Koszty procesu i należności z tytułu zwrotu tych kosztów – ujęcie w księgach rachunkowych jednostki budżetowej
Czy koszty i przychody wynikające z wyroku należy ująć w księgach rachunkowych jednostki w 2022, czy w 2023 r.?
Należności z tytułu zwrotu kosztów procesu i zobowiązania z tego tytułu powinny zostać ujęte w księgach rachunkowych zgodnie z zasadami określonymi w uor, z uwzględnieniem zasad szczególnych, określonych w rozporządzeniu z 13.09.2017 r.
W opisanym przypadku trzeba wziąć pod uwagę w szczególności następujące przepisy uor:
- art. 20 ust. 1 – na jego mocy wszystkie jednostki prowadzące księgi rachunkowe, a zatem i jednostki budżetowe, są zobowiązane wprowadzić do ksiąg rachunkowych okresu sprawozdawczego, w postaci zapisu, każde zdarzenie, które nastąpiło w tym okresie sprawozdawczym;
Należności z tytułu zwrotu kosztów procesu i zobowiązania z tego tytułu powinny zostać ujęte w księgach rachunkowych zgodnie z zasadami określonymi w uor, z uwzględnieniem zasad szczególnych, określonych w rozporządzeniu z 13.09.2017 r.
W opisanym przypadku trzeba wziąć pod uwagę w szczególności następujące przepisy uor:
- art. 20 ust. 1 – na jego mocy wszystkie jednostki prowadzące księgi rachunkowe, a zatem i jednostki budżetowe, są zobowiązane wprowadzić do ksiąg rachunkowych okresu sprawozdawczego, w postaci zapisu, każde zdarzenie, które nastąpiło w tym okresie sprawozdawczym;
- art. 3 ust. 1 pkt 32 – wynika z niego, że koszty i przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów lub do przychodów operacyjnych;
- art. 7 ust. 1 – określa zasadę ostrożności, wyrażającą się w tym, że poszczególne składniki aktywów (w tym należności) i pasywów trzeba wycenić i zaprezentować w sprawozdaniu finansowym, stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty); realizacja tej zasady polega na uwzględnianiu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, m.in. zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym należności, a także wszystkich poniesionych pozostałych kosztów operacyjnych i strat nadzwyczajnych oraz wyłącznie niewątpliwych pozostałych przychodów operacyjnych i zysków nadzwyczajnych;
- art. 35b – określa zasady dokonywania odpisów aktualizujących, uwzględniające stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty; odpisu aktualizującego dokonuje się m.in. w odniesieniu do należności kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą dłużnik zalega, a według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata należności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna – do wysokości niepokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności; odpisy aktualizujące wartość należności zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub do kosztów finansowych – zależnie od rodzaju należności, której odpis dotyczy; dokonanie odpisów aktualizujących nie zmniejsza wartości księgowej danego składnika aktywów, w tym należności, lecz urealnia jego wartość bilansową, co oznacza, że aktualizacja należności w formie odpisu nie powoduje ich usunięcia z ksiąg rachunkowych; natomiast należności umorzone, przedawnione lub nieściągalne zmniejszają dokonane uprzednio odpisy aktualizujące ich wartość; należności, od których nie dokonano odpisów aktualizujących ich wartość bądź dokonano odpisów w niepełnej wysokości, zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub kosztów finansowych;
- art. 28 ust. 1 pkt 7 – stanowi, że należności wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności.
Biorąc pod uwagę wymienione regulacje, można stwierdzić, że koszty związane z prowadzonym procesem sądowym należało traktować jako pośrednio związane z działalnością operacyjną jednostki i zaliczyć do pozostałych kosztów operacyjnych. Obciążenie jednostki budżetowej częścią kosztów procesu, na podstawie wyroku sądu, trzeba było zatem ująć w księgach rachunkowych 2022 r., zgodnie z opisami kont zawartymi w zał. nr 3 „Plan kont dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych” do rozporządzenia z 13.09.2017 r., zapisem:
Wn konto 761 „Pozostałe koszty operacyjne”,
Ma konto 240 „Pozostałe rozrachunki”.
Również należne jednostce kwoty z tytułu zwrotu kosztów procesu należałoby traktować jako pośrednio związane z działalnością operacyjną jednostki i zaliczać do pozostałych przychodów operacyjnych. Wynikające z otrzymanego wyroku sądowego należności z tytułu zwrotu kosztów procesu należało więc ująć w księgach rachunkowych 2022 r., zgodnie z opisami kont zawartymi w zał. nr 3 do ww. rozporządzenia, zapisem:
Wn konto 240 „Pozostałe rozrachunki”,
Ma konto 760 „Pozostałe przychody operacyjne”.
Jednak z pytania wynika, że należności są kwestionowane (wniesiono apelacje od wyroku sądu). W mojej ocenie występują zatem przesłanki określone w art. 35b ust. 1 uor, uzasadniające dokonanie odpisu aktualizującego. Odpis ten jest ujmowany w księgach rachunkowych jednostki budżetowej zapisem:
Wn konto 761 „Pozostałe koszty operacyjne”,
Ma konto 290 „Odpisy aktualizujące należności”.
W 2022 r. pozostałe przychody operacyjne są skompensowane pozostałymi kosztami operacyjnymi (zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 3 uor), czyli nie będzie to miało wpływu na wynik finansowy.
W 2023 r., po otrzymaniu należności, trzeba rozwiązać odpis aktualizujący należności, zapisem:
Wn konto 290 „Odpisy aktualizujące należności”,
Ma konto 760 „Pozostałe przychody operacyjne”.
Gdyby należności były niezasadne, trzeba je wyksięgować zapisem:
Wn konto 290 „Odpisy aktualizujące należności”,
Ma konto 240 „Pozostałe rozrachunki”.
W odniesieniu do ewidencji należności spornych praktykowane jest również rozwiązanie polegające na ich ujmowaniu bezpośrednio z kontem odpisów aktualizujących, zapisem:
Wn konto 240 „Rozrachunki z odbiorcami”,
Ma konto 290 „Odpisy aktualizujące należności”.
Wynika to z tego, że do pozostałych przychodów operacyjnych zalicza się tylko niewątpliwe, a więc rzeczywiście otrzymane lub pewne przychody (art. 7 ust. 1 pkt 3 uor). W tym przypadku należne jednostce kwoty z tytułu zwrotu części kosztów procesu wpływają na wynik finansowy, jako pozostałe przychody operacyjne, dopiero z chwilą ich zapłaty (stosuje się zasadę ich kasowego rozliczenia).
Wybrane przez jednostkę rozwiązanie ewidencyjne (stosowanie kont wynikowych lub wyłącznie kont rozrachunkowych) w zakresie należnych jej kwot z tytułu prowadzonych postępowań sądowych, powinno znaleźć odzwierciedlenie w dokumentacji opisującej przyjęte przez jednostkę zasady (politykę) rachunkowości, którą ustala i aktualizuje kierownik jednostki (art. 10 uor).
Zaloguj się
Aby czytać dalej, jeśli masz wykupiony abonament
Kup dostęp do tego artykułu
Cena dostępu do pojedynczego artykułu tylko 12,30
Kup abonament
Abonamenty on-line | Prenumeratorzy | Członkowie SKwP | ||||||||
|
Bezpłatny dostęp do tego artykułu i ponad 3500 innych, dla prenumeratorów miesięcznika „Rachunkowość". Pomoc w uzyskaniu dostępu:
|
15% rabat na wszystkie zakupy. Zapytaj o kod w swoim Oddziale. Stowarzyszenie Księgowych w Polsce jest organizacją, do której należy ponad 26 000 księgowych, a członkostwo wiąże się z licznymi korzyściami. |
„Rachunkowość” - od 75 lat źródło rzetelnej wiedzy!
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych