Co nowego w prawie - 117

Finanse publiczne ze stabilizującą regułą wydatkową

23.07.2024 r. weszła w życie ustawa z 28.06.2024 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1089), która uwzględnia stosowanie tzw. stabilizującej reguły wydatkowej. Zmiany dotyczą:

• gospodarki finansowej jednostek sektora finansów publicznych, w szczególności ich planów finansowych,
• projektu i uzasadnienia ustawy budżetowej oraz sprawozdania z jej wykonania,
• modyfikacji przepisów określających numeryczne reguły fiskalne.

Wprowadzono też przepisy określające zasady zwrotu niewykorzystanych lub pobranych nienależnie środków pochodzących z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19.

Klasyfikacja dochodów

Od 24.07.2024 r. obowiązuje rozporządzenie MF z 15.07.2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (DzU poz. 1096). M.in. zmienia objaśnienia do rozdziału „75867 Krajowy Plan Odbudowy” w celu umożliwienia klasyfikowania w nim dochodów jednostek samorządu terytorialnego otrzymanych z PFR, wprowadza podział wydatków na kształcenie dorosłych, uwzględnia wprowadzenie świadczenia wspierającego i przejęcie przez budżet państwa wypłat 13. i 14. emerytury, klasyfikuje wydatki z tytułu darowizn przekazywanych na realizację zadań bieżących oraz inwestycyjnych, np. na pomoc finansową udzielaną przez jednostki samorządu terytorialnego szkołom artystycznym oraz placówkom zapewniającym opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania, prowadzonym przez ministra kultury.

Jednostki samorządu terytorialnego mają czas do 24.10.2024 r. na dostosowanie uchwał budżetowych na 2024 r. do nowych przepisów.

Refundacje z PUP

24.07.2024 r. weszło w życie rozporządzenie MRPiPS z 17.07.2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie dokonywania z Funduszu Pracy refundacji kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy oraz przyznawania środków na podjęcie działalności gospodarczej (DzU poz. 1100). Przewiduje udzielanie refundacji i dofinansowania zgodnie z zasadami udzielania pomocy de minimis określonymi w nowym rozporządzeniu Komisji (UE) 2023/2831 z 13.12.2023 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis (DzUrz UE L 2023/2831 z 15.12.2023 r.), a także uchyla rozwiązania wprowadzone w związku z pandemią. Ponadto starosta nie musi już informować na piśmie o uwzględnieniu bądź odmowie uwzględnienia wniosku o dofinansowanie lub o refundację.

Waloryzacja rent i emerytur

W 2025 r. wysokość waloryzacji emerytur i rent ustalono na poziomie 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym (czyli minimum gwarantowanego przez ustawę). Tak wynika z obowiązującego od 27.07.2024 r. rozporządzenia RM z 19.07.2024 r. w sprawie wysokości zwiększenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2025 r. (DzU poz. 1122).

Pomiar substancji reprotoksycznych

28.07.2024 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia z 22.07.2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU poz. 1110). Wiąże się z wprowadzeniem dyrektywy dotyczącej narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów. Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy mają objąć również substancje reprotoksyczne. W przypadku występowania czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym bądź substancji reprotoksycznej badania i pomiary wykonuje się:

• co najmniej raz na 6 mies. – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS,
• co najmniej raz na 3 mies. – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie powyżej 0,5 wartości NDS.

Przy uzyskiwaniu pomiarów poniżej 0,1 można zrezygnować z badań.

Na wykonanie pierwszych badań i pomiarów substancji reprotoksycznej pracodawcy mieli czas do 28.08.2024 r.

Ww. dyrektywę uwzględniają też obowiązujące od 28.07.2024 r. rozporządzenia Ministra Zdrowia z 25.07.2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (DzU poz. 1123), a także z 26.07.2024 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy (DzU poz. 1126). To drugie określa zasady ochrony pracowników pracujących w narażeniu na działanie substancji o działaniu reprotoksycznym. W przypadku podejrzenia u pracownika zmian w stanie zdrowia, powstałych w wyniku narażenia na nie, pracodawca, na wniosek lekarza, musi zlecić przeprowadzenie dodatkowych badań stanu zdrowia innych pracowników narażonych w podobny sposób, dokonać weryfikacji uprzedniej oceny tego narażenia, a w razie potrzeby – zastosować dodatkowe środki zapobiegawcze.

Ponadto pracodawca musi prowadzić rejestr pracowników zatrudnionych przy pracach, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym bądź mutagennym, i przechowywać go przez okres 40 lat po ustaniu narażenia, a w przypadku likwidacji zakładu pracy ‒ przekazać właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu.

Pracodawca zgłasza Państwowej Inspekcji Sanitarnej albo Wojskowej Inspekcji Sanitarnej oraz Państwowej Inspekcji Pracy każdy przypadek raka, niekorzystnego wpływu na funkcje seksualne i płodność, na rozwój potomstwa – jeżeli uzna to za wynik zawodowego narażenia na czynnik o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancję reprotoksyczną.

Rozporządzenie określa sposób prowadzenia rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym bądź reprotoksycznym, a także sposób prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych przy tych pracach.

Wydłużenie ważności orzeczeń niepełnosprawnych

Obowiązująca od 3.08.2024 r. ustawa z 24.07.2024 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU poz. 1165) wprowadza rozwiązania wydłużające ważność orzeczeń o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. Warunkiem jest złożenie wniosku o wydanie nowego orzeczenia w okresie ważności dotychczasowego. W takim przypadku orzeczenie pozostanie ważne do dnia wydania kolejnego ostatecznego orzeczenia, nie dłużej jednak niż do ostatniego dnia 6. miesiąca następującego po dacie określającej tę ważność. Dzięki temu w okresie oczekiwania na nowe orzeczenie osoby niepełnosprawne zachowają prawo do swoich uprawnień.

Nowe wnioski o interpretacje podatkowe

Rozporządzenia MF z 31.07.2024 r. w sprawie wniosku wspólnego o wydanie interpretacji indywidualnej (DzU poz. 1197) oraz w sprawie wniosku o wydanie interpretacji ogólnej (DzU poz. 1200), które weszły w życie 8.08.2024 r., zawierają nowe wzory wniosków:

• ORD-WS i załączników ORD-WS/A i ORD-WS/B,
• ORD-OG i załącznika ORD-OG/A.

Od 10.08.2024 r. obowiązuje natomiast rozporządzenie MF z 31.07.2024 r. w sprawie wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej (DzU poz. 1211), które zawiera wzór wniosku ORD-IN i załącznika ORD-IN/A.

We wszystkich przypadkach opłatę za wniosek wnosi się na rachunek KIS.

Ubieganie się o pomoc de minimis

9.08.2024 r. weszło w życie rozporządzenie RM z 30.07.2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zakresu informacji przedstawianych przez podmiot ubiegający się o pomoc de minimis (DzU poz. 1206). Zawiera nowe wzory formularzy informacji przedstawianych przy:

• ubieganiu się o pomoc de minimis,
• ubieganiu się o pomoc de minimis przez przedsiębiorcę wykonującego usługę świadczoną w ogólnym interesie gospodarczym.

Ma to związek z wejściem w życie nowych rozporządzeń Komisji (UE) z 13.12.2023 r. nr 2023/2831 oraz nr 2023/2832 w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis oraz do pomocy de minimis przyznawanej przedsiębiorstwom wykonującym usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym.

Wnioski leniency

Rozporządzenie RM z 22.07.2024 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania z wnioskiem o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej i z wnioskiem o obniżenie kary pieniężnej (DzU poz. 1127) określa zasady postępowania przez UOKiK z wnioskami przedsiębiorców o odstąpienie od wymierzenia kary (wniosków leniency) w podobny sposób, jak poprzednio obowiązująca regulacja z tego zakresu. Zmiany dotyczą formy i języka składania wniosków – wprost wskazano, że możliwe jest to w formie pisemnej, elektronicznej lub ustnej (ustnie można złożyć wniosek nie tylko osobiście w UOKiK, lecz także w trakcie wideokonferencji). Wnioski mogą być składane w języku polskim, a za zgodą Prezesa UOKiK również w innym języku UE. Rozporządzenie określa też zasady ustalania ich kolejności. Weszło w życie 10.08.2024 r.

Banderole na winie

O kolejny rok, tzn. do 31.12.2025 r., wydłużono okres ważności wyrobów winiarskich będących w sprzedaży, oznaczonych tzw. starymi banderolami. Tak wynika z obowiązującego od 16.08.2024 r. rozporządzenia MF z 25.07.2024 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie przedłużenia okresu ważności znaków akcyzy naniesionych na opakowania jednostkowe wyrobów winiarskich (DzU poz. 1156).

Opłata na bazę danych ubezpieczeniowych

28.08.2024 r. weszło w życie rozporządzenie MF z 7.08.2024 r. w sprawie opłaty wnoszonej przez zakłady ubezpieczeń na rzecz Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego oraz terminów uiszczania tej opłaty (DzU poz. 1234). Zakłady ubezpieczeń, które przystąpią do informatycznej bazy danych służącej do identyfikacji, weryfikacji i przeciwdziałania naruszeniu interesów uczestników rynku ubezpieczeniowego, obejmującej w szczególności informacje o wypłaconych odszkodowaniach i świadczeniach z umów ubezpieczenia, będą wnosiły określoną opłatę (z wyłączeniem zakładów ubezpieczeń członków UFG). Wyniesie ona 0,008% składki przypisanej brutto z umów ubezpieczenia zawartych przez dany zakład ubezpieczeń w roku poprzedzającym rok, za który opłata ma być uiszczona, ale nie mniej niż 50 tys. zł. Wpłaty trzeba dokonywać z góry, do końca stycznia każdego roku.

Dłuższa pomoc publiczna

Pracodawcy uzyskujący dofinansowanie do wynagrodzeń niepełnosprawnych będą otrzymywać je na podstawie obowiązującego od 7.08.2024 r. rozporządzenia MRPiPS z 31.07.2024 r. w sprawie miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (DzU poz. 1191). Wynika z niego, że dofinansowanie to jest udzielane do 30.06.2027 r. Dotychczasowy program pomocowy wygasł 1.07.2024 r. Wydłużenie terminu wynika z rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z 17.06.2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (DzUrz UE L 187 z 26.06.2014 r.).

Wydłużenie dotyczy też innych form pomocy. 28.08.2024 r. weszły w życie rozporządzenia MRPiPS z 23.08.2024 r. zmieniające rozporządzenia w sprawie:

• refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych (DzU poz. 1297),
• refundacji kosztów szkolenia pracowników niepełnosprawnych (DzU poz. 1298),
• zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej (DzU poz. 1299),
• przyznania osobie niepełnosprawnej środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo działalności w formie spółdzielni socjalnej (DzU poz. 1301).

Zawierają aktualne odesłania do rozporządzeń KE i wydłużają termin pobierania pomocy:

• refundacja kosztów szkolenia pracowników niepełnosprawnych stanowiąca pomoc publiczną jest udzielana do 30.06.2027 r.,
• refundacja składek stanowiąca pomoc de minimis, refundacja kosztów wyposażenia stanowiska stanowiąca pomoc de minimis, a także środki na podjęcie działalności gospodarczej stanowiące pomoc de minimis mogą być przyznawane do 30.06.2031 r., a w sektorze rybołówstwa i akwakultury – do 30.06.2030 r.

Z kolei 29.08.2024 r. weszło w życie rozporządzenie MRPiPS z 23.08.2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie pomocy finansowej udzielanej pracodawcom prowadzącym zakłady pracy chronionej lub pracodawcom będącym przedsiębiorstwami społecznymi ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (DzU poz. 1303):

• dofinansowanie stanowiące pomoc de minimis jest udzielane do 30.06.2031 r., a w sektorze rybołówstwa i akwakultury – do 30.06.2030 r.,
• refundacja stanowiąca pomoc publiczną jest udzielana do 30.06.2027 r.

Pozwy zbiorowe

Obowiązująca od 29.08.2024 r. ustawa z 24.07.2024 r. o zmianie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1237) dostosowuje polskie przepisy do norm unijnych. Katalog spraw rozszerzono o sprawy o stwierdzenie stosowania praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów lub o roszczenia związane z ich stosowaniem.

Wprowadzono model wytaczania powództw przeciwko przedsiębiorcom przed sądem okręgowym, w ramach grupowego postępowania krajowego lub grupowego postępowania transgranicznego (w którym występuje element zagraniczny). Działający w interesie konsumentów podmiot upoważniony będzie mógł dochodzić wobec przedsiębiorcy stwierdzenia stosowania praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów, a także roszczeń związanych z ich stosowaniem, zarówno w osobnych powództwach, jak i w jednym.

Podmiotami upoważnionymi są wpisane do jawnego rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK organizacje konsumenckie, których zadaniem statutowym jest działalność na rzecz zapewnienia ochrony interesów konsumentów, a także Rzecznik Finansowy.

Warunkiem wytoczenia powództwa grupowego będzie uprzednie przedsądowe wezwanie przedsiębiorcy do zaniechania stosowanej określonej praktyki stanowiącej naruszenie interesów konsumentów, w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania.

Podmioty upoważnione (oprócz Rzecznika Finansowego) mogą pobierać opłaty od konsumentów za przystąpienie do grupy, gdy jest to uzasadnione szczególnymi względami (maksymalnie 5% dochodzonego roszczenia pieniężnego, jednak nie więcej niż 2000 zł, a w przypadku roszczenia niepieniężnego do 1000 zł).

Statystyka publiczna

29.08.2024 r. weszło w życie rozporządzenie RM z 22.08.2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2024 (DzU poz. 1300). Modyfikacją (w większości polegającą na redukcji liczby danych) objęto badania dotyczące m.in.: sprawozdania apteki i punktu aptecznego, górnictwa węgla kamiennego, koksownictwa, szkolnictwa wyższego, absencji chorobowych.

Dokumenty ubezpieczeniowe

Zmieniono wzory: ZUS RCA, ZUS RPA, ZUS DRA i ZUS RIA. Dodano nowe kody:

05 14 – osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą zwolniona z opłacania składek, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi 60% kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego,

05 74 – osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą zwolniona z opłacania składek, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia,

05 94 – osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą zwolniona z opłacania składek, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od dochodu.

Zmieniono opisy kodów:

05 90 – osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą niemająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od dochodu,

05 92 – osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą mająca ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uzależniona jest od dochodu.

Zmiany wiążą się z przywróceniem prawa do wcześniejszej emerytury dla niektórych nauczycieli (przy uwzględnieniu stażu nauczycielskiego po 31.12.2008 r.) oraz wprowadzeniem wakacji składkowych dla mikroprzedsiębiorców, tj. zwolnienia w jednym wybranym miesiącu w roku kalendarzowym z opłacania składek na własne obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, FP i FS. Wynikają z obowiązującego od 1.09.2024 r. rozporządzenia MRPiPS z 23.08.2024 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych, informacji o zawartych umowach o dzieło oraz innych dokumentów (DzU poz. 1296).

Do dokumentów przekazywanych za okresy wcześniejsze stosuje się kody obowiązujące w okresie, za który dokumenty te zostały złożone.

Obowiązki przy papierach skarbowych

1.09.2024 r. weszło w życie rozporządzenie MF z 29.07.2024 r. w sprawie obowiązków sprawozdawczych w zakresie obrotu papierami wartościowymi emitowanymi przez Skarb Państwa (DzU poz. 1249). Określa sprawozdawczość w obszarze informacji dotyczących stanu własności skarbowych papierów wartościowych i obrotu nimi, obrazujących dynamikę oraz strukturę zadłużenia budżetu państwa (Skarbu Państwa) w skarbowych papierach wartościowych według grup inwestorów oraz rodzajów tych papierów. Powtarza regulację znajdującą się w poprzednim rozporządzeniu, uchylonym ze względu na zmianę delegacji ustawowej do jego wydania.

Renta wdowia

Tzw. wdowiej renty dotyczy wchodząca w życie 1.01.2025 r. ustawa z 26.07.2024 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1243). W istocie jest to korzystniejsze niż obecne określenie reguł zbiegu prawa do emerytury i renty rodzinnej dla wdowy lub wdowca. Można pobierać jedno świadczenie i 25% drugiego ze świadczeń (15% – od 1.07.2025 do 31.12.2026 r.) – pod warunkami: osiągnięcia wieku emerytalnego, pozostawania we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka i nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Jest też ograniczenie kwotowe – wysokość sumy świadczeń wypłacanych w zbiegu nie może przekroczyć 3-krotności kwoty najniższej emerytury (obecnie 5342,88 zł). Zawarcie nowego związku małżeńskiego pozbawi drugiego świadczenia.

Prawo do świadczeń powstanie nie wcześniej niż od 1.07.2025 r., ale wnioski można składać od 1.01.2025 r.

W DzU z 2024 r. ogłoszono teksty jednolite następujących

• ustaw:

• o podatku rolnym (poz. 1176),
• o wykonywaniu Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA (poz. 1185),
• o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi (poz. 1218),
• Prawo o ustroju sądów administracyjnych (poz. 1267),
• Prawo dewizowe (poz. 1131),
• o gospodarce nieruchomościami (poz. 1145),
• o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (poz. 1113),
• o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (poz. 1161),
• o pracownikach samorządowych (poz. 1135);

• rozporządzeń:

• MF w sprawie wzorów deklaracji podatkowych w sprawie podatku akcyzowego oraz deklaracji w sprawie przedpłaty podatku akcyzowego (poz. 1082),
• MF w sprawie towarów, których przewóz jest objęty systemem monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi (poz. 1157),
• MF w sprawie przypadków i trybu zwrotu podatku od towarów i usług przedstawicielstwom dyplomatycznym, urzędom konsularnym, członkom personelu tych przedstawicielstw i urzędów, a także innym osobom zrównanym z nimi na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych (poz. 1220),
• Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia szczegółowych zasad prowadzenia biurowości, rachunkowości i ewidencji operacji finansowych kancelarii komorniczych (poz. 1256),
• Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji, transporcie wewnątrzzakładowym oraz obrocie materiałów wybuchowych, w tym wyrobów pirotechnicznych (poz. 1132).