Dwa sposoby przeprowadzania doraźnej kontroli trzeźwości

Postanowienie regulaminowe

Kontrola trzeźwości może być wprowadzona, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony mienia albo życia i zdrowia pracowników, osób zatrudnionych w innej formie niż stosunek pracy (np. umowa cywilnoprawna) i innych osób (art. 22^1c § 1 i art. 22^1e § 1 Kp obowiązujące od 21.02.2023 r.). To pracodawca decyduje, czy ją wprowadzi, a jeśli tak, to czy obejmie nią jedną grupę zatrudnionych, kilka grup czy całą załogę (art. 22^1c § 10 Kp). Ustawodawca pozostawił mu swobodę w tym zakresie, narzucając jednak dokument, w którym wybór musi być zapisany. Powinien to być:

• układ zbiorowy pracy – gdy pracodawca jest nim objęty,
• regulamin pracy – jeżeli obowiązuje u pracodawcy,
• obwieszczenie – w razie braku układu zbiorowego pracy i regulaminu pracy.

Do obowiązującego u Czytelnika regulaminu pracy zostały dodane nowe postanowienia o kontroli trzeźwości kilku grup pracowników wraz ze wskazaniem czasu i częstotliwości badania oraz zasad przeprowadzania kontroli. Ich utrzymanie wyklucza więc weryfikację trzeźwości innych pracowników na mocy przepisów regulaminowych. Pracodawca może je jednak zmodyfikować, zachowując obowiązujący go tryb zmiany regulaminu pracy (art. 1042 Kp). Wystarczy, że umieści w nim, przestrzegając art. 22^1c § 10 Kp w zakresie wymaganej treści, zapis o doraźnym badaniu:

• każdego pracownika (w tym nieznajdującego się w grupach objętych stałą kontrolą trzeźwości) na obecność alkoholu w wydychanym powietrzu, ze względu na uzasadnione podejrzenie, że stawił się do pracy w stanie po spożyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w czasie pracy (nowa grupa pracowników),
• przeprowadzanym niezwłocznie po nabraniu uzasadnionego podejrzenia (czas badania),
• wykonywanym każdorazowo po nabraniu uzasadnionego podejrzenia (częstotliwość badania),
• realizowanym za pomocą urządzenia (alkomatu) i według zasad określonych w regulaminie pracy dla grup pracowników objętych stałą kontrolą trzeźwości (zasady przeprowadzania badania).

Ważne: pracodawca musi poinformować o wprowadzeniu doraźnej kontroli trzeźwości w sposób u niego przyjęty nie później niż 2 tyg. przed jej uruchomieniem (art. 22^1c § 11 i art. 22^1e § 2 Kp).

Reguły kodeksowe

Brak w regulaminie pracy zapisów o doraźnej kontroli trzeźwości nie wiąże rąk pracodawcy. Na podstawie art. 22^1d § 1 Kp nie wolno mu bowiem dopuścić do pracy pracownika, wobec którego ma uzasadnione podejrzenie, że stawił się do pracy po spożyciu alkoholu albo spożywał go w trakcie pracy.

Zarówno pracodawca, jak i pracownik mogą wówczas zażądać, żeby uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego (Policja) przeprowadził badanie stanu trzeźwości pracownika (art. 22^1d § 3 Kp). Wykonuje je alkomatem, albo zleca badanie krwi, ponieważ:

• nie ma możliwości weryfikacji alkomatem lub wskutek przekroczenia jego zakresu pomiarowego nie da się ustalić stężenia alkoholu,
• pracownik odmawia poddania się kontroli alkomatem lub jego stan uniemożliwia zastosowanie tej metody sprawdzenia trzeźwości,
• pracownik domaga się takiego badania mimo wcześniejszej kontroli alkomatem.

Słabość tego rozwiązania dla pracodawcy polega na tym, że między niedopuszczeniem do pracy a przeprowadzeniem badania pracownik może wytrzeźwieć. Pracodawca musi bowiem potraktować okres niedopuszczenia pracownika do pracy jako nieobecność usprawiedliwioną z prawem do wynagrodzenia, gdy wynik badania nie wykazuje obecności alkoholu w organizmie pracownika (art. 22^1d § 8 Kp). W razie sporu z pracownikiem co do bezpodstawnego niedopuszczenia do/odsunięcia od pracy pracodawca może się bronić długim okresem oczekiwania na przybycie Policji, choć nie ma pewności, że zagwarantuje mu to wygraną.