Ekwiwalent urlopowy dla pracownika niepełnosprawnego w stopniu umiarkowanym

Urlop podstawowy

Liczba dni urlopowych w roku kalendarzowym, do których pracownik niepełnosprawny jest uprawniony na podstawie Kp (dalej urlop podstawowy), zależy od dwóch czynników. Pierwszym jest staż urlopowy, który stanowi sumę okresów:

• poprzednich (zakończonych) stosunków pracy u obecnego i innych pracodawców, bez względu na podstawę ich nawiązania (umowa o pracę, powołanie, mianowanie, spółdzielcza umowa o pracę), występujące między nimi przerwy i ich długość, a także tryb ustania zatrudnienia – porozumienie stron, wypowiedzenie, zwolnienie natychmiastowe lub wygaśnięcie (art. 154¹ § 1 Kp),
• niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem następnego stosunku pracy, gdy pracownik pozostaje jednocześnie w dwóch lub więcej stosunkach pracy (art. 154¹ § 2 Kp),

[1] Ustawa z 20.04.2004 r. (tekst jedn. DzU z 2022 r. poz. 690).

• które nie są okresami zatrudnienia, lecz są z nimi zrównane w zakresie uprawnień pracowniczych na mocy konkretnych przepisów (tzw. okresy zaliczalne), np. okres odszkodowania w razie skrócenia wypowiedzenia (art. 36¹ § 2 Kp) czy okres pracy za granicą (art. 86 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy[1]),
• ukończonej nauki w szkołach wymienionych w art. 155 Kp.

Drugi czynnik to wymiar czasu pracy. Jeżeli zatem staż urlopowy pracownika niepełnosprawnego, zatrudnionego na cały etat, jest krótszy niż 10 lat, to przysługuje mu 20 dni urlopu w roku kalendarzowym, a 26 dni – gdy staż wynosi co najmniej 10 lat (art. 154 § 1 Kp). W razie zatrudnienia na część etatu należny mu rocznie urlop ustala się adekwatnie do wielkości jego etatu (art. 154 § 2 Kp), np. przy 1/2 etatu będzie to odpowiednio 10 dni (1/2 × 20 dni) lub 13 dni (1/2 × 26 dni).

Urlop dodatkowy

Roczną pulę urlopu podstawowego może powiększyć 10 dni urlopu dodatkowego. Przysługuje on pracownikowi niepełnosprawnemu w stopniu znacznym lub umiarkowanym. Po raz pierwszy pracownik nabywa do niego prawo po przepracowaniu roku od dnia zaliczenia do jednego z tych stopni niepełnosprawności (art. 19 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych[2], dalej uozon).

Pracownik niepełnosprawny nie uzyskuje dodatkowego urlopu z tytułu stopnia niepełnosprawności, jeżeli przysługuje mu:

• więcej niż 26 dni roboczych podstawowego urlopu wypoczynkowego lub
• dodatkowy urlop wypoczynkowy na podstawie innych przepisów, chyba że jego wymiar jest niższy niż 10 dni roboczych – wówczas pracownikowi należy się urlop dodatkowy zgodnie z art. 19 ust. 1 zd. 1 uozon.

Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, nawet jeśli nie wystąpi do pracodawcy o jego przyznanie (por. wyrok SN z 29.06.2005 r., II PK 339/04). Z powodu braku odrębnych regulacji urlopu tego należy udzielać na takich samych zasadach, jak w przypadku urlopu podstawowego (art. 66 ust. 1 uozon).

Urlopy proporcjonalne

Ustanie zatrudnienia w trakcie roku kalendarzowego zobowiązuje dotychczasowego pracodawcę do obliczenia urlopów podstawowego i dodatkowego proporcjonalnie do okresu u niego przepracowanego, chyba że przed ustaniem stosunku pracy pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze (art. 155¹ § 1 pkt 1 Kp). Oba działania przeprowadza odrębnie (por. stanowiska Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych z 25.05.2017 r., BON-I.52313.51.2017.AK, oraz Głównego Inspektora Pracy z 10.04.2015 r., GNP-364-023-28-1/15). Musi przy tym stosować zasady określone art. 155^2a i art. 155³ Kp w zw. z art. 66 ust. 1 uozon – patrz tabela.

Ekwiwalent urlopowy

Jeżeli pracownik niepełnosprawny nie wykorzysta całości lub części urlopu wypoczynkowego w naturze przed ustaniem stosunku pracy, powinien otrzymać w zamian ekwiwalent pieniężny (art. 171 § 1 Kp). Ustala się go w następujący sposób:

Krok 1. Liczba dni niewykorzystanego urlopu

Pracodawca osobno liczy niewykorzystany przez pracownika niepełnosprawnego w stopniu umiarkowanym lub znacznym urlop podstawowy oraz dodatkowy. W tym celu ustala urlopy proporcjonalne, które pomniejsza o dni urlopów już wykorzystanych. Oba wyniki dodaje, a za uzyskaną liczbę dni urlopowych nalicza ekwiwalent. Przelicza tę liczbę na wymiar godzinowy z uwzględnieniem mnożnika 7 godz. w przypadku pracownika niepełnosprawnego w stopniu umiarkowanym lub znacznym, a w stopniu lekkim i przy wyłączeniu obniżonej normy – 8 godz. (art. 15 ust. 1 i 2 oraz art. 16 ust. 1 uozon).

Krok 2. Podstawa ekwiwalentu

Do podstawy ekwiwalentu pracodawca przyjmuje składniki:

• określone w stałej stawce miesięcznej (np. kwotowa pensja zasadnicza, premia regulaminowa ustalona jako stały procent pensji zasadniczej) – w wysokości należnej pracownikowi w miesiącu nabycia prawa do ekwiwalentu,
• zmienne przysługujące za okresy nie dłuższe niż miesiąc (dalej wynagrodzenie zmienne) – w wysokości przeciętnej z 3 mies. poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu,
• należne za okresy dłuższe niż miesiąc – w średniej wysokości z okresu 12 mies. bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa danego świadczenia.

Krok 3. Dzienna stawka ekwiwalentu

Ekwiwalent za 1 dzień urlopu pracodawca oblicza, dzieląc podstawę ekwiwalentu przez współczynnik urlopowy, który w 2022 r. dla pełnego etatu wynosi 20,92.

Krok 4. Ekwiwalent za 1 godz. urlopu

Żeby uzyskać stawkę ekwiwalentu za 1 godz. urlopu, pracodawca dzieli dzienną stawkę ekwiwalentu w przypadku pracownika z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności przez 7 godz., a ze stopniem lekkim i przy wyłączeniu obniżonej normy – przez 8 godz.

Krok 5. Wartość pełnego ekwiwalentu

Kwota ekwiwalentu brutto (przed oskładkowaniem i opodatkowaniem) to wynik pomnożenia stawki ekwiwalentu za 1 godz. urlopu przez łączną liczbę godzin niewykorzystanych urlopów podstawowego i dodatkowego.

Wypłata ekwiwalentu urlopowego powinna nastąpić w ostatnim dniu trwania stosunku pracy (por. wyrok SN z 1.03.2017 r., II BP 11/15).