Hipotetyczne koszty pozyskania kapitału – ujęcie w księgach rachunkowych
Jak zaksięgować to oprocentowanie?
[1] W brzmieniu nadanym ustawą z 23.10.2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 2159).
[2] Zwrot wniesionej dopłaty lub podział i wypłata zysku przed upływem 3 lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym wniesiono dopłatę lub podjęto uchwałę o zatrzymaniu zysku w spółce, powoduje, że kwoty odliczonych hipotetycznych odsetek należy uznać za przychód do opodatkowania. Takie same skutki wywołuje przejęcie spółki w wyniku łączenia, podziału lub przekształcenia w spółkę niebędącą osobą prawną.
[3] 31.12.2019 r. stopa ta wynosiła 1,5%, a obecnie (od 29.05.2020 r.) spadła do 0,1%.
Zgodnie z art. 15cb updop[1] spółki kapitałowe i ska mogą uznać za koszt uzyskania przychodów hipotetyczne oprocentowanie:
- zysku netto przekazanego na kapitał rezerwowy lub zapasowy,
- dopłat wpłaconych na ich rachunek bieżący (co dotyczy głównie spółek z o.o.),
pod łącznym warunkiem, że:
- stosowne uchwały zostały podjęte po 1.01.2019 r.,
- ani zysk, ani dopłaty nie służą pokryciu straty,
- zysk lub dopłaty pozostaną w jednostce co najmniej przez 3 lata[2].
Koszt ten ma odzwierciedlać hipotetyczne koszty pozyskania takiego kapitału od podmiotów trzecich.
Oprocentowanie stanowi iloczyn stopy referencyjnej NBP obowiązującej w ostatnim dniu roboczym roku poprzedzającego rok podatkowy[3] powiększonej o 1 punkt procentowy i kwoty pozostawionego zysku lub wpłaconej dopłaty.
Tak ustalone oprocentowanie jest kosztem uzyskania przychodów w roku wniesienia dopłat bądź podwyższenia kapitału rezerwowego lub zapasowego oraz w dwóch następnych latach, z tym że łącznie z ww. tytułów nie można obciążyć kosztów kwotą wyższą niż 250 tys. zł w roku podatkowym. Za rok podatkowy, w którym dopłata została wniesiona do spółki, uznaje się rok, w którym wpłynęła na rachunek płatniczy spółki (art. 15cb ust. 2 i 6 updop). W odpowiedzi na zapytanie poselskie z 8.07.2020 r. (DD5.8201.4.2020.AM) MF wyjaśnił, że takie sformułowanie powyższego przepisu oznacza, że zaliczenie hipotetycznych odsetek następuje w całości już w trakcie roku podatkowego, a tym samym wpływa ono na wysokość zaliczek na (…) podatek.
[4] Art. 10 ustawy nowelizującej z 23.10.2018 r.
[5] Zmiana wprowadzona ustawą z 5.06.2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1065).
Opisana preferencja po raz pierwszy może być stosowana w roku podatkowym rozpoczynającym się po 31.12.2019 r. Dotyczy jednak także dopłat i zysków zatrzymanych po 31.12.2018 r. – w takim przypadku za rok wniesienia dopłaty lub pozostawienia zysku przyjmuje się rok podatkowy rozpoczęty po 31.12.2019 r.[4]
Od 1.01.2021 r. ulegnie ona znacznemu ograniczeniu, w wyniku wprowadzenia klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. W myśl nowego art. 15cb ust. 10 updop podatnik nie będzie miał prawa zaliczenia do kosztów podatkowych hipotetycznych kosztów pozyskania kapitału zewnętrznego, jeżeli dokona czynności prawnej (wniesienia dopłaty, zatrzymania zysku) bez uzasadnionych przyczyn ekonomicznych, głównie w celu uznania kwoty hipotetycznych odsetek za koszt uzyskania przychodów. Podatnicy będą więc musieli przytoczyć ekonomiczne argumenty za takim sposobem postępowania, co oznacza, że w razie kontroli organów podatkowych będą zobowiązani wskazać przyczynę podejmowanych działań i przedstawić stosowne dowody[5].
Biorąc pod uwagę, że oprocentowanie nigdy nie zostanie wypłacone, są to bowiem koszty hipotetyczne („co by było, gdyby…”), a nie rzeczywiście poniesione lub wymagające poniesienia w przyszłości, nie podlegają one ujęciu w księgach rachunkowych.