Ewidencja gruntu i budynków do rozbiórki, darowanych państwowej jednostce budżetowej i przeznaczonych pod zabudowę

Składnik aktywów może być uznany za środek trwały, o ile spełnia kryteria określone w art. 3 ust. 1 pkt 12 i 15 uor:

• jest kontrolowanym przez jednostkę zasobem majątkowym, mającym wiarygodnie określoną wartość, powstał w wyniku przeszłych zdarzeń i przyczyni się w przyszłości do wpływu do jednostki korzyści ekonomicznych (definicja aktywów),
• przewidywany okres jego ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż rok, jest kompletny, zdatny do użytku i przeznaczony na potrzeby jednostki.

Do środków trwałych zalicza się w szczególności nieruchomości – w tym grunty, budowle i budynki.

Do jednostek budżetowych, w tym państwowych, zastosowanie ma również § 2 ust. 5 rozporządzenia z 13.09.2017 r. Stanowi on, że w tych jednostkach przez „środki trwałe” rozumie się środki, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 15 uor, w tym środki trwałe stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, otrzymane w zarząd lub w użytkowanie i przeznaczone na potrzeby jednostki.

Uor wymienia warunki niezbędne do uznania składników majątkowych za środki trwałe, lecz ich nie definiuje. Pojęcia te wyjaśnia KSR 11 Środki trwałe.

Standard przypomina, że za środek trwały może być uznany jedynie składnik aktywów, który jednostka zamierza użytkować/wykorzystywać na własne potrzeby przez okres (nazywany w uor okresem ekonomicznej użyteczności) trwający dłużej niż rok (pkt 4.9–4.13). Z kolei składnik jest zdatny do użytkowania, gdy jest kompletny, a jednocześnie spełnia wymogi (pkt 4.14–4.23 KSR 11):

• prawne – przewidziane w przepisach regulujących szczególne warunki, jakie muszą spełniać określone kategorie środków trwałych, aby zostały dopuszczone do użytkowania,
• wewnętrzne – polegające na jego dostosowaniu do miejsca i warunków funkcjonowania, zgodnie z potrzebami jednostki.

Podstawową jednostką księgowej ewidencji środków trwałych, dla której ustala się wartość początkową i odpisy amortyzacyjne, jest obiekt inwentarzowy (obiekt środka trwałego). Składniki aktywów spełniające warunki uznania za środek trwały są przyporządkowane do właściwej grupy, podgrupy i rodzaju klasyfikacji środków trwałych (KŚT).

W jednostkach budżetowych do ewidencji środków trwałych stosowane jest m.in. konto 011 „Środki trwałe”, określone w zał. nr 3 „Plan kont dla jednostek bud‑

żetowych i samorządowych zakładów budżetowych” do rozporządzenia z 13.09.2017 r. Z kolei ewidencja równowartości aktywów trwałych i obrotowych oraz ich zmiana następuje w jednostkach budżetowych w korespondencji z kontem 800 „Fundusz jednostki”. Na stronie Ma tego konta ujmuje się w szczególności wartość nieodpłatnie otrzymanych środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych oraz środków trwałych w budowie.

Jeżeli jednostka budżetowa otrzymała nieodpłatnie – na podstawie umowy darowizny – grunt zabudowany, który został wyceniony odrębnie od budynków, to w świetle powyższych wyjaśnień spełnia – moim zdaniem – kryteria uznania za środek trwały. Niezależnie bowiem od tego, czy na gruncie są posadowione budynki przeznaczone do rozbiórki, czy że będzie na nim budowany nowy budynek, stanowi on odrębny środek trwały i odrębny obiekt inwentarzowy, zarówno od otrzymanych w darowiźnie budynków, jak i wybudowanego w ich miejsce nowego budynku. Grunt wprowadza się do ewidencji środków trwałych jednostki budżetowej w wartości początkowej wynikającej z operatu szacunkowego sporządzonego dla umowy darowizny. Powoduje to zapis:

Wn konto 011 „Środki trwałe” (w ewidencji analitycznej „Grunty”),

Ma konto 800 „Fundusz jednostki”.

Natomiast budynki przewidziane do rozbiórki – w świetle powyższych wyjaśnień – nie spełniają ustawowych kryteriów do uznania za składnik aktywów ani za środki trwałe. Nie spowodują bowiem w przyszłości wpływu do jednostki korzyści ekonomicznych, a okres ich ekonomicznej użyteczności jest zerowy, skoro przeznaczono je do rozbiórki (oznacza to, że nie są zdatne do użytkowania). Nie mogą również zostać ujęte na koncie 080 „Środki trwałe w budowie (inwestycje)”, bo w myśl art. 3 ust. 1 pkt 16 uor przez środki trwałe w budowie rozumie się zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego. Otrzymane w darowiźnie budynki są przeznaczone do rozbiórki; nie można ich zatem uznać za środki trwałe w okresie budowy, montażu czy ulepszenia. Dlatego – moim zdaniem – nieodpłatnie otrzymane budynki należałoby objąć wyłącznie ewidencją pozabilansową.