębnie limit 10-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązujący podczas stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19.
Pracodawca musi wypłacić dwie odprawy – emerytalną i tzw. ekonomiczną – pracownikowi, który spełnia warunki ich nabycia. Do każdej z nich stosuje odrębnie limit 10-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązujący podczas stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19.
Kryteria wypłaty odprawy ekonomicznej
Odprawa ekonomiczna przysługuje wyłącznie u pracodawców, którzy zatrudniają co najmniej 20 pracowników. Pracownik nabywa do niej prawo, jeżeli jego stosunek pracy ustaje za wypowiedzeniem lub za porozumieniem stron, z przyczyn nieleżących po jego stronie, w ramach przeprowadzanego w ciągu 30 dni:
[1] Ustawa z 13.03.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 1969).
- zwolnienia grupowego, które obejmuje co najmniej 10 pracowników przy stanie zatrudnienia etatowego u pracodawcy poniżej 100 osób lub co najmniej 10% pracowników przy zatrudnieniu etatowym od 100 do 300 osób albo minimum 30% przy zatrudnieniu etatowym powyżej 300 osób; wskazane liczby obejmują pracowników odchodzących za porozumieniem zawartym z inicjatywy pracodawcy, pod warunkiem że jest ich minimum 5 (art. 8 ust. 1 w zw. z art. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych[1] oraz wyrok SN z 3.11.2010 r., I PK 80/10),
Przesłanki nabycia prawa do odprawy emerytalnej
| Rodzaj przesłanki | Charakterystyka |
| Spełnienie warunków uprawniających do emerytury | wobec użycia w art. 921 Kp terminu „emerytura” bez dodatkowego jej określenia, należy przyjąć, że odprawa emerytalna przysługuje pracownikom przechodzącym na emeryturę przyznaną zarówno na warunkach ogólnych (powszechnych), jak i na szczególnych (odrębnych); nabędzie więc do niej prawo pracownik przechodzący na emeryturę zwykłą, pomostową lub wcześniejszą (m.in. wyrok SN z 11.01.2001 r., I PKN 187/00) |
| Przejście na emeryturę | zmiana statusu pracownika na status wyłącznie emeryta w wyniku zakończenia stosunku pracy (m.in. wyrok SN z 11.10.2007 r., III PK 40/07) |
| Ustanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę | związek między ustaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę może mieć charakter:
|
| Brak wcześniejszego otrzymania odprawy emerytalno-rentowej | pracownik nie może nabyć ponownie prawa do odprawy emerytalnej, jeżeli już raz ją otrzymał na mocy art. 921 Kp; dotyczy to również wcześniejszego uzyskania odprawy rentowej w razie ustania stosunku pracy w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy; obie odprawy nie są odrębnymi rodzajowo świadczeniami, lecz składają się na odprawę emerytalno-rentową, o jakiej mowa w art. 921 Kp (m.in. postanowienie SN z 13.05.2014 r., I PK 10/14, wyrok SN z 18.02.2011 r., II PK 197/10) |
- zwolnienia indywidualnego, które dotyczy mniejszej liczby pracowników niż wymieniona w poprzednim punkcie i któremu nie towarzyszy żadna współprzyczyna występująca po stronie pracownika (art. 8 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych).
Uwaga: przyczynami niedotyczącymi pracownika są wszystkie okoliczności niezwiązane z jego cechami psychofizycznymi i sposobem wywiązywania się przez niego z obowiązków pracowniczych. Są to więc przyczyny dotyczące pośrednio lub bezpośrednio pracodawcy, o zróżnicowanym charakterze: od ekonomiczno-finansowych przez organizacyjno-strukturalne po technologiczno-ekologiczne (m.in. postanowienie SN z 14.03.2019 r., I PK 45/18, i wyrok SN z 10.03.2016 r., III PK 81/15).
Kryteria wypłaty odprawy emerytalnej
Pracownik staje się uprawniony do odprawy emerytalnej, jeżeli łącznie spełni 4 przesłanki (patrz tabela). Wynikają one z art. 921 Kp oraz orzecznictwa sądowego, w tym m.in. uchwały 7 sędziów SN z 29.08.2019 r. (III PZP 3/19), wyroków SN z 20.03.2009 r. (II PK 238/08) i 6.05.2003 r. (I PK 257/02), a także z wyroku SA w Rzeszowie z 21.11.2012 r. (III APa 12/12).
Wysokość świadczeń
Odprawa emerytalna przysługuje pracownikowi w wysokości miesięcznego wynagrodzenia. Natomiast odprawa ekonomiczna zależy od jego stażu zakładowego (okres zatrudnienia u danego pracodawcy). Pracownik może ją otrzymać w wysokości:
- miesięcznego wynagrodzenia – przy stażu zakładowym krótszym niż 2 lata,
- 2-miesięcznego wynagrodzenia – przy stażu zakładowym od 2 do 8 lat,
- 3-miesięcznego wynagrodzenia – przy stażu zakładowym przekraczającym 8 lat.
Maksymalna wysokość odprawy ekonomicznej wynosi 15-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, czyli w 2021 r. 42 tys. zł, a w 2022 r. 45 tys. zł (art. 8 ust. 1 i 4 ustawy o zwolnieniach grupowych). To ograniczenie może zostać wyłączone w umowie o pracę lub w przepisach wewnątrzzakładowych pracodawcy przy zachowaniu zasad niedyskryminacji i równego traktowania pracowników (por. wyrok SN z 13.10.2020 r., II PK 12/19).
W okresie stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii odprawa może być natomiast obniżona do 10-krotności minimum ustawowego.
Ograniczenie „covidowe”
[2] Ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2020 r. poz. 1842).
[3] „Ubezpieczenia i Prawo Pracy” nr 15/2020.
[4] „Ubezpieczenia i Prawo Pracy” nr 18/2020.
[5] Rozporządzenie MPiPS z 8.01.1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2 poz. 14 ze zm.).
[6] Rozporządzenie MPiPS z 29.05.1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 927).
Według art. 15gd ust. 1 specustawy[2] podczas stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii wysokość odprawy, odszkodowania lub innego świadczenia pieniężnego wypłacanego przez pracodawcę pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o pracę nie może przekroczyć 10-krotności minimalnego wynagrodzenia, czyli w 2021 r. 28 tys. zł, a w 2022 r. 30 tys. zł.
Przepis ten może być wykorzystany jedynie przez pracodawcę, który spełnia poniższe warunki:
- jest pracodawcą w rozumieniu art. 3 Kp (jednostka organizacyjna, choćby nie miała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają pracowników),
- odnotował spadek obrotów gospodarczych (art. 15g ust. 9 specustawy) lub istotny wzrost obciążenia funduszu wynagrodzeń (art. 15gb ust. 2 specustawy),
- ma obowiązek wypłaty odprawy, odszkodowania lub innego świadczenia na podstawie konkretnych przepisów, przy czym Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej uznało, że chodzi wyłącznie o przepisy prawa powszechnego, a nie o postanowienia prawa wewnątrzzakładowego i umów o pracę (stanowisko z 15.07.2020 r.[3], dalej stanowisko MRPiPS z 15.07.2020 r.).
Zdaniem resortu pracy limit odnosi się również do odprawy emerytalno-rentowej (stanowisko MRPiPS z 24.08.2020 r.[4]) i należy go stosować odrębnie do każdego świadczenia objętego dyspozycją art. 15gd ust. 1 specustawy (stanowisko MRPiPS z 15.07.2020 r.).
Zasady obliczania
Odprawy emerytalną i ekonomiczną oblicza się zgodnie z regułami obowiązującymi przy ekwiwalencie urlopowym, tj. zamieszczonymi w § 6, 10–11, 14–17 rozporządzenia urlopowego[5] (art. 8 ust. 3 ustawy o zwolnieniach grupowych i § 2 ust. 1 rozporządzenia płacowego[6]). Żadna nie podlega składkom na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (§ 2 pkt 2 i 3 rozporządzenia składkowego i art. 81 ust. 1 ustawy zdrowotnej). Odprawa emerytalna nie jest również opodatkowana (art. 21 ust. 1 pkt 3 updof). PIT jest natomiast obłożona odprawa ekonomiczna (art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. b updof).
Przyjmijmy, że pracodawca z pytania spełnia przesłanki do zastosowania limitu „covidowego”. Załóżmy również, że pracownik, o którego pyta, jest zatrudniony na cały etat, a na jego comiesięczne zarobki składa się 12 000 zł wynagrodzenia zasadniczego i 1200 zł premii regulaminowej (10% wynagrodzenia zasadniczego). Jego staż zakładowy przekracza 10 lat. W związku z tym ma prawo do:
- odprawy emerytalnej w kwocie 13 200 zł (12 000 zł + 1200 zł) – tyle otrzyma „na rękę”, pod warunkiem że wcześniej nie uzyskał odprawy emerytalno-rentowej; wartość świadczenia nie przekracza limitu „covidowego”,
- odprawy ekonomicznej w wysokości 39 600 zł brutto, lecz faktycznie uzyska kwotę niższą z powodu zastosowania limitu „covidowego” i opodatkowania.
Kolejne założenie: pracownik ma podstawowe koszty uzyskania przychodu (250 zł/mies.) i złożył PIT-2 uprawniający go do miesięcznej kwoty zmniejszającej podatek (43,76 zł), której nie stosuje się jednak po przekroczeniu I progu podatkowego. Stąd 30.09.2021 r. pracodawca wypłaci mu łącznie 39 923,15 zł, co wynika z poniższego wyliczenia:
| Wiersz | Wyszczególnienie | Obciążenia składkowo-podatkowe (w zł) |
| 1 | Wynagrodzenie zasadnicze | 12 000 |
| 2 | Premia regulaminowa | 1200 |
| 3 | Odprawa emerytalna | 13 200 |
| 4 | Odprawa ekonomiczna | 28 000 |
| 5 | Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: wiersze 1 + 2 | 13 200 |
| 6 | Składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika: wiersz 5 × 9,76% + wiersz 5 × 1,5% + wiersz 5 × 2,45% | 1809,72 |
| 7 | Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne: wiersze 1 + 2 – wiersz 6 | 11 390,28 |
| 8 | Składka na ubezpieczenie zdrowotne do pobrania: wiersz 7 × 9% | 1025,13 |
| 9 | Składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia od podatku: wiersz 7 × 7,75% | 882,75 |
| 10 | Podstawa obliczenia zaliczki na podatek dochodowy: wiersze 1 + 2 + 4 – 250 zł – wiersz 6 | 39 140 |
| 11 | Zaliczka na podatek dochodowy przed odliczeniem składki zdrowotnej: wiersz 10 × 32% | 12 524,80 |
| 12 | Zaliczka na podatek dochodowy do pobrania: wiersze 11 – 9 | 11 642 |
| 13 | Kwota wypłaty: wiersze 1 + 2 + 3 + 4 – 6 – 8 – 12 | 39 923 |
Zaloguj się
Aby czytać dalej, jeśli masz wykupiony abonament
Kup dostęp do tego artykułu
Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30
Kup abonament
| Abonamenty on-line | Prenumeratorzy | Członkowie SKwP | ||||||||
|
Bezpłatny dostęp do tego artykułu i ponad 3500 innych, dla prenumeratorów miesięcznika „Rachunkowość". Pomoc w uzyskaniu dostępu:
|
15% rabat na wszystkie zakupy. Zapytaj o kod w swoim Oddziale. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce jest organizacją, do której należy ponad 26 000 księgowych, a członkostwo wiąże się z licznymi korzyściami. |
„Rachunkowość” - od 75 lat źródło rzetelnej wiedzy!
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
