Odpowiedzialność dyscyplinarna za usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych

Uzyskanie uprawnień biegłego rewidenta, z czym wiąże się wpis do rejestru biegłych rewidentów oraz prowadzenie firmy audytorskiej, wpisanej na listę firm, którą prowadzi PIBR, oznacza zarówno przywileje, jak i obowiązki.

Co do obowiązków, to zgodnie z art. 139 uobr wpisany na listę biegły rewident, zarówno wykonujący zawód, jak i go niewykonujący, podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej, jeżeli dopuścił się przewinienia dyscyplinarnego.

Może ono polegać na naruszeniu przez niego obowiązków związanych z:

1) przestrzeganiem zasad wykonywania zawodu, etyki zawodowej, niezależności lub krajowych standardów wykonywania zawodu,

2) przynależnością do samorządu zawodowego biegłych rewidentów,

3) formą prowadzenia działalności,

4) pełnieniem funkcji w organach zarządzających lub nadzorczych firm audytorskich.

W pkt 1 chodzi o odpowiedzialność dyscyplinarną za sprzeniewierzenie się zasadom wykonywania zawodu lub etyki zawodowej.

Za wykonywanie zawodu w myśl uobr (art. 3) uważa się wykonywanie czynności rewizji finansowej, świadczenie usług atestacyjnych innych niż czynności rewizji finansowej, niezastrzeżonych do wykonywania przez biegłych rewidentów, oraz świadczenie usług pokrewnych. Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych nie należy do żadnej z tych kategorii usług.

Zasady etyki zawodowej reguluje Kodeks etyki zawodowych księgowych IFAC[1]. W myśl jego pkt 100.5 biegłych rewidentów obowiązuje przestrzeganie tzw. zasad podstawowych, do których należą:

• uczciwość – postępowanie w sposób otwarty i uczciwy podczas wykonywania wszystkich usług zawodowych i gospodarczych,
• obiektywizm – dbałość, aby uprzedzenia, konflikt interesów lub niepożądane oddziaływania osób trzecich nie wpływały na osądy o charakterze zawodowym lub gospodarczym,
• posiadanie i doskonalenie zawodowych kompetencji i należyta staranność przy wykonywaniu usług – posiadanie wiedzy specjalistycznej oraz umiejętności zawodowych zapewniających, że klient lub pracodawca uzyskuje kompetentną, zawodową usługę, opartą na najnowszych zasadach wykonywania zawodu, regulacjach prawnych i metodologii, a także zachowywanie podczas wykonywania usługi staranności oraz przestrzeganie odpowiednich standardów technicznych i zawodowych,
• zachowanie w tajemnicy informacji uzyskanych w toku wykonywania usługi (biegły rewident nie może ujawniać takich informacji stronom trzecim bez odpowiedniego i wyraźnego upoważnienia – chyba że ich ujawnienie wynika z prawnych lub zawodowych uprawnień bądź obowiązków – oraz wykorzystywać tego typu informacji do realizacji korzyści osobistych lub stron trzecich),
• profesjonalne postępowanie zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa i regulacjami, unikanie wszelkich działań dyskredytujących zawód,
• zachowanie niezależności; rozróżnia się jej dwa „stany”:

• niezależność umysłu, umożliwiająca wyrażenie wniosku wolnego od wpływów zagrażających obiektywizmowi zawodowego osądu i pozwalająca danej osobie na działanie uczciwe, obiektywne i nacechowane zawodowym sceptycyzmem,
• niezależność wizerunku, polegająca na unikaniu faktów i okoliczności, które racjonalna i dobrze poinformowana strona trzecia mogłaby zasadnie uznać za świadczące, że uczciwość, obiektywizm lub zawodowy sceptycyzm firmy audytorskiej bądź osoby wykonującej usługi zostały naruszone.

Do przestrzegania tych zasad zobowiązani są wszyscy biegli rewidenci, Kodeks reguluje bowiem pożądane zachowania wszystkich należących do samorządu biegłych rewidentów działających w firmach audytorskich i poza nimi, w tym niewykonujących zawodu.

Sprzeniewierzenie się którejkolwiek z zasad etycznych podczas usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych będzie więc działaniem wbrew zasadom etyki zawodowej (o czym mowa w art. 139 ust. 2 pkt 1), za co biegły rewident ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną.

Nawet gdyby działalność gospodarcza prowadzona przez biegłego rewidenta nie była zarejestrowana jako firma audytorska (na liście takich firm prowadzonej przez PIBR), istotne jest, że prowadząca ją osoba jest biegłym rewidentem, który z racji uprawnień zawodowych ma obowiązek przestrzegania określonych standardów etycznych.

Zgodnie z art. 36 uobr do zadań KKN należy kontrola przestrzegania przepisów prawa, procedur i standardów przez biegłych rewidentów i firmy audytorskie w zakresie:

• przeprowadzanych przez nich badań ustawowych jednostek innych niż jzp,
• usług objętych krajowymi standardami wykonywania zawodu innych niż badanie ustawowe.

Częstotliwość i zakres tych kontroli zależą od wyników analizy ryzyka wystąpienia nieprawidłowości w usługach objętych systemem kontroli wewnętrznej jakości w firmie audytorskiej, niemniej kontrola taka wymaga przeprowadzenia nie rzadziej niż raz na 6 lat.

Dlatego firma audytorska, także niewykonująca czynności rewizji finansowej, również podlega kontroli KKN, podczas której sprawdza się m.in. ubezpieczenie się od odpowiedzialności cywilnej za wykonywane usługi, prawidłowość wyliczenia i odprowadzenia opłaty rocznej z tytułu nadzoru (jest to niezależne od wykonywania czynności rewizji finansowej), prawdziwość informacji przekazywanych do PIBR.

Wspomniana w pytaniu firma nie podlega kontrolom KNA, bo nie przeprowadza badań ustawowych jzp.