Co nowego w prawie - 88

Pomoc Ukraińcom

12.03.2022 r. z mocą od 24.02.2022 r. weszła w życie ustawa z 12.03.2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (DzU poz. 583) znowelizowana ustawami z 23.03.2022 r. (DzU poz. 682, 683 i 684). Określa zasady zalegalizowania pobytu obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi. Pobyt będzie legalny przez 18 mies., licząc od wybuchu wojny. Przybyszom nadawany jest PESEL po ustaleniu tożsamości na podstawie dostępnych (w tym unieważnionych) dokumentów, takich jak paszport czy dowód osobisty, ale też Karta Polaka lub prawo jazdy, a w przypadku dzieci również akt urodzenia. W skrajnych przypadkach wystarczy oświadczenie wnioskodawcy. Obywatele Ukrainy mogą uzyskać profil zaufany.

Dostęp do rynku pracy został ułatwiony. Powierzający wykonywanie pracy musi w terminie 14 dni od dnia jej podjęcia przez obywatela Ukrainy powiadomić o tym fakcie właściwy urząd pracy poprzez stronę internetową www.praca.gov.pl. Niewypełnienie tych warunków oznacza brak możliwości wykonywania pracy bez zezwolenia na pracę[1].

Prowadzenie działalności gospodarczej przez legalnie przebywających w Polsce Ukraińców będzie możliwe na zasadach obowiązujących Polaków – pod warunkiem uzyskania numeru PESEL. Każdemu, kto zapewni obywatelom Ukrainy zakwaterowanie i wyżywienie, może być przyznane na wniosek świadczenie pieniężne z tego tytułu za okres nie dłuższy niż 60 dni.

Z obowiązującego od 16.03.2022 r. rozporządzenia RM z 15.03.2022 r. w sprawie maksymalnej wysokości świadczenia pieniężnego przysługującego z tytułu zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy oraz warunków przyznawania tego świadczenia i przedłużania jego wypłaty (DzU poz. 605), zmienionego rozporządzeniem RM z 22.03.2022 r. o tym samym tytule (DzU poz. 654), wynika, że kwota ta wynosi 40 zł/os. dziennie, zaś wnioski należy składać w gminach.

Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Polski jest lub był uznawany za legalny, będzie udzielane zezwolenie na pobyt czasowy – na wniosek, jednorazowo na 3 lata, licząc od dnia wydania decyzji. Na podstawie tego zezwolenia można wykonywać pracę bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.

Ukraińcom, którzy przebywali w Polsce legalnie przed 24.02.2022 r., z mocy prawa do końca 2022 r. wydłużono okres pobytu na podstawie wizy krajowej oraz zezwoleń na pobyt czasowy.

Zmiany dotyczą też ustaw podatkowych. Przewidziano m.in. zwolnienie z PIT pomocy humanitarnej otrzymanej przez Ukraińca od 24.02.2022 do 31.12.2022 r., a także świadczenia pieniężnego przyznanego osobie fizycznej prowadzącej gospodarstwo domowe, która zapewniła zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy.

Podatnicy zaliczą do kosztów uzyskania przychodów w CIT i PIT darowizny oraz nieodpłatne świadczenia przekazane w okresie od 24.02.2022 do 31.12.2022 r. organizacjom pożytku publicznego, jednostkom samorządu terytorialnego, Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, podmiotom wykonującym na terytorium RP lub Ukrainy działalność leczniczą bądź z zakresu ratownictwa medycznego, na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy[2].

Z kolei podatnicy na tzw. estońskim CIT nie zapłacą podatku od wartości tych darowizn, stanowiących dla nich dochód z tytułu wydatków niezwiązanych z działalnością gospodarczą.

Wynika tak z rozporządzenia MF z 18.03.2022 r. w sprawie zaniechania poboru ryczałtu od dochodów spółek w związku z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy (DzU poz. 641), które obowiązuje od 19.03.2022 r.

Bez składek od posiłków i świadczenia teleinformatycznego

Kwota wartości finansowanych przez pracodawcę posiłków udostępnianych pracownikom do spożycia, jaka jest wyłączona z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, została podniesiona ze 190 do 300 zł.

Z podstawy tej wyłączono kwoty świadczenia teleinformatycznego wypłacanego osobom zajmującym się cyberbezpieczeństwem w sektorze państwowym. Tak wynika z obowiązującego od 1.03.2022 r. rozporządzenia MRiPS z 22.02.2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU poz. 449).

Ceny transferowe

Tzw. Polski Ład znowelizował niektóre przepisy updof i updop dotyczące cen transferowych. Organ podatkowy nie może określić zobowiązania nie tylko w zakresie, w jakim wykazany przez podatnika dochód został ustalony zgodnie z porozumieniami cenowymi, lecz także w porozumieniach podatkowych i inwestycyjnych. Uwzględnia to obowiązujące od 5.03.2022 r. rozporządzenie MF z 22.02.2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie cen transferowych w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych (DzU poz. 521).

Podobna regulacja znalazła się w obowiązującym od tej samej daty rozporządzeniu MF z 28.02.2022 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie cen transferowych w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych (DzU poz. 522). Dodatkowo wskazuje ono, że jeżeli w wyniku transakcji kontrolowanych podmiot powiązany wykaże:

• w jednym roku podatkowym dochód niższy,
• a w 3-letnim okresie obejmującym ten rok podatkowy dochód wyższy,

niż należałoby oczekiwać, gdyby warunki zostały ustalone między podmiotami niepowiązanymi, to określając wysokość dochodu (straty) podatnika w drodze oszacowania, organ podatkowy uwzględnia fakt, czy niższy dochód uzyskany w jednym roku podatkowym kompensowany jest wyższym dochodem z 3-letniego okresu.

Przesyłanie ksiąg

5.03.2022 r. weszło w życie rozporządzenie MF z 24.02.2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu przesyłania za pomocą środków komunikacji elektronicznej ksiąg podatkowych oraz wymagań technicznych dla informatycznych nośników danych, na których te księgi mogą być zapisane i przekazywane (DzU poz. 529). Zaktualizowano m.in. numery pól i symboli formularzy podatkowych, dotyczące wysokości przychodu.

Obniżony VAT na pomoc Ukrainie

Z obowiązującego od 5.03.2022 r. rozporządzenia MF z 3.03.2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych (DzU poz. 531), wynika, że do 30.06.2022 r. obniżoną do 0% stawkę VAT stosuje się do dostawy towarów i świadczenia usług na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. Dotyczy to wyłącznie dostaw towarów/usług wykonywanych od 24.02.2022 do 30.06.2022 r. na rzecz Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, podmiotów leczniczych i jednostek samorządu terytorialnego. Warunkiem jest – co do zasady – zawarcie pisemnej umowy, z której wynika ww. cel[3].

E-podpisy w akcyzie

9.03.2022 r. weszło w życie rozporządzenie MF z 4.03.2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu przesyłania deklaracji i podań oraz rodzajów podpisu elektronicznego, którymi powinny być opatrzone (DzU poz. 554). Poszerza katalog deklaracji w podatku akcyzowym, które mogą być opatrywane podpisem zaufanym albo osobistym, gdy są przesyłane przez Platformę Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych. Wprowadza możliwość opatrywania podpisami elektronicznymi wstępnego zapotrzebowania na znaki akcyzy, analogicznymi jak przy wniosku o wydanie lub sprzedaż znaków akcyzy.

„Trzynastka” bez PIT

Od 9.03.2022 r. obowiązuje rozporządzenie MF z 7.03.2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego (DzU poz. 556). Wynika z niego, że tzw. trzynastki dla emerytów i rencistów przysługujące za 2022 r. nie są opodatkowane PIT.

Ułatwienia w PIT-2 i przedłużenie wpłaty zaliczek

10.03.2022 r. weszła w życie ustawa z 24.02.2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy o podatku od wydobycia niektórych kopalin (DzU poz. 558).

Umożliwia zmniejszenie przez płatnika zaliczki na PIT o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek również wówczas, gdy oświadczenie PIT-2 jest składane w trakcie roku podatkowego, a nie tylko przed pierwszą wypłatą wynagrodzenia w danym roku podatkowym. PIT-2 może także przedłożyć emeryt lub rencista, który złożył do organu rentowego wniosek o niestosowanie kwoty wolnej. Uregulowano też przedłużenie terminów pobrania i wpłaty zaliczek na PIT.

Celem zmian w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych jest zapewnienie środków dla zakładowych funduszy rehabilitacji osób niepełnosprawnych oraz zakładowych funduszy aktywności, tworzonych przez zakłady pracy chronionej oraz zakłady aktywności zawodowej[4].

Zmiany w ustawie o podatku od wydobycia niektórych kopalin służą obniżeniu w okresie od 1.01.2022 do 30.11.2022 r. stawek podatku od wydobycia miedzi i srebra.

Dłuższe terminy sprawozdawcze

Obowiązujące od 10.03.2022 r. rozporządzenie MF z 7.03.2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia innych terminów wypełniania obowiązków w zakresie ewidencji oraz w zakresie sporządzenia, zatwierdzenia, udostępnienia i przekazania do właściwego rejestru, jednostki lub organu sprawozdań lub informacji (DzU poz. 561) wydłuża terminy ewidencyjne i sprawozdawcze określone w przepisach o rachunkowości, dla jednostek sektora:

• prywatnego (oprócz nadzorowanych przez KNF) i organizacji pozarządowych – o 3 mies.,
• finansów publicznych – o 1 mies.

Dotyczy to roku obrotowego kończącego się po 29.09.2021 r., jednak nie później niż 30.04.2022 r., których termin wykonania nie upłynął przed 31.03.2022 r.

Więcej na ten temat w artykule Wydłużenie terminów sprawozdawczych – szanse i zagrożenia.

Unikanie podwójnego opodatkowania – Malta

11.03.2022 r. wszedł w życie protokół między Rządem RP a Rządem Malty z 30.11.2020 r. (DzU poz. 534) o zmianie umowy między oboma krajami w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, z 7.01.1994 r., zmienionej protokołem z 6.04.2011 r. Ma ograniczać wykorzystywanie umowy w agresywnym planowaniu podatkowym. Będzie stosowana metoda zaliczenia proporcjonalnego. Wprowadzono tzw. klauzulę nieruchomościową, która daje prawo opodatkowania dochodów ze zbycia udziałów lub akcji spółki, której majątek składa się głównie z położonych w kraju nieruchomości.

Data wejścia w życie wynika z obowiązującego od 7.03.2022 r. oświadczenia rządowego z 16.02.2022 r. w sprawie mocy obowiązującej ww. protokołu (DzU poz. 535).

Składki na BFG

Obowiązujące od 12.03.2022 r. rozporządzenie MF z 18.02.2022 r. w sprawie przekazywania w formie zobowiązań do zapłaty składek wnoszonych do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego przez banki, oddziały banków zagranicznych, firmy inwestycyjne, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową (DzU poz. 471) zasadniczo powtarza regulacje zawarte w poprzednio obowiązującym akcie z tego zakresu. W informacjach przekazywanych do BFG należy uwzględniać wymagany sposób wyceny aktywów stanowiących zabezpieczenie zobowiązań do zapłaty.

Umorzony kredyt walutowy bez podatku

15.03.2022 r. weszło w życie rozporządzenie MF z 11.03.2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (DzU poz. 592). Zwalnia kredytobiorców będących osobami fizycznymi z obowiązku zapłaty PIT od kwot wierzytelności umorzonych przez kredytodawcę z tytułu zaciągniętego przed 15.01.2015 r. kredytu na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych, jeśli dotyczy jednej inwestycji mieszkaniowej i kredytobiorcy nie skorzystali z umorzenia wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego przeznaczonego na inną inwestycję mieszkaniową.

Zwolnienie obejmuje również przychody z tytułu zapłaty kwoty kredytu zaciągniętego na cele mieszkaniowe i zabezpieczonego hipotecznie, poniżej jego wartości nominalnej w związku z zastosowaniem przez kredytodawcę ujemnych stóp referencyjnych. Zaniechano też poboru CIT od dochodu odpowiadającego równowartości umorzonych kwot wierzytelności z tytułu kredytów mieszkaniowych, od tej części kapitału tych kredytów, od której następuje zaniechanie poboru PIT. Dotyczy to dochodów z 2022 r.

Erasmus bez PIT

Od 19.03.2022 r. obowiązuje rozporządzenie MF z 15.03.2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od dochodów (przychodów) z tytułu stypendiów otrzymywanych z programu „Erasmus+” oraz wsparcia finansowego otrzymanego z programu „Europejski Korpus Solidarności” (DzU poz. 635). Kontynuuje zwolnienie podatkowe dla uczestników programu „Erasmus+” na lata 2014–2020 (świadczeń otrzymanych w 2022 i 2023 r.) oraz 2021–2027 (świadczeń otrzymanych w latach 2021–2030), a także programu „Europejski Korpus Solidarności” na lata 2018–2020 (świadczeń otrzymanych w latach 2021–2023) oraz 2021–2027 (świadczeń otrzymanych w latach 2021–2030).

Przedłużenie terminów rozliczenia CIT

19.03.2022 r. weszło w życie rozporządzenie MF z 17.03.2022 r. w sprawie przedłużenia terminów wykonania niektórych obowiązków w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych (DzU poz. 639). Do 30.06.2022 r. przedłużono termin do:

• złożenia zeznania o wysokości dochodu osiągniętego w roku podatkowym, który zakończył się w okresie od 1.12.2021 do 28.02.2022 r. (CIT-8, CIT-8AB), i wpłaty podatku należnego,
• złożenia deklaracji o wysokości osiągniętego dochodu i należnego ryczałtu od dochodów spółek kapitałowych (CIT-8E) za ten okres,

[5] Szerzej na ten temat: ⇒link⇐.

• wykazania przychodów, kosztów oraz dochodów z przekształcenia w zeznaniu składanym przez podatników ryczałtu od dochodów spółek, których pierwszy rok opodatkowania ryczałtem rozpoczął się w okresie od 1.01.2022 do 1.03.2022 r.[5]

Zwolnienie z PIT w rolnictwie

Od 29.03.2022 r. obowiązuje ustawa z 24.02.2022 r. o zmianie ustawy o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 646). Umożliwia umorzenie, rozłożenie na raty lub odroczenie terminu spłat wierzytelności Agencji przypadających w związku z wykonywaniem przez nią zadań finansowanych z krajowych środków publicznych oraz w ramach Specjalnego Programu Akcesyjnego na Rzecz Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich. Jest to możliwe nie tylko w odniesieniu do środków krajowych, lecz także wierzytelności powstałych w ramach programu przedakcesyjnego SAPARD.

Mogą być również umorzone odsetki od wierzytelności Agencji, przypadających w związku z wykonywaniem przez nią w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo epidemii zadań finansowanych z krajowych środków publicznych.

Ze zmiany z updof wynika, że zwolnione od PIT są dochody z tytułu umorzonych wierzytelności Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużenia Rolnictwa i z tytułu zwrotnej pomocy budżetowej udzielonej na restrukturyzację i modernizację rolnictwa.

Kasy fiskalne w formie oprogramowania

1.04.2022 r. weszło w życie rozporządzenie MF z 11.03.2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie grup podatników lub rodzajów czynności, w odniesieniu do których możliwe jest używanie kas rejestrujących mających postać oprogramowania (DzU poz. 619). Dodano usługi mycia, czyszczenia samochodów i podobne (PKWiU 45.20.30.0), w tym przy użyciu urządzeń obsługiwanych przez klienta, które w systemie bezobsługowym przyjmują należność w bilonie lub w banknotach, lub w innej formie (bezgotówkowej).

Umowa o zabezpieczeniu społecznym z Białorusią

Od 1.04.2022 r. obowiązuje Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białorusi o zabezpieczeniu społecznym, podpisana w Warszawie dnia 13.02.2019 r. (DzU poz. 575).

Stosuje się ją:

• w Polsce – do obowiązkowego ubezpieczenia społecznego, zasiłków dla bezrobotnych oraz z ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia społecznego rolników; świadczeń w razie choroby i macierzyństwa, emerytur, rent z tytułu niezdolności do pracy oraz rent rodzinnych, świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zasiłków pogrzebowych;
• w Białorusi – do obowiązkowego państwowego ubezpieczenia społecznego, obowiązkowego ubezpieczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków z tytułu czasowej niezdolności do pracy i zasiłków macierzyńskich, emerytur pracowniczych, jednorazowych i comiesięcznych świadczeń w związku z obowiązkowym ubezpieczeniem z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zasiłków pogrzebowych; nie ma zastosowania do zabezpieczenia emerytalnego wojskowych oraz osób z nimi zrównanych, a także członków ich rodzin.

Umowa przewiduje zasadę równego traktowania, zaliczanie wzajemnie okresów ubezpieczenia oraz eksport świadczeń. W celu nabycia świadczeń emerytalno-rentowych będzie możliwe sumowanie świadczeń. Osoba podlega ustawodawstwu tego państwa, na którego terytorium wykonuje pracę. Możliwe jest delegowanie na 24 mies., z możliwością przedłużenia do 36 mies.

Umowa nie przyznaje prawa do wypłaty świadczeń za okres poprzedzający datę jej wejścia w życie. Przy ustalaniu prawa do świadczeń są uwzględniane także okresy ubezpieczenia przebyte przed jej wejściem w życie.

Data wejścia w życie umowy wynika z oświadczenia rządowego z 10.02.2022 r. w sprawie mocy obowiązującej umowy (DzU poz. 576). Szczegóły określa porozumienie administracyjne w sprawie stosowania umowy, podpisane w Mińsku 2.06.2020 r. (DzU poz. 577), oraz towarzyszące mu oświadczenie rządowe z 10.02.2022 r. w sprawie związania RP porozumieniem administracyjnym (DzU poz. 578).

W DzU z 2022 r. ogłoszono teksty jednolite następujących

• ustaw o:

• emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (poz. 504),
• Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (poz. 541),
• zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (poz. 470),
• przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (poz. 593),
• postępowaniu egzekucyjnym w administracji (poz. 479),
• służbie medycyny pracy (poz. 437),
• poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (poz. 445),
• obligacjach (poz. 454),
• nadzorze nad rynkiem finansowym (poz. 660);

• rozporządzeń:

MF w sprawie:

• szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (poz. 513),
• właściwości organów podatkowych (poz. 565),
• rejestru podmiotów wykluczonych z możliwości otrzymania środków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich (poz. 647),

MRiF w sprawie właściwości urzędów skarbowych i izb administracji skarbowej w zakresie akcyzy (poz. 552),

Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej w sprawie udzielania pomocy z instrumentów finansowych w ramach programów operacyjnych na lata 2014–2020 w celu wspierania polskiej gospodarki w związku z wystąpieniem pandemii COVID-19 (poz. 629).