Co nowego w rachunkowości - 57

Powołanie Polskiej Agencji Nadzoru Audytowego

Ustawa z 19.07.2019 r. o zmianie ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw[1] przewiduje powołanie – w miejsce Komisji Nadzoru Audytowego – instytucjonalnego organu nadzoru nad biegłymi rewidentami i firmami audytorskimi o nazwie Polska Agencja Nadzoru Audytowego. Agencja będzie państwową osobą prawną, która począwszy od 1.01.2020 r. będzie wykonywała większość zadań z zakresu nadzoru publicznego, częściowo także tych, które realizował dotychczas samorząd biegłych rewidentów.

W zakres kompetencji Agencji wchodzi prowadzenie kontroli planowych, tematycznych i doraźnych usług objętych krajowymi standardami wykonywania zawodu, a także prowadzenie postępowań dyscyplinarnych wobec odpowiedzialnych za przewinienia powstałe przy świadczeniu tych usług. Kontrole te będą dotyczyć zarówno usług wykonywanych na rzecz jzp, jak i pozostałych jednostek. Agencja będzie również prowadziła listę firm audytorskich.

Do kompetencji PIBR nadal należy m.in. ustanawianie krajowych standardów wykonywania zawodu, krajowych standardów kontroli jakości oraz zasad etyki zawodowej biegłych rewidentów, ustalanie tematyki obligatoryjnego doskonalenia zawodowego biegłych rewidentów i kontrola wypełniania przez nich obowiązków, a także prowadzenie rejestru biegłych rewidentów.

Stanowisko KSR w sprawie rozrachunków z kontrahentami

W lipcu 2019 r. Komitet Standardów Rachunkowości przyjął stanowisko w sprawie rozrachunków z kontrahentami, którego celem jest:

• uściślenie zasad ujmowania i wyceny rozrachunków z kontrahentami z tytułu dostaw i usług,
• uszczegółowienie zasad przeliczania rozrachunków w walutach obcych na walutę polską,
• wyjaśnienie wątpliwości dotyczących rozgraniczenia należności i zobowiązań z tytułu bieżących rozrachunków od aktywów finansowych i zobowiązań finansowych.

W stanowisku omówiono zasady ujmowania, wyceny, prezentacji oraz inwentaryzacji „rozrachunków handlowych” z kontrahentami. Stanowisko zostało opublikowane w DzUrz MF z 2019 r. poz. 83.

MSSF dotychczas nieprzyjęte w UE

Na 3.08.2019 r. na przyjęcie do porządku prawnego UE w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej (KE) oczekują: nowy standard, 2 nowelizacje oraz zestaw zmian standardów wynikający z przyjęcia nowych Założeń koncepcyjnych MSSF. W porównaniu z poprzednim zestawieniem („Rachunkowość” nr 6/2019 s. 47) nie nastąpiły zmiany.

Wskazana w zestawieniu data wejścia w życie MSSF 17, poświęconego umowom ubezpieczeniowym, to 1.01.2021 r. Jednak w czerwcu 2019 r. IASB zaproponowała zmiany do tego standardu[2], których częścią jest m.in. propozycja przesunięcia daty jego zastosowania na 1.01.2022 r. Jednocześnie dla jednostek, których MSSF 17 dotyczy, zmieniłaby się data obowiązkowego zastosowania MSSF 9 Instrumenty finansowe, która dla ubezpieczycieli jest skorelowana z datą zastosowania MSSF 17.

Jak wyjaśnia IASB, celem zmiany jest dalsze wsparcie jednostek przy stosowaniu standardu poprzez redukcję kosztów wdrożenia nowych rozwiązań, a także ułatwienie jednostkom wyjaśnienia ich wyników po zastosowaniu standardu. Zaproponowane zmiany są wynikiem dyskusji z ubezpieczycielami, którzy zwrócili IASB uwagę na pewne problemy, zidentyfikowane podczas przygotowywania się do stosowania standardu. IASB deklaruje, że proponując zmiany, nie chce zakłócać rozpoczętych już prac wdrożeniowych. Proponowana modyfikacja nie zmienia więc zasad i koncepcji leżących u podstaw MSSF 17, a także nie zmniejsza użyteczności informacji dla inwestorów. IASB oczekuje na uwagi do projektowanych zmian do 25.09.2019 r.

Plan monitorowania przez EBA wdrożenia MSSF 9 Instrumenty finansowe

[3] Roadmap for IFRS 9 deliverables, European Banking Authority, 23.07.2019, www.eba.europa.eu/-/eba-publishes-its-roadmap-on-ifrs-9-deliverables-and-launches-ifrs-9-benchmarking-exercise.

Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA, European Banking Authority) monitoruje wdrożenie w UE MSSF 9 Instrumenty finansowe. W lipcu 2019 r. opublikował dokument[3], w którym informuje o planowanych przez siebie działaniach związanych z wdrożeniem MSSF 9 przez banki europejskie. W informacji towarzyszącej publikacji EBA zapewnia, że będzie kontynuować działania monitorujące i promujące spójne zastosowanie nowego standardu, a także rozważać wpływ jego zastosowania na wymogi nadzoru ostrożnościowego.

Szczególnym przedmiotem zainteresowania nadzoru będą kwestie związane ze stosowaniem przez poszczególne banki modeli (w zakresie sposobu dokonywania wyliczeń oraz doboru danych wejściowych) ustalania kwoty oczekiwanych strat kredytowych, które wpływają bezpośrednio na kapitały własne i wskaźniki regulacyjne. EBA widzi w tej kwestii potencjalne ryzyko wystąpienia niespójności przy stosowaniu MSSF 9. W pierwszym etapie prowadzonych działań zamierza zgromadzić informacje nt. praktyk stosowanych w tym zakresie przez banki w UE, a następnie dokonać ich oceny. Planowane działania zostaną przeprowadzone w ścisłej współpracy ze stowarzyszeniami, przedstawicielami banków, a także audytorami.

Raport ESMA nt. decyzji nadzorczych wydanych w związku ze stosowaniem MSSF

Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA, European Securities and Markets Authority) opublikował cykliczny raport[4], w którym przedstawia decyzje nadzorcze podjęte przez instytucje nadzorujące rynek kapitałowy w rezultacie monitorowania i przeglądu przez nie sprawozdań finansowych emitentów, sporządzanych zgodnie z MSSF. Raport powstał na podstawie poufnej bazy danych nt. poszczególnych decyzji nadzorczych, a dotyczy on rozstrzygnięć podjętych w okresie od grudnia 2016 do grudnia 2018, prezentowanych w sposób anonimowy.

Decyzje nadzorcze mają na celu zapewnienie jednolitego stosowania MSSF w UE, choć nie stanowią interpretacji MSSF. ESMA jednocześnie uaktualniła zestawienie[5] wszystkich podjętych dotychczas decyzji nadzorczych, sporządzone w ujęciu merytorycznym ze wskazaniem standardów, których zastosowania dotyczy decyzja. Opublikowane informacje dotyczą decyzji nt. stosowania:

• MSSF 10 Skonsolidowane sprawozdania finansowe w powiązaniu z MSR 7 Sprawozdanie z przepływów pieniężnych (prezentacja przepływów pieniężnych związanych ze zmianami w udziałach w jednostce zależnej, prezentacja i ujawnienia związane ze środkami pieniężnymi o ograniczonej możliwości dysponowania, definicja środków pieniężnych i ekwiwalentów środków pieniężnych),
• MSSF 10 w powiązaniu z MSSF 12 Ujawnianie informacji na temat udziałów w innych jednostkach, MSSF 13 Wycena w wartości godziwej oraz MSR 1 Prezentacja sprawozdań finansowych (ujawnienia nt. wyceny inwestycji w wartości godziwej przez jednostkę inwestycyjną), MSSF 9 Instrumenty finansowe (wpływ zmiany warunków spłaty (ang. forbearance) na ocenę znaczącego wzrostu ryzyka kredytowego), MSR 40 Nieruchomości inwestycyjne (ujęcie księgowe nieruchomości, nabytej w celu przebudowy, oddanej w leasing), MSSF 2 Płatności na bazie akcji (cechy związane z nabyciem uprawnień i niezwiązane z nabyciem uprawnień, odnoszące się do warunków związanych z dokonaniami w planach dotyczących płatności w formie akcji), a także MSR 34 Śródroczna sprawozdawczość finansowa w powiązaniu z MSR 36 Utrata wartości aktywów (przesłanki utraty wartości aktywów).

Stanowisko ESMA nt. MSR 12

Unijny regulator rynków kapitałowych – ESMA – opublikował w lipcu 2019 r. Publiczne stanowisko na temat MSR 12 Podatki dochodowe[6]. Jak wskazano w informacji towarzyszącej publikacji, stanowisko przedstawia oczekiwania regulatorów dotyczące zastosowania wymogów w zakresie ujmowania, wyceny i ujawnień do aktywów z tytułu podatku odroczonego, których przedmiotem są straty podatkowe do rozliczenia.

Celem stanowiska jest promowanie jednolitego stosowania MSSF w UE. Zawiera ono wskazówki, które emitenci, audytorzy i komitety audytu powinni wziąć pod uwagę przy wykazywaniu aktywów z tytułu podatku odroczonego w sprawozdaniach finansowych. Dotyczą one zagadnień, które były często przedmiotem zastrzeżeń zgłaszanych przez regulatorów do sprawozdań finansowych emitentów, oraz w przypadku których stwierdzono znaczące rozbieżności między stosowanymi w praktyce rozwiązaniami.

Konsultacje przyszłej agendy działań EFRAG

Europejska Grupa Doradcza ds. Sprawozdawczości Finansowej (EFRAG) opublikowała dokument[7], którego celem jest poznanie opinii interesariuszy nt. tego, jakie projekty powinny być realizowane w ramach powołanej niedawno przez EFRAG European Lab. Powstała ona w związku z apelem Komisji Europejskiej wyrażonym w marcu 2018 r. w Planie działania: finansowanie zrównoważonego wzrostu gospodarczego[8].

Celem European Lab jest inicjowanie wdrażania innowacji do sprawozdawczości korporacyjnej w Europie dzięki identyfikacji i upowszechnianiu dobrych praktyk, ułatwianie dialogu pomiędzy raportującymi przedsiębiorstwami, użytkownikami i innymi interesariuszami i organizacjami, a także tworzenie sprawozdań na podstawie zebranych informacji i udostępnianie ich opinii publicznej.

Poszczególne projekty w ramach opisanej inicjatywy będą realizowane przez grupy robocze zajmujące się danym zagadnieniem. Pierwsza taka grupa już powstała i zajmuje się raportowaniem informacji związanych z klimatem. Planuje wydać w IV kwartale 2019 r. dokument, w którym zaprezentuje wyniki swoich prac.

Natomiast decyzje o rozpoczęciu prac nad kolejnymi projektami dotyczącymi poszczególnych obszarów tematycznych podejmuje Grupa Sterująca. W lipcu 2019 r. opublikowała dokument, w którym zachęca interesariuszy do wyrażania opinii, jakie tematy celowe byłoby podjąć w ramach European Lab, oraz które z nich powinny być potraktowane priorytetowo. W publikacji wskazuje się na trzy obszary potencjalnej analizy. Są to raporty traktujące o:

• kwestiach społecznych i prawach człowieka,
• niefinansowych ryzykach i szansach oraz ich powiązaniu z modelem biznesu,
• sposobie stosowania zasady istotności do ujawnianych informacji niefinansowych (dotyczących środowiska, spraw społecznych i ładu korporacyjnego).

Autorzy dokumentu mają nadzieję, że respondenci zaproponują również inne tematy i oczekują na odpowiedzi do 30.09.2019 r.

Wycena nieruchomości inwestycyjnych w wartości godziwej przez deweloperów – analiza wpływu na wynik operacyjny

[9] J. Gierusz, K. Lange, Oddziaływanie przeszacowania nieruchomości inwestycyjnych do wartości godziwej na wynik operacyjny wybranych spółek deweloperskich notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, t. 102 (158), 2019, s. 69−89, https://ztr.skwp.pl/resources/html/article/details?id=189736.

W lipcu 2019 r. w „Zeszytach Teoretycznych Rachunkowości” ukazał się artykuł Jerzego Gierusza i Karoliny Lange[9], w którym przedstawiono wyniki badań sprawozdań finansowych deweloperów dotyczące wyceny nieruchomości inwestycyjnych w wartości godziwej. Przedmiotem badań były sprawozdania finansowe 5 deweloperskich grup kapitałowych za lata 2013–2017. Autorzy stwierdzają, że w badanych spółkach deweloperskich przeszacowanie wartości godziwej nieruchomości inwestycyjnych to istotny czynnik kształtujący wynik operacyjny (zysk/strata netto po opodatkowaniu, z wyłączeniem innych całkowitych dochodów), zwłaszcza że nieruchomości inwestycyjne w większości spółek stanowią ok. 80% sumy bilansowej.

Badania pokazały, że zmiany wartości godziwej nieruchomości stanowią drugi – po przychodach z tytułu wynajmu – czynnik kształtujący poziom wyniku operacyjnego. Autorzy zwracają też uwagę, że wycena w wartości godziwej skutkuje brakiem ujęcia amortyzacji nieruchomości, które są używane w podstawowej działalności operacyjnej, lecz nie są zaliczane do środków trwałych. Jak wskazują w podsumowaniu artykułu, relacja zysku/straty z aktualizacji wartości nieruchomości inwestycyjnych do zysku/straty netto zamykała się w latach 2013–2017 w przedziale od 15% do 1539%. Oznacza to, że gdyby z wyniku operacyjnego badanych jednostek wykluczyć element zmiany wartości nieruchomości, to wynik ten byłby diametralnie inny. Przykładowo w roku 2014 jedna z grup wykazała zysk netto w kwocie 54,8 mln zł, z czego 47,4 mln zł pochodziło z korekt wartości.

Jednym z wniosków jest stwierdzenie, że skoro znaczna część wyniku operacyjnego badanych spółek deweloperskich jest efektem zmian szacunków i stanowi wynik niezrealizowany, to nie powinien on być dzielony.