Czy staż z rolnictwa wpływa na wymiar urlopu wypoczynkowego

Okresów pracy w gospodarstwie rolnym jako domownik nie zalicza się do okresów, od których zależy nabycie prawa do urlopu w roku pierwszej pracy. Nie są to bowiem okresy zatrudnienia na podstawie stosunku pracy. Inaczej jest, jeśli chodzi o wymiar urlopu wypoczynkowego.

Okresy uprawniające do urlopu

Art. 154 Kp wprowadza dwa wymiary urlopu wypoczynkowego:

• 20 dni – dla pracowników zatrudnionych poniżej 10 lat,
• 26 dni – dla pracowników zatrudnionych co najmniej 10 lat.

Do okresu uprawniającego do urlopu są wliczane wszystkie poprzednie okresy zatrudnienia (nie tylko zakończonego zatrudnienia, lecz także takiego, które zaczęło się wcześniej i trwa po podjęciu pracy u drugiego pracodawcy; w tym przypadku wlicza się okres przypadający przed podjęciem pracy u danego pracodawcy).

Poza stażem pracy do okresu, od którego zależy wymiar urlopu, wliczane są także inne okresy zaliczane do uprawnień pracowniczych. Podstawowe znaczenie ma to, czy dany okres został wprost wskazany w przepisach, jako zaliczany do okresu, od którego zależą uprawnienia pracownicze (np. okres, za który pracownik otrzymał odszkodowanie w związku ze skróceniem wypowiedzenia na skutek ogłoszenia likwidacji lub upadłości pracodawcy albo zwolnienia z innych przyczyn niedotyczących pracowników – art. 361 Kp). Do okresu, od którego zależy wymiar urlopu, zalicza się także okres nauki – liczbę lat określoną w art. 155 Kp dla zakończonego poziomu nauki. W przypadku ukończenia szkoły wyższej jest to 8 lat.

Praca w gospodarstwie rolnym w stażu pracy

W myśl art. 1 ustawy z 20.07.1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (DzU nr 54 poz. 310) ilekroć przepisy prawa lub postanowienia układu zbiorowego pracy albo porozumienia w sprawie zakładowego systemu wynagradzania przewidują wliczanie do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy, okresów zatrudnienia w innych zakładach pracy, do stażu tego wlicza się pracownikowi także:

• okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka,
• przypadające przed 1.01.1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16. roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem,
• przypadające po 31.12.1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Okresy te wpływają zatem wprost na ogólny staż pracy, np. w zakresie prawa do składników wynagrodzenia uzależnionych od stażu pracy (dodatek za wieloletnią pracę lub nagroda jubileuszowa w jednostkach budżetowych).

Co się liczy przy urlopie wypoczynkowym

Wskazanych okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym nie wlicza się natomiast do okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego lub innego świadczenia przysługującego z upływem roku pracy lub okresu krótszego niż rok (art. 2 ww. ustawy). W praktyce wyłączenie to jest często nietrafnie odczytywane i pociąga za sobą istotne błędy w ustalaniu wymiaru urlopu.

Należy odróżnić nabycie prawa do urlopu od wymiaru urlopu. Wyłączenie zawarte w art. 2 ww. ustawy odnosi się jedynie do samego prawa do urlopu, co jest istotne w przypadku stosowania art. 153 Kp. Zgodnie z tym przepisem pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Z początkiem kolejnego roku kalendarzowego nabywa urlop na zwykłych zasadach.

Pierwsza praca oznacza zatrudnienie po raz pierwszy w życiu na podstawie stosunku pracy. Praca w charakterze domownika nie jest oparta na zatrudnieniu pracowniczym. Praca w gospodarstwie rolnym lub jego prowadzenie – bez nawiązywania stosunku pracy – nie jest zatem traktowana jako pierwsza praca w znaczeniu i skutkach, jakie wynikają z art. 153 Kp. Staż pracy „z rolnictwa” nie oznacza, że pracownik ma już w swojej historii zatrudnienia „pierwszy rok pracy”.

Opisane wyłączenie nie obejmuje już jednak ustalenia wymiaru urlopu wypoczynkowego – dotyczy bowiem prawa do urlopu, a nie prawa do wymiaru urlopu. Wymiar urlopu powinien zostać ustalony z uwzględnieniem pracy w charakterze domownika.

Potwierdzeniem tej tezy są wyjaśnienia Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) odnoszące się do wliczania – do okresu, od którego zależy wymiar urlopu – okresu pobierania świadczeń związanych z bezrobociem (zasiłek dla bezrobotnych, stypendium w trakcie odbywania stażu). Art. 79 ustawy z 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 735), odnoszący się do tych kwestii, zawiera analogiczną regulację, jak ustawa o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy.

W piśmie GNP-110-4560/07/PE PIP wskazała, że okres odbywania stażu absolwenckiego przez pracownika czy też okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych będzie wliczany do okresu, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego, ale nie może być wliczony do okresu warunkującego nabycie prawa do urlopu.

Natomiast okres, kiedy osoba była bezrobotna i nie miała prawa do zasiłku, nie ma wpływu ani na wymiar urlopu, ani na nabycie prawa do niego: Informujemy, że wymiar przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego oznacza liczbę dni przysługującego wypoczynku (płatnego), określonego w art. 154 § 1 Kp uzależnionego od ogólnego stażu pracy pracownika. Do stażu pracy wlicza się wszystkie poprzednie okresy zatrudnienia, okresy ukończonej nauki, potwierdzone świadectwem szkolnym lub dyplomem oraz inne okresy „zaliczane”, określone odrębnymi przepisami, np. okres pobierania stypendium przez stażystę, okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych, okres prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego czy okres odbytej czynnej służby wojskowej itd.

Reasumując: skoro pracownik ukończył studia, ma 2 lata pracy w charakterze domownika oraz okres zatrudnienia trwający od ubiegłego roku, to ma prawo do 26 dni urlopu rocznie, bo jego łączny „staż urlopowy” wynosi 10 lat.