Co nowego w rachunkowości - 90

Rachunkowość w warunkach rosyjskiej agresji na Ukrainę – rekomendacje KSR

Komitet Standardów Rachunkowości opracował i opublikował rekomendacje[1] poświęcone rachunkowości w warunkach rosyjskiej agresji na Ukrainę. Jak zauważono we wstępie do dokumentu, atak ten oraz związana z nim skala działań (sankcji i pomocy) podejmowanych przez społeczność międzynarodową to sytuacja nadzwyczajna, której konsekwencje są przewidywalne tylko w niewielkim stopniu, dlatego wymagają odpowiedniego uwzględnienia w rachunkowości. Konflikt ma wpływ na wiele jednostek, oddziałując na ich płynność i rentowność oraz powodując konieczność funkcjonowania w warunkach większej niż dotychczas niepewności. Może również skłaniać jednostki do zmiany modelu biznesu. Wszystko to ma określone konsekwencje finansowe i księgowe.

Rekomendacje zawierają wytyczne odnośnie do ujęcia w księgach rachunkowych, sprawozdaniu finansowym (sf), skonsolidowanym sf oraz sprawozdaniu z działalności skutków takich zdarzeń jak np. udzielanie wsparcia dla Ukrainy oraz korzystanie ze wsparcia udzielanego jednostce przez inne podmioty (dotyczą również organizacji pozarządowych), wycena aktywów i pasywów w warunkach niepewności, ocena kontynuacji działalności oraz zdarzenia po dniu bilansowym.

Adresatem dokumentu są osoby odpowiedzialne za sporządzanie sf i sprawozdań z działalności, w szczególności:

• kierownicy jednostek w rozumieniu uor,
• osoby, którym powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych (księgowi i biura rachunkowe),
• interesariusze oczekujący rzetelnej i jasnej informacji o sytuacji majątkowej i finansowej oraz o wyniku finansowym jednostki.

Rekomendacje mogą być także pomocne dla członków rad nadzorczych i biegłych rewidentów.

MSSF w prawie UE

Na przyjęcie do porządku prawnego UE w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej (KE) oczekują 3 dokumenty nowelizujące standardy. W porównaniu z poprzednim zestawieniem („Rachunkowość” nr 3/2022, s. 52) z tabeli (poniżej) zniknęły – w związku z opublikowaniem w DzUrz UE[2] – 2 dokumenty. Pierwszy to zmiana MSR 1 Prezentacja sprawozdań finansowych, której celem jest dostarczenie wytycznych pomocnych przy stosowaniu zasady istotności w przypadku ujawnień dotyczących zasad (polityki) rachunkowości. Z kolei opublikowana zmiana MSR 8 Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów polega na zastąpieniu definicji „zmiany w szacunkach” definicją „szacunków” i na uzupełnieniu postanowień standardu, co pomoże jednostkom w odróżnieniu zasad (polityki) rachunkowości od szacunków.

Tabelę uzupełniono o daty głosowania Komitetu Regulacyjnego ds. Rachunkowości nad dwoma dokumentami.

Sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju w sektorze publicznym

Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości Sektora Publicznego (International Public Sector Accounting Standards Board, IPSASB) opublikowała dokument dyskusyjny[3] poświęcony sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju w sektorze publicznym. Głównym obszarem działania IPSASB jest stanowienie Międzynarodowych Standardów Rachunkowości Sektora Publicznego. W związku z apelem wystosowanym przez Bank Światowy Rada postanowiła poddać konsultacjom publicznym kwestię ew. rozszerzenia swojego zakresu działania o sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju. W ostatnim czasie kwestie raportowania niefinansowego w sektorze prywatnym zyskały istotnie na znaczeniu. Sektor publiczny powinien więc, zdaniem autorów publikacji, również podążyć tą drogą.

Biorąc pod uwagę, że wydatki rządowe to znacząca wielkość i że sektor publiczny jest istotnym pracodawcą, a także że rządy są ważnym „graczem” na globalnym rynku obligacji, to sposób, w jaki pozyskują finansowanie oraz na co są przeznaczane fundusze publiczne, ma kluczowe znaczenie z uwagi na osiągnięcie zaproponowanych przez ONZ Celów Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals, SDGs) oraz przeciwdziałanie zmianom klimatycznym. Potrzebne są zatem wytyczne odnośnie do sprawozdawczości, zapewniające transparentność i porównywalność informacji nt. zrównoważonego rozwoju, skierowane do sektora publicznego.

Celem dokumentu dyskusyjnego jest ocena zapotrzebowania interesariuszy na globalne standardy sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju, uwzględniające specyfikę sektora publicznego, sprawdzenie, czy istnieje poparcie dla podjęcia tego zadania przez IPSASB, oraz zasięgnięcie opinii, jak mógłby wyglądać proces stanowienia ram sprawozdawczości, a także jakie były priorytety do uwzględnienia przy jego zaplanowaniu.

IPSASB proponuje:

• podjęcie się roli organu stanowiącego standardy sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju, opierając się na dotychczasowym doświadczeniu w stanowieniu standardów, istniejących procedurach i relacjach z globalnymi interesariuszami,
• opracowanie pierwszej wersji wytycznych skoncentrowanych na zagadnieniach ogólnych wymogów ujawnieniowych w zakresie informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem i z kwestiami klimatycznymi, na podstawie wyników prac niedawno utworzonej Rady Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju, odpowiedzialnej za stanowienie standardów dla sektora prywatnego, działającej pod auspicjami Fundacji MSSF,
• zintensyfikowanie prac nad standardami, tak aby przyjąć pierwsze wytyczne przed końcem 2023 r.

Jak zauważa IPSASB, konieczne jest szerokie poparcie tej inicjatywy przez interesariuszy i ich zaangażowanie w ten projekt. Konsultacje potrwają do 9.09.2022 r.

Europejskie Standardy Raportowania nt. Zrównoważonego Rozwoju

EFRAG (Europejska Grupa Doradcza ds. Sprawozdawczości Finansowej) opublikowała projekty Europejskich Standardów Raportowania nt. Zrównoważonego Rozwoju (European Sustainability Reporting Standards, ESRS) z prośbą o zgłaszanie do nich uwag przez interesariuszy. Ich stworzenie przewiduje projekt dyrektywy zaproponowany przez Komisję Europejską w kwietniu 2021 r., nad którym wciąż toczą się prace na forum Rady UE oraz Parlamentu Europejskiego (osiągnięcie porozumienia między tymi organami jest konieczne do przyjęcia dyrektywy).

Jak informowaliśmy w poprzednim wydaniu Aktualności („Rachunkowość” nr 3/2022, s. 52), EFRAG intensywnie pracuje nad standardami, mimo że przepisy dyrektywy nie zostały jeszcze uchwalone. Konsultowany pakiet obejmuje projekty standardów:

• przekrojowych (ESRS 1 i 2),
• tematycznych dotyczących kwestii: środowiskowych (ESRS E1–E5), społecznych (ESRS S1–S4), ładu korporacyjnego (ESRS G1 i G2).

EFRAG oczekuje na uwagi do projektów do 8.08.2022 r. Planowane są ponadto konferencje konsultacyjne poświęcone projektowanym standardom, o których EFRAG poinformuje za pośrednictwem swojej strony internetowej. Można tam również znaleźć projekty standardów i inne dokumenty towarzyszące[4].

Międzynarodowe Standardy Raportowania nt. Zrównoważonego Rozwoju

Pierwsze dwa projekty standardów sprawozdawczości zostały również opublikowane przez utworzoną niedawno pod auspicjami Fundacji MSSF Radę Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju (International Sustainability Standards Board, ISSB)[5]. Powstały na podstawie:

• materiałów wytworzonych przez powołaną przed ustanowieniem Rady grupę roboczą,
• sektorowych wymogów ujawnienionych będących dorobkiem innej organizacji (Value Reporting Foundation, standardy SASB[6]),

[7] Climate Disclosure Standards Board, International Accounting Standards Board, TCFD, World Economic Forum.

[8] [Draft] IFRS S1 General Requirements for Disclosure of Sustainability-related Financial Information, ISSB, marzec 2022, www.ifrs.org.

[9] [Draft] IFRS S2 Climate-related Disclosures, ISSB, marzec 2022, www.ifrs.org.

• istniejącego dorobku innych instytucji w tym zakresie[7].

Rada deklaruje, że projektowane standardy będą stanowić globalną bazę do raportowania nt. kwestii zrównoważonego rozwoju, a także że działa – w porozumieniu z innymi instytucjami – na rzecz uwzględnienia międzynarodowej bazy raportowania w wymogach planowanych w poszczególnych jurysdykcjach.

Pierwszy z opublikowanych projektów proponuje ogólne wymogi dotyczące ujawniania informacji nt. kwestii zrównoważonego rozwoju[8]. Drugi natomiast jest poświęcony szczególnym wymogom dotyczącym ujawniania informacji nt. kwestii klimatycznych[9]. Wkrótce zostaną przeprowadzone konsultacje nt. kolejnym priorytetów, którymi powinna zająć się ISSB, tworząc następne standardy.

Proces konsultacji będzie się odbywał zgodnie z procedurą stosowaną dotychczas w przypadku stanowienia MSSF. Uwagi można zgłaszać do 29.07.2022 r. Wydanie ostatecznych standardów jest planowane do końca bieżącego roku. Rada zapowiedziała również opublikowanie propozycji taksonomii, która umożliwi raportowanie informacji w elektronicznej, strukturyzowanej formie.

Raportowanie nt. zrównoważonego rozwoju – współpraca ISSB i GRI

Rada ISSB ustanowiona w ramach Fundacji MSSF ma wydawać standardy dotyczące sprawozdawczości nt. zrównoważonego rozwoju, tworzone z perspektywy inwestora i rynków kapitałowych. Jest to grupa użytkowników, którzy stanowią również tzw. podstawowych odbiorców informacji w przypadku standardów dotyczących sprawozdań finansowych, tj. MSSF. Natomiast Globalna Rada ds. Standardów Zrównoważonego Rozwoju wydaje standardy raportowania na rzecz różnych grup użytkowników, nie tylko inwestorów (standardy GRI). Obie instytucje podpisały w marcu 2022 r. porozumienie o współpracy, w którym przewidują koordynację swoich programów prac oraz działań związanych z wydawaniem standardów. Ponadto ich przedstawiciele będą nawzajem uczestniczyć w organach doradczych działających w ramach tych dwóch instytucji.

Jak zauważa Fundacja MSSF w informacji publicznej dotyczącej podpisanego porozumienia[10], bardzo ważne z uwagi na interes publiczny jest zapewnienie porównywalności oraz wzajemnego powiązania informacji nt. zrównoważonego rozwoju (mającej zaspokoić potrzeby inwestorów) oraz tych informacji, które są publikowane z myślą o szerszym gronie odbiorców. Porozumienie ma być kolejnym krokiem na drodze do konsolidacji i ujednolicenia międzynarodowych inicjatyw dotyczących raportowania nt. zrównoważonego rozwoju, o co wnosili światowi liderzy (G-20, IOSCO[11] i inne organizacje).

Raport ESMA nt. działań nadzorczych w zakresie sprawozdań finansowych w 2021 r.

Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (European Securities and Markets Authority, ESMA) opublikował cykliczny roczny raport[12] opisujący działania regulatorów w 2021 r. i spostrzeżenia wynikające z tych działań dotyczące sf sporządzanych zgodnie z MSSF za 2020 r.

W 2021 r. krajowe instytucje nadzoru dokonały przeglądu 711 sf emitentów, co oznaczało przegląd sf 17% wszystkich spółek notowanych na unijnych rynkach regulowanych, sporządzających sf zgodnie z MSSF. W wyniku tej analizy w 250 przypadkach podjęto działania nadzorcze mające na celu rozwiązanie istotnych problemów z niewłaściwym zastosowaniem MSSF. Działania te polegają na ponownym sporządzeniu i opublikowaniu sf, korektach sf podawanych do wiadomości publicznej lub konieczności wprowadzenia zmian w stosowaniu MSSF w sf dotyczących kolejnych lat obrotowych. Błędy dotyczyły przede wszystkim takich obszarów jak: rachunkowość instrumentów finansowych, utrata wartości aktywów niefinansowych, prezentacja informacji w sf oraz ujmowanie przychodów. Istotne uchybienia dotyczyły zarówno kwestii ujmowania, prezentacji, jak i ujawniania informacji.

ESMA oraz krajowe instytucje nadzoru dokonały również przeglądu próbki 166 sf emitentów pod kątem ich zgodności z MSSF w zakresie zagadnień objętych wspólnymi priorytetami polityki nadzorczej ustalonymi na 2020 r. Ustalenia z przeglądu wiązały się z koniecznością podjęcia interwencji przez organy nadzoru w 39 przypadkach. Uchybienia dotyczyły stosowania MSSF 16 Leasing.

Raport ESMA zwraca również uwagę na inne działania, które podjęto w celu promowania efektywnego i jednolitego stosowania MSSF, takie jak dedykowane raporty, interakcje z innymi instytucjami czy udział w procesie stanowienia standardów.

Przeprowadzony przez krajowych regulatorów przegląd sf dotyczył również informacji niefinansowych. Przyjrzano się 711 raportom emitentów, co stanowiło 36% wszystkich emitentów zobowiązanych do raportowania tzw. rozszerzonych informacji finansowych na mocy dyrektywy UE o rachunkowości. W 10% przypadków było konieczne podjęcie przez regulatorów działań w związku ze stwierdzonymi uchybieniami w kwestii zgodności z regulacjami. Ponadto 116 raportów przeanalizowano pod kątem zgodności z wytycznymi ESMA dotyczącymi raportowania niefinansowego. W 19 przypadkach konieczne były działania nadzorcze.

ESMA informuje także o swoich działaniach związanych z pełnieniem roli obserwatora w grupie roboczej EFRAG, która opracowuje Europejskie Standardy Sprawozdawczości nt. Zrównoważonego Rozwoju.

Jak wynika z dokumentu, ESMA podejmowała również wiele działań dotyczących elektronicznego raportowania według ESEF, w tym dotyczące aktualizacji taksonomii XBRL stosowanej w ramach tego raportowania.