Praca cudzoziemców – ułatwienia od końca stycznia 2022 r.

Zezwolenia na pracę – łatwiej zmienić warunki pracy

Zezwolenie na pracę jest co do zasady wydawane konkretnemu cudzoziemcowi. Określa: pracodawcę, stanowisko lub rodzaj powierzanej pracy, najniższe miesięczne wynagrodzenie na danym stanowisku, wymiar czasu pracy albo liczbę godzin pracy w tyg./mies., rodzaj umowy i okres ważności dokumentu (zwykle maksymalnie 3 lata), a gdy w grę wchodzi jego transfer w charakterze pracownika delegowanego bądź tymczasowego – dodatkowo jeszcze podmiot przyjmujący i pracodawcę użytkownika.

Zgodnie z nowymi przepisami szef resortu ds. gospodarki może określić w rozporządzeniu wykaz przedsiębiorców prowadzących działalność o znaczeniu strategicznym dla gospodarki narodowej. Na razie jeszcze nie wydał takiego rozporządzenia, ale jeśli to nastąpi, wnioski wskazanych w nim pracodawców o zezwolenie na pracę dla cudzoziemca będą rozpatrywane w pierwszej kolejności (dodanie art. 88ca i art. 88cb upz).

Od 29.01.2022 r. łatwiej zmienić obcokrajowcowi warunki świadczenia pracy bez konieczności uzyskiwania nowego zezwolenia na pracę (zmiana art. 88f upz). Lista takich zdarzeń została poszerzona o kilka pozycji, a pełny katalog przedstawia tabela (nowości zaznaczono pogrubioną czcionką).

Zajęcia sezonowe

W trybie uproszczonym można przyjąć do prac sezonowych (rolniczych, hodowlanych i łowieckich) wymienionych w rozporządzeniu MRPiPS z 8.12.1997 r. (DzU z 2019 r. poz. 1845) obywateli 6 państw: Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji i Ukrainy – na maksymalnie 9 mies. w roku kalendarzowym, przypadających odpowiednio w ciągu nie więcej niż 3 kolejnych lat kalendarzowych.

Większość wniosków o zezwolenie na pracę sezonową podlega wpisowi do ewidencji wniosków zawiadywanej przez starostę właściwego dla siedziby bądź dla miejsca zamieszkania ew. pracodawcy. Nowelizacja uściśliła warunki i sposoby umorzenia postępowania w sprawie wydania takiego zezwolenia. Jeśli podmiot zatrudniający nie przestawi kopii ważnego dokumentu legalizującego pobyt obcokrajowca w Polce, postępowanie podlega umorzeniu z mocy prawa (bez wydawania decyzji) po upływie 120 dni od daty rozpoczęcia pracy określonej we wniosku, albo w dniu upływu terminu zakończenia pracy bądź 31 grudnia roku kalendarzowego, w którym cudzoziemiec miał wykonywać pracę. W konsekwencji także wpis do ewidencji wniosków o udzielenie zezwolenia zostaje automatycznie unieważniony (zmienione art. 88p ust. 10 i 12, uchylony art. 88p ust. 11 upz).

Uwaga: w świetle art. 7 ust. 1 nowelizacji do postępowań wszczętych na podstawie upz i niezakończonych do 28.01.2022 r. stosuje się stare regulacje.

Zmiany w procedurze oświadczeniowej

Na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy (bez konieczności występowania o zezwolenie na pracę) można zalegalizować zatrudnienie tylko Armeńczyka, Białorusina, Gruzina, Mołdawianina, Rosjanina i Ukraińca, jednak do innych prac niż ujęte w ww. rozporządzeniu z 8.12.2017 r. Dotychczas można ich było przyjąć na nie dłużej niż 6 mies. w ciągu 12 kolejnych mies., niezależnie od liczby pracodawców w tym okresie. Nowelizacja skończyła z cyklami rozliczeniowymi, bo sprawiały problemy z ustalaniem terminów.

Od 29.01.2022 r. zatrudnienie obywatela jednego z podanych krajów w ramach procedury oświadczeniowej jest dopuszczalne na 24 mies. (art. 88z ust. 2 pkt 3 upz). Dzięki tej zmianie można go angażować w zasadzie bez przerwy, na podstawie kolejnych oświadczeń, bez konieczności ubiegania się o zezwolenie na pracę. Oczywiście oświadczenie nadal podlega wpisowi do ewidencji prowadzonej przez PUP, jednak według nowych zasad uzyskanie wpisu zależy dodatkowo od:

• zapewnienia nowo zatrudnionemu wynagrodzenia nie niższego od pensji osób wykonujących pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku,
• wskazania w oświadczeniu dnia rozpoczęcia pracy przypadającego nie później niż 6 mies. od dnia jego złożenia (dodany art. 88z ust. 2 pkt 4 i 5 upz).

Dotychczas podmiot zatrudniający miał obowiązek zawiadomienia PUP o rozpoczęciu pracy przez obcokrajowca na podstawie oświadczenia najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy. Teraz ma na to 7 dni od daty rozpoczęcia pracy określonej w ewidencji oświadczeń (zmieniony art. 88z ust. 13 pkt 1 upz).

Uwaga: w myśl przepisu przejściowego (art. 14 nowelizacji) w postępowaniu o wydanie wizy w celu świadczenia pracy w ramach oświadczenia obcokrajowiec ma prawo legitymować się oświadczeniem o powierzeniu wykonywania pracy wpisanym do ewidencji zgodnie z art. 88z ust. 2 upz w starym brzmieniu – maksymalnie przez 6 mies. od daty wejścia nowelizacji w życie, tj. do 29.07.2022 r. W razie potrzeby pracodawca, który chce go zatrudnić na 24 mies., wystawi mu zaświadczenie o wydłużeniu okresu powierzenia pracy objętej wpisanym oświadczeniem.

Nowelizacja uchyliła ponadto art. 90 ust. 11 upz, upoważniający ministra ds. pracy do określenia w rozporządzeniu zawodów, w których inni obywatele niż ww. krajów mogą w Polsce pracować na mocy oświadczenia. Delegacja od lat nie została zrealizowana, co uczyniło ją bezprzedmiotową.

Złagodzone warunki uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy i pracę

Od 29.01.2022 r. cudzoziemiec aplikujący o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę nie musi mieć w Polsce źródła stabilnego i regularnego dochodu na utrzymanie siebie i rodziny ani mieć tu miejsca zamieszkania. Nie ma już zatem obowiązku przedstawiania wraz z wnioskiem np. umowy najmu, aktu notarialnego czy potwierdzenia zameldowania.

Ew. przyszły pracodawca jest zobligowany zaoferować mu (w załączniku do wniosku o wydanie takiego zezwolenia) co najmniej minimalne wynagrodzenie (3100 zł w 2022 r.), niezależnie od wymiaru czasu pracy oraz podstawy prawnej zatrudnienia.

Uwaga: jeżeli od 29.01.2022 r. obcokrajowiec występuje o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę w kilku podmiotach zatrudniających, to suma wynagrodzeń od nich uzyskanych nie może być niższa od minimalnej pensji (zmiana art. 114 ust. 1 pkt 5 i ust. 4b ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach, DzU z 2021 r. poz. 2354, dalej uoc).

Wymagane roczne wynagrodzenie podawane we wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji nie może być niższe niż 150% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym rok złożenia wniosku o to zezwolenie (a nie – jak dotąd – w roku poprzedzającym rok zawarcia umowy zatrudnieniowej).

Wymóg posiadania przez cudzoziemca ubezpieczenia zdrowotnego uważa się dziś za spełniony, gdy praca mająca zostać zlecona w ramach weryfikowanego zezwolenia stanowi obligatoryjny tytuł do takiego ubezpieczenia (nowy art. 114a ust. 4a uoc). Wystarczy więc, że zgodnie z przedłożonymi dokumentami jest to stosunek pracy lub zlecenie.

Wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę nadal składa sam cudzoziemiec w urzędzie wojewódzkim właściwym dla miejsca pobytu, dodając załącznik wypełniony przez podmiot zatrudniający. Do wniosku należy dołączyć informację od starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych ew. pracodawcy na lokalnym rynku pracy (tzw. test rynku pracy).

Dotychczas wymóg ten nie dotyczył cudzoziemca, który bezpośrednio przed złożeniem wniosku miał zezwolenie na pracę/pobyt czasowy i pracę u tego samego pracodawcy na tym samym stanowisku. Od 29.01.2022 r. zwolnienie to obejmuje również obcego obywatela, który uzyskał zezwolenie na pracę/zezwolenie na pobyt czasowy i pracę u tego samego pracodawcy na tym samym stanowisku już po zgłoszeniu wniosku i wciąż je ma w dniu orzekania w sprawie udzielenia bieżącego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę.

Przejściowe regulacje na epidemiczne zatory

Przepis przejściowy (art. 8) nowelizacji zawiera rozwiązanie, które ma „udrożnić” postępowania nawarstwione z powodu pandemii. Zgodnie z nim, jeśli wszczęte przed 1.01.2021 r. postępowanie o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę (w tym w celu pełnienia funkcji w zarządzie osoby prawnej) nie zostało do 28.01.2022 r. zakończone ostateczną decyzją, udziela się go na 2 lata bez względu na stopień zaangażowania i okoliczności sprawy.

Wydane w tym trybie zezwolenie ma specyficzny charakter: uzyskuje je każdy zainteresowany (z wyjątkiem gdy zachodzą bezwzględne podstaw odmowy, np. dana osoba figuruje w wykazie osób, których pobyt w RP jest niepożądany bądź w Systemie Informacyjnym Schengen do celów odmowy wjazdu). Dokument ten nie określa ani podmiotu powierzającego mu wykonywanie pracy, ani warunków jej świadczenia. Dane te uzupełni sam obcokrajowiec, składając w ciągu 60 dni od doręczenia zezwolenia osobne oświadczenie ew. przyszłego pracodawcy o zleceniu mu pracy.

Co ważne, dzięki zezwoleniu uzyskanemu na mocy art. 8 nowelizacji cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy bez konieczności uzyskania „standardowego” zezwolenia na pracę, jeżeli łącznie spełnia poniższe warunki:

• dostał angaż na podstawie umowy o pracę lub zlecenia,
• otrzymuje wynagrodzenie nie niższe od minimalnego, niezależnie od wymiaru czasu pracy i rodzaju umowy zatrudnieniowej,
• złożył na czas ww. oświadczenie pracodawcy o zleceniu mu pracy.

Zmiana jednolitego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę

Nowelizacja poszerzyła o dwie pozycje katalog czynników, których zaistnienie pozwala na zmianę jednolitego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. Są to:

• zmiana podmiotu powierzającego pracę,
• zwolnienie cudzoziemca z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na mocy odrębnych przepisów (zmiana art. 118 uoc).

Wcześniej skutek taki miały zmiana pracodawcy użytkownika lub zmiana warunków świadczenia pracy określonych w art. 118 ust. 1 pkt 2–5 uoc (stanowisko, najniższe wynagrodzenie, rodzaj umowy, wymiar czasu pracy).

Od 29.01.2022 r. zmiana nazwy stanowiska zajmowanego przez obcokrajowca przy zachowaniu poprzednich obowiązków oraz zwiększenie wymiaru czasu jego pracy z jednoczesnym proporcjonalnym podniesieniem pensji nie wymagają ani zmiany jednolitego zezwolenia, ani wydania nowego (modyfikacja art. 119 uoc). Wcześniej nie było to konieczne w razie zaistnienia okoliczności dotyczących pracodawcy (np. zmiana jego siedziby albo miejsca zamieszkania, nazwy lub formy prawnej) oraz w razie zastąpienia umowy cywilnoprawnej umową o pracę.

Zgodnie z dodanym art. 120b uoc wniosek o zmianę zezwolenia na pobyt czasowy i pracę nadal zgłasza obcokrajowiec w urzędzie wojewódzkim właściwym dla miejsca pobytu, jednak na nowym wzorze określonym w rozporządzeniu MSWiA z 20.01.2022 r. w sprawie wniosku o zmianę zezwolenia na pobyt czasowy i pracę (DzU poz. 198). Konieczne jest uiszczenie opłaty skarbowej w nowej wysokości 220 zł (połowa stawki za udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę). Według nowych zasad wojewoda ma 60 dni na rozpatrzenie wniosku.