Żona na zleceniu nie jest osobą współpracującą

Nie. Osoba prowadząca pozarolniczą działalność, która podpisze z małżonkiem umowę zlecenia, zgłasza go do ubezpieczeń w ZUS jako zleceniobiorcę, a nie osobę współpracującą. Nie ma znaczenia, że małżeństwo prowadzi wspólne gospodarstwo domowe.

Rozliczanie składek jak za osobę współpracującą byłoby konieczne, gdyby żona świadczyła usługi księgowe na podstawie umowy o pracę. W przypadku współpracy na podstawie umowy cywilnoprawnej małżonek nie nabywa statusu osoby współpracującej przy prowadzeniu działalności.

Tytuły do ubezpieczeń społecznych wymienia art. 6 usus i jest to katalog zamknięty. Wśród nich jest m.in. umowa zlecenia oraz współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności.

Za osobę współpracującą przy prowadzeniu działalności uważa się – zgodnie z art. 8 ust. 11 usus – m.in. małżonka, jeżeli pozostaje on z przedsiębiorcą we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracuje przy prowadzeniu tej działalności. Taki status mają przede wszystkim osoby, które pomagają w firmie małżonka bezumownie.

Drugą sytuacją, gdy ZUS uznaje małżonka za osobę współpracującą, jest podpisanie przez strony umowy o pracę. Podstawą jest art. 8 ust. 2 usus, który mówi, że jeśli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, to nie jest ubezpieczony z tytułu etatu, ale ze współpracy. Niezależnie więc od wymiaru czasu pracy i wynagrodzenia, jakie taki pracownik otrzymuje, co miesiąc należy opłacać za niego składki od podstawy wymiaru nie niższej niż 60% prognozowanego na dany rok przeciętnego wynagrodzenia (w 2019 minimalna podstawa składek to 2859 zł).

Powyższa zasada nie ma jednak zastosowania w przypadku, gdy przedsiębiorca zatrudni współmałżonka na umowę zlecenia. Ta umowa stanowi bowiem odrębny tytuł od współpracy przy prowadzeniu działalności. Dodatkowo nie ma analogicznego przepisu do art. 8 ust. 2 usus, który uznawałby zleceniobiorcę spełniającego kryteria określone dla osób współpracujących za osobę współpracującą. Zatem fakt podjęcia pracy na zlecenie w firmie męża, z którym żona prowadzi wspólne gospodarstwo domowe, jest bez znaczenia. Składki należą się od zarobków osiąganych z umowy zlecenia, a rolę płatnika pełni przedsiębiorca.

Potwierdził to ZUS w interpretacji z 13.02.2019 (WPI/200000/43/85/2019). Wskazał w niej, że umowa zlecenia jest umową regulowaną przez Kc, odmienną w swojej charakterystyce prawnej od umowy o pracę. W konsekwencji nie można jej traktować analogicznie.

Tę korzystną dla przedsiębiorców wykładnię przepisów potwierdza również interpretacja, którą Departament Ubezpieczeń i Składek Centrali ZUS wydał 11.05.2013. Wynika z niej jednak dodatkowy warunek, aby treść zawartej umowy i okoliczności jej wykonywania odpowiadały warunkom określonym przepisami Kc. W konsekwencji, jeżeli współmałżonek będzie wykonywał faktycznie umowę zlecenie, to będzie podlegać ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu jako zleceniobiorca. W wątpliwych przypadkach właściwa jednostka terenowa Zakładu może przeprowadzić postępowanie wyjaśniające celem ustalenia, czy dana osoba została prawidłowo zgłoszona do ubezpieczeń.

Rodzaj pracy i sposób jej wykonywania nie może zatem wskazywać, że zamiast zlecenia strony powinny zawrzeć umowę o pracę. Jeśli małżonek jest np. podporządkowany przedsiębiorcy w zakresie miejsca i czasu świadczenia pracy, ZUS w trakcie kontroli może uznać zlecenie za umowę o pracę.

W konsekwencji małżonek zostałby objęty ubezpieczeniami społecznymi jako osoba współpracująca.