Wpłaty na Fundusz Ochrony Rolnictwa – nowy obowiązek niektórych przedsiębiorców

Zobowiązane podmioty

Do wpłat na FOR zobowiązano będące podatnikami VAT podmioty skupujące od producentów rolnych produkty rolne wymienione w zał. I do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), m.in. zwierzęta żywe, mięso i podroby, ryby, produkty mleczarskie, jaja ptasie, miód naturalny, żywe drzewa i inne rośliny, bulwy, korzenie, warzywa, owoce, orzechy, przetwory z warzyw, owoców, orzechów lub innych części roślin, zboża, tłuszcze roślinne i zwierzęce, cukier buraczany, wino ze świeżych winogron (patrz ramka na końcu artykułu).

Podmiot skupujący to – w myśl art. 3 ustawy o FOR – podmiot prowadzący skup, przechowywanie, obróbkę lub przetwórstwo produktów rolnych. W uzasadnieniu projektu ustawy o FOR (druk sejmowy nr 3177 Sejmu IX kadencji) napisano, że do wpłat będą obowiązane podmioty skupujące produkty rolne w celu ich przechowywania, obróbki lub przetworzenia, ale z przepisów nie wynika, by istotny był cel nabycia produktów rolnych przez ww. podmioty.

Obowiązek wpłat na FOR ciąży przy tym na podmiotach skupujących mających status podatnika VAT. Definicję podatnika zawiera art. 15 ustawy o VAT. Są to osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza obejmuje natomiast wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wnip w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Ww. podmioty wnoszą wpłaty na FOR, o ile nabywają produkty rolne od producenta rolnego w rozumieniu art. 3 pkt 3 ustawy z 18.12.2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 885) – patrz ramka.

Zasady wnoszenia wpłat

Wpłata na FOR wynosi 0,125% wartości produktów rolnych nabytych od producenta rolnego, bez podatku od towarów i usług. Wartość produktów (bez VAT) będzie ustalana na podstawie faktur i faktur VAT RR uwzględnianych w deklaracjach VAT, składanych na podstawie art. 99 ustawy o VAT. Obowiązek wpłat na FOR dotyczy zatem wyłącznie czynnych podatników VAT, nie obejmie podatników zwolnionych z tego podatku, bo nie składają oni deklaracji VAT (zob. art. 99 ust. 7 ustawy o VAT).

W przypadku faktur VAT RR nasuwa się pytanie, czy wartość produktów rolnych, od której jest naliczana wpłata na FOR, powiększa kwota wykazanego na tych fakturach, przysługującego rolnikowi zryczałtowanego zwrotu VAT (w wysokości 7% kwoty należnej z tytułu dostawy produktów rolnych pomniejszonej o kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku). Z podstawy naliczenia opłaty na FOR została wyłączona jedynie kwota podatku od towarów i usług. Zryczałtowany zwrot VAT nie jest stricte podatkiem od towarów i usług (choć przy spełnieniu określonych warunków stanowi dla nabywcy podatek naliczony). Zgodnie jednak ze stanowiskiem Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, wyrażonym w odpowiedzi z 17.11.2023 r. na pytanie Redakcji „Rachunkowości i Podatków”, w przypadku gdy podstawą do naliczenia wpłaty na Fundusz jest faktura VAT RR, wysokość wpłaty wynosi 0,125% wartości produktów rolnych bez zryczałtowanego zwrotu podatku od wartości nabytych produktów rolnych.

Wpłaty na FOR będą naliczane począwszy od 1.01.2024 r. i wnoszone w okresach kwartalnych, w terminie do ostatniego dnia roboczego miesiąca następującego po zakończeniu danego kwartału.

Jeżeli wysokość kwoty należnej z tytułu naliczenia wpłat na FOR za dany kwartał nie przekroczy 20-krotności wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, należność tę będzie się zaliczać na poczet wpłat za kolejny kwartał, w którym wysokość kwoty należnej przekroczyła ww. 20-krotność (obecnie 20 × 16 zł = 320 zł).

Do wpłat na FOR będą mieć odpowiednie zastosowanie przepisy Działu III i IV Op (m.in. w zakresie odsetek za zwłokę).

Kwartalne deklaracje

Podmioty skupujące zobowiązano też do składania dyrektorowi oddziału terenowego KOWR (właściwemu ze względu na ich miejsce zamieszkania lub siedzibę) – bezpośrednio, listownie bądź za pośrednictwem ePUAP – kwartalnych deklaracji o wysokości naliczonych wpłat na FOR. Ustawowy termin ich złożenia to 26. dzień miesiąca następującego po zakończeniu danego kwartału.

Formularz deklaracji zostanie opracowany przez KOWR i udostępniony na jego stronie internetowej. Ma zawierać następujące dane:

• nazwę, siedzibę i adres albo imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres tego podmiotu,
• określenie rodzaju, ilości i wartości nabytych produktów rolnych stanowiących podstawę naliczenia wpłaty na FOR,
• kwotę należną z tytułu wpłaty na FOR za dany kwartał,
• pouczenie, że w przypadku niewpłacenia w terminie kwoty naliczonej lub wpłacenia tej kwoty w niepełnej wysokości ta deklaracja stanowi podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego, zgodnie z przepisami ustawy z 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. DzU z 2022 r. poz. 479, dalej upea).

Treść deklaracji ma stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu ustawy z 16.04.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn. DzU z 2022 r. poz. 1233).

Pierwsze wpłaty na FOR – za I kwartał 2024 r. – zostaną więc wniesione do 30.04.2024 r., a pierwsze deklaracje zostaną złożone do KOWR do 26.04.2024 r.

Za nieprzekazanie deklaracji w ustawowym terminie grożą surowe konsekwencje – Dyrektor Generalny KOWR nakłada – w decyzji administracyjnej – karę pieniężną w wysokości 60 zł za każdy dzień opóźnienia, lecz nie wyższą niż 10 000 zł. Od kwoty nałożonej kary nie będą naliczane odsetki.

Do egzekucji należności z tytułu wpłat od podmiotów skupujących będą stosowane przepisy upea.

Konsekwencje podatkowe

Wpłaty na FOR stanowią koszty uzyskania przychodów w rozumieniu art. 22 ust. 1 updof i art. 15 ust. 1 updop. Jak potwierdziło Ministerstwo Finansów w odpowiedzi z 21.11.2023 r. na pytanie Redakcji, należy je zakwalifikować jako tzw. koszt pośredni. Niewątpliwie są związane z osiąganymi przychodami, nie pozostają jednak w uchwytnym związku z konkretnymi przychodami. Ponieważ nie jest możliwe ustalenie, w którym okresie lub roku podatkowym wystąpi przychód uzasadniający potrącenie takich kosztów, będą potrącalne w momencie ich poniesienia.

Za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów uważa się co do zasady:

• u podatników PIT prowadzących pkpir – dzień wystawienia faktury lub innego dowodu stanowiącego podstawę do zaksięgowania (ujęcia) kosztu (art. 22 ust. 6b updof),
• u podatników PIT i CIT prowadzących księgi rachunkowe – dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury, albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (art. 22 ust. 5d updof i art. 15 ust. 4e updop).

Wpłaty na FOR będą więc ujmowane w kosztach podatkowych w momencie ich naliczenia – na postawie danych wykazanych w kwartalnej deklaracji.

Kara pieniężna za niezłożenie do KOWR kwartalnej deklaracji w terminie nie stanowi kosztu uzyskania przychodów (w myśl art. 16 ust. 1 pkt 18 updop i art. 23 ust. 1 pkt. 15 updof nie uważa się za takie koszty m.in. kar pieniężnych orzeczonych w postępowaniu administracyjnym).

Więcej na ten temat ⇒TU⇐