Wpłata nieistniejącej zaległości na wezwanie organu podatkowego jest nadpłatą, od której należy się oprocentowanie

To nie nadpłata

Organ podatkowy argumentował, że w świetle przepisów Op nie jest nadpłatą podatek zapłacony dobrowolnie w związku z wezwaniem organu podatkowego. Poza tym stanowisko naczelnika US wynikało wprost z treści przepisu prawa, a dopiero interpretacja tego przepisu przez sądy administracyjne wpłynęła na jego odmienne stosowanie.

Op w art. 78 § 3 w zw. z art. 77 § 1 wskazuje na katalog sytuacji, w których od nadpłaty należy się oprocentowanie, oraz ściśle określa sposoby jego naliczania – w zależności od konkretnych przyczyn powstania i terminów dokonania zwrotu nadpłaty. Art. 78 § 3 pkt 1 w zw. z art. 77 § 1 pkt 1 i 3 Op przewiduje oprocentowanie nadpłaty od dnia jej powstania w przypadku zmiany, uchylenia albo stwierdzenia nieważności decyzji – a taka sytuacja nie wystąpiła w przypadku podatnika.

Organ wyjaśnił dalej, że nadpłata nie powstała w chwili złożenia korekty deklaracji w związku z wezwaniem naczelnika US, ale dopiero w momencie złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty wraz ze skorygowaną deklaracją. Przy tym – z uwagi na jej zwrot w ustawowym terminie – nie była oprocentowana.

Podatnik działał w zaufaniu i pod przymusem

Sądy nie podzieliły tego stanowiska. Stwierdziły, że wpłacając zawyżoną kwotę daniny solidarnościowej, podatnik działał w zaufaniu do organu podatkowego. Poniósł przy tym ekonomiczny ciężar nieistniejącego zobowiązania podatkowego. Skoro został pozbawiony – bez podstawy prawnej – możliwości dysponowania swoimi środkami pieniężnymi (poniósł z tego tytułu szkodę ekonomiczną), to powinien uzyskać oprocentowanie nadpłaty – bez względu na wysokość tej szkody. Skarb Państwa dysponował bowiem w sposób nieuprawniony środkami finansowymi podatnika.

Zdaniem NSA nie ma racjonalnych podstaw do różnicowania podatników w zakresie ich prawa do jednakowego sposobu liczenia oprocentowania nadpłaty, wyłącznie w zależności od tego, w oparciu o jaki wadliwie podjęty przez organ akt dokonali nienależnej wpłaty podatku. Tym samym brak wskazania wprost w art. 78 § 3 pkt 1 Op, że oprocentowanie nadpłaty przysługuje od dnia jej powstania, również ww. przypadku, stanowi niezgodną z porządkiem konstytucyjnym lukę w przepisach. Według sądu należy ją wypełnić w drodze wykładni przez analogię, co jest dopuszczalne, gdy w grę wchodzą gwarancje podatnika wynikające z Konstytucji RP.

NSA zauważył też, że choć zastosowanie się do wezwania organu nie było obowiązkowe, to jednak niezastosowanie się do niego niosło dla podatnika wymierne ryzyko. Nie regulując świadczenia zgodnie z wezwaniem, naraziłby się na spór z organami podatkowymi i mógłby zostać obciążony konsekwencjami (odsetkami od zaległości). Działał więc pod swoistym przymusem zastosowania się do takiego wezwania.

Korzystne orzecznictwo

Warto dodać, że przywołane orzeczenia nie są pierwszymi, w których sąd rozszerzył katalog sytuacji wskazanych w art. 78 § 3 pkt 1 w zw. z art. 77 § 1 pkt 1 i 3 Op, pozwalających na oprocentowanie nadpłaty od dnia jej powstania. Poza wymienioną w przepisach zmianą, uchyleniem albo stwierdzeniem nieważności decyzji, taką sytuacją – według sądów – jest także uchylenie przez sąd administracyjny interpretacji indywidualnej, do której zastosował się wnioskodawca, wpłacając – zgodnie z zawartą w niej oceną prawną – w istocie nienależny podatek (m.in. wyroki NSA z 1.06.2022 r., II FSK 2683/19, 20.04.2023 r., II FSK 2587/20, 5.06.2024 r., II FSK 1135/21, i 4.09.2024 r., II FSK 1441/21). Argumentacja w tych sprawach była podobna: skoro podatnik dokonał nienależnej wpłaty na podstawie wadliwie podjętego przez organ aktu, to niezależnie od tego, czy była to decyzja, czy interpretacja indywidualna, powinien mieć prawo do rekompensaty poniesionej szkody ekonomicznej – w postaci oprocentowania tej nadpłaty.

Więcej aktualnych wyroków publikujemy w miesięczniku „Rachunkowość”, w rubryce „Co nowego w orzecznictwie”.