Odpis aktualizujący od należności dochodzonej na drodze sądowej

Należności dochodzone na drodze sądowej są obarczone ryzykiem niespłacalności. Istnieje zatem prawdopodobieństwo, że nie przyniosą w przyszłości oczekiwanych korzyści ekonomicznych i dlatego trzeba dokonać odpisu aktualizującego.

Odpisy aktualizujące, w wysokości różnicy między kwotą należności a kwotą, której wyegzekwowania się oczekuje, mają na celu urealnienie kwoty należności wykazywanej w księgach i bilansie. Zgodnie z art. 35b ust. 2 uor są one zaliczane do pozostałych kosztów operacyjnych, a jeżeli dotyczą odsetek – do kosztów finansowych. Wpływają zatem na wynik finansowy jednostki.

Odpis aktualizujący figuruje w księgach tak długo, jak długo występuje ryzyko nieściągnięcia należności, której dotyczy, a nie jest ona przedawniona lub umorzona. Dokonywanie odpisów nie zastępuje działań windykacyjnych i nie zwalnia od ich podjęcia.

Kierując sprawę na drogę postępowania sądowego, spółka podjęła działania mające na celu odzyskanie zaległej kwoty. Ponieważ w tym momencie kwota wierzytelności stała się roszczeniem, pod datą skierowania sprawy do sądu należność przeksięgowuje się z konta 20 „Rozrachunki z odbiorcami” na konto 24-1 „Należności dochodzone na drodze sądowej” – zapisem:

Wn konto 24-1 „Należności dochodzone na drodze sądowej”,

Ma konto 20 „Rozrachunki z odbiorcami”.

W związku ze skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego jednostka ponosi wydatki w postaci opłat sądowych, a niekiedy także koszty opinii biegłych, wynagrodzenia radcy prawnego czy adwokata. Koszty te, jako pośrednio związane z działalnością operacyjną jednostki, są zaliczane – w momencie ich poniesienia – do pozostałych kosztów operacyjnych (art. 3 ust. 1 pkt 32 uor):

Wn konto 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”,

Ma konto 13-0 „Rachunek bieżący” lub 10 „Kasa”.

W bilansie należności dochodzone na drodze sądowej są wykazywane w aktywach w poz. B.II.3d „Należności krótkoterminowe od pozostałych jednostek dochodzone na drodze sądowej”, przy czym są prezentowane po uwzględnieniu odpisów aktualizujących ich wartość (w bilansie kwotę należności trzeba pomniejszyć o odpis aktualizujący).

Dla celów podatkowych, co do zasady, odpisy aktualizujące nie stanowią kosztów uzyskania przychodu (art. 16 ust. 1 pkt 26a updop). W drodze wyjątku do kosztów podatkowych można jednak zaliczyć odpisy aktualizujące dokonane zgodnie z uor, jeżeli dotyczą należności wcześniej zaliczonych do przychodów podatkowych (w wysokości tych przychodów – a więc bez VAT i odsetek), a ich nieściągalność została uprawdopodobniona (art. 16 ust. 1 pkt 26a updop i art. 23 ust. 1 pkt 21 updof). Dodatkowym warunkiem jest, by jednostka nie korzystała w odniesieniu do tych należności z ulgi na złe długi (art. 18f ust. 12 updop i art. 26i ust. 13 updof).

Naliczone, lecz nieotrzymane odsetki od należności nie są przychodem podatkowym w myśl art. 12 ust. 4 pkt 2 updop i art. 14 ust. 3 pkt 2 updof. Koszty sądowe u wierzyciela stanowią koszt podatkowy z chwilą ich poniesienia. Natomiast do przychodów podatkowych wierzyciel będzie mógł zaliczyć koszty sądowe zasądzone przez sąd do zwrotu na jego rzecz z chwilą ich faktycznego otrzymania (podobnie jak odsetki od należności).