Ewidencja nieruchomości przekazanych szpitalowi na podstawie umowy nieodpłatnego użytkowania

Użytkowanie – jako ograniczone prawo rzeczowe – regulują przepisy Działu II Kc, z których wynika m.in., że rzecz można obciążyć prawem do jej używania i do pobierania jej pożytków (użytkowanie). Zakres użytkowania można ograniczyć przez wyłączenie oznaczonych pożytków rzeczy. Wykonywanie użytkowania nieruchomości można ograniczyć do jej oznaczonej części.

Z kolei działalność SPZOZ reguluje ustawa z 15.04.2011 r. o działalności leczniczej (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 991). W myśl jej art. 56 wartość majątku SPZOZ określają fundusz założycielski i fundusz zakładu.

Fundusz założycielski SPZOZ stanowi wartość wydzielonej dla tej jednostki części mienia Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub uczelni medycznej, w tym przekazanego w nieodpłatne użytkowanie. W świetle art. 54 ust. 1 w zw. z art. 56 ww. ustawy podmiot tworzący (w tym przypadku powiat) może przekazać SPZOZ część mienia w użytkowanie, z zachowaniem form wymaganych dla tego prawa.

Dla uznania składnika majątkowego za środek trwały istotne znaczenie mają pkt 12 i 15 art. 3 ust. 1 uor. Pierwszy z tych przepisów (pkt 12) zawiera definicję „aktywów”, z której wynika, że są to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Sprawowanie kontroli jest przy tym zazwyczaj związane z posiadaniem tytułu prawnego w odniesieniu do określonego składnika majątkowego (np. aktu własności, umowy darowizny, umowy leasingu finansowego).

Natomiast pkt 15 definiuje środki trwałe jako rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności nieruchomości, w tym grunty, budowle i budynki.

W zakresie zasad klasyfikacji i ewidencji środków trwałych w SPZOZ zastosowanie mają zatem przepisy uor, z uwzględnieniem przepisów ustawy o działalności leczniczej (art. 54 w zw. z art. 56). Oznacza to, że w celu uznania składników majątkowych (gruntów, budynków i budowli) użytkowanych przez SPZOZ za środki trwałe, a w konsekwencji ujęcia ich w księgach rachunkowych, dokonywania od wartości początkowej tych składników odpisów amortyzacyjnych i wykazywania ich w sprawozdaniu finansowym (aktywach bilansu) SPZOZ, niezbędne jest ich przekazanie na podstawie stosownej umowy (np. umowy nieodpłatnego użytkowania). Jeżeli SPZOZ otrzymał określone składniki majątkowe (grunty, budynki i budowle) na podstawie umowy nieodpłatnego użytkowania, to równowartość ich wartości początkowej powinna znaleźć odzwierciedlenie w funduszu założycielskim – zgodnie z art. 41 uor w zw. z art. 54 i art. 56 ustawy o działalności leczniczej. W księgach rachunkowych będzie to ujęte zapisem:

Wn konto 01 „Środki trwałe”,

Ma konto 80 „Fundusz założycielski”.

Warto podkreślić, że art. 41 uor stanowi, iż wartość przejętych nieodpłatnie m.in. środków trwałych powinna zostać zaliczona do rozliczeń międzyokresowych przychodów – jeżeli stosownie do innych ustaw nie powinna ona zwiększać kapitałów (funduszy) własnych. W przypadku SPZOZ tą inną ustawą jest ustawa o działalności leczniczej – jej wskazane wyżej przepisy uzasadniają „funduszowe” ujęcie transakcji nieodpłatnego otrzymania mienia od jednostki samorządu terytorialnego (powiatu).

Od wartości początkowej nieodpłatnie otrzymanych środków trwałych, tj. budynków i budowli, SPZOZ powinien dokonywać odpisów amortyzacyjnych, zapisem:

Wn konto 40 „Koszty według rodzajów – amortyzacja”,

Ma konto 70-0 „Umorzenie środków trwałych”.

Wartość nieodpłatnie przekazanych przez powiat nieruchomości powinna zostać wyksięgowana z ksiąg rachunkowych starostwa powiatowego zgodnie z opisami do kont zawartymi w zał. nr 3 „Plan kont dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych” do rozporządzenia z 13.09.2017 r., tj. w korespondencji z kontem 800 „Fundusz jednostki”, zapisem:

1) przeksięgowanie dotychczasowego umorzenia (w odniesieniu do budynków i budowli):

Wn konto 071 „Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych”,

Ma konto 011 „Środki trwałe”;

2) wyksięgowanie nieumorzonej wartości środków trwałych (gruntów, budynków i budowli):

Wn konto 800 „Fundusz jednostki”,

Ma konto 011 „Środki trwałe”.