Zawieszenie działalności gospodarczej – skutki w zakresie ubezpieczeń

Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej (DG) polega na czasowym lub nawet bezterminowym wstrzymaniu czynności służących osiąganiu bieżących przychodów z tego źródła. Swoją aktywność biznesową przedsiębiorca musi ograniczyć do minimum, a więc jedynie do niezbędnych działań, koniecznych do zabezpieczenia tej działalności i jej funkcjonowania po wznowieniu.

Osoba wykonująca DG podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz zdrowotnemu od dnia faktycznego rozpoczęcia DG do dnia faktycznego jej zaprzestania. Nie wlicza się w to okresu, na który DG została zawieszona na podstawie przepisów Pp. Zatem zawieszenie wykonywania DG powoduje ustanie obowiązku ubezpieczeń społecznych od dnia, w którym się ono rozpoczyna, do dnia poprzedzającego dzień wznowienia DG.

Gdy działalność zawiesi spółka, wszyscy wspólnicy przestają̨ podlegać ubezpieczeniom społecznym. Co za tym idzie, przedsiębiorca nie opłaca składek do ZUS ani nie składa dokumentów rozliczeniowych, w tym deklaracji.

Warto też zaznaczyć, że okres zawieszenia nie przerywa biegu 6 mies. tzw. ulgi na start ani też 24-miesięcznego okresu korzystania z opłacania składek preferencyjnych od podstawy nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Innymi słowy okres zawieszenia mieści się w tych okresach trwania ulg.

CEIDG przesyła do ZUS odpowiednie dane zawarte we wniosku o zawieszenie/wznowienie. Oznacza to, że przedsiębiorca zgłasza te zdarzenia jedynie w CEIDG. Nie musi w ZUS samodzielnie dokonywać wyrejestrowania, a potem zgłoszenia. Na podstawie informacji przekazanej przez CEIDG w przypadku zawieszenia ZUS sporządzi odpowiednie formularze:

• ZUS ZWPA (wyrejestrowanie płatnika składek),
• ZUS ZWUA (wyrejestrowanie z ubezpieczeń osoby prowadzącej DG oraz wyrejestrowanie z ubezpieczeń osób współpracujących),
• ZUS ZCNA (wyrejestrowanie zgłoszonych członków rodziny osoby ubezpieczonej – osoby prowadzącej DG, osoby współpracującej).

Jeśli przed zawieszeniem przedsiębiorca był pracodawcą i rozwiązał z pracownikami umowy o pracę, musi ich wyrejestrować na druku ZUS ZWUA oraz wyrejestrować członków ich rodzin, jeśli byli zgłoszeni, w terminie 7 dni od daty ustania tytułu.

W przypadku wznowienia wykonywania działalności CEIDG zawiadomi ZUS o tym fakcie, a ZUS już we własnym zakresie dokona zgłoszenia płatnika składek do ubezpieczeń, zgodnie ze schematem wskazanym w ostatnim zgłoszeniu przed zawieszeniem działalności. Przedsiębiorca powróci więc do swoich ubezpieczeń sprzed zawieszenia. ZUS zarejestruje też spółkę jako płatnika, na podstawie informacji uzyskanej z KRS.

Po otrzymaniu z CEIDG (KRS) informacji o ponownym uruchomieniu firmy ZUS sporządzi dokumenty:

• zgłoszenie płatnika składek ZUS ZFA,
• zgłoszenie do ubezpieczeń osoby prowadzącej działalność, odpowiednio na formularzu ZUS ZUA lub ZUS ZZA – zgodnie z ostatnim zgłoszeniem przed zawieszeniem działalności.

Jeśli jednak w czasie zawieszenia zaszły zmiany mające wpływ na rodzaj czy tytuł ubezpieczeń, np.:

• zakończył się okres korzystania z ulgi na start albo z preferencyjnych składek,
• został nawiązany stosunek pracy,
• powstało prawo do emerytury,
• zmienił się tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń,

to przedsiębiorca powinien samodzielnie zarejestrować się w ZUS (w ciągu 7 dni) zgodnie z nowym stanem faktycznym.

Z kolei wspólnicy spółek: cywilnej, jawnej, partnerskiej, jednoosobowej z o.o. muszą po wznowieniu zarejestrować się w ZUS jako płatnicy składek (ZUS ZFA) oraz zgłosić się do indywidualnych ubezpieczeń (ZUS ZUA albo ZUS ZZA) z własnymi odrębnymi danymi identyfikacyjnymi – NIP i PESEL.

Osobę współpracującą, członków rodziny, a – w przypadku zatrudnienia – także współpracowników przedsiębiorca również powinien zgłosić do ubezpieczeń, w ciągu 7 dni po wznowieniu działalności.

Zawieszenie w trakcie miesiąca – składki proporcjonalne

Jeśli działalność zostanie zawieszona w trakcie miesiąca, za taki miesiąc należne będą jeszcze składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotna. Za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu (art. 18 ust. 9 usus). Nie dotyczy to podstawy wymiaru składki zdrowotnej.

Za taki miesiąc należy jeszcze złożyć deklarację ZUS DRA oraz raporty za pozostałe osoby ubezpieczone przez część miesiąca, jeśli takie były.

Oczywiście rozliczenie składek w powyższy sposób dotyczy również miesiąca, podczas którego działalność została reaktywowana.

Po wznowieniu działalności jej wykonawca wraca do normalnego trybu składania do ZUS deklaracji i raportów, jeśli zatrudnia pracowników.

Jeśli otworzył firmę z początkiem miesiąca, powinien złożyć deklarację rozliczeniową ZUS DRA i/lub imienne raporty miesięczne za siebie lub za osoby współpracujące za miesiąc, od którego firma działa ponownie (do 10. lub do 15. dnia miesiąca za miesiąc poprzedni).

Jeżeli jednak wznowił działalność w trakcie miesiąca, powinien złożyć ZUS DRA również za kolejny, pełny miesiąc prowadzenia działalności. Potem, jeśli nie ma współpracowników i podstawę składek stanowi minimalna kwota, nie musi już składać comiesięcznych deklaracji.

W okresie zawieszenia – ubezpieczenia dobrowolne

W okresie zawieszenia przedsiębiorca może przystąpić do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych dobrowolnie, na zasadach obowiązujących przed zawieszeniem. Może to zrobić w dowolnym momencie zawieszenia. W tej sytuacji:

• ZUS obejmie go tymi ubezpieczeniami od dnia wskazanego we wniosku (w zgłoszeniu), jednak nie wcześniej niż od dnia, w którym został zgłoszony wniosek,
• ubezpieczenia te ustaną od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, jednak nie wcześniej niż w jednym z następujących terminów:

• od dnia, w którym zgłoszono wniosek o wyłączenie,
• od 1. dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie zostały opłacone w terminie składki należne na te ubezpieczenia,
• od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom (tj. od dnia, w którym w ogóle zaprzestano prowadzenia działalności).

W okresie zawieszenia DG nie można przystąpić do ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego.

Zgłoszenia do ubezpieczeń należy dokonać na ZUS ZUA, z kodem tytułu 19 00 xx.

Podstawę̨ wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia (2600 zł w 2020). Składki należy wpłacać do 10. dnia każdego miesiąca i do tego terminu złożyć również ZUS DRA. Jeśli ubezpieczony chce płacić składki od najniższej podstawy, nie musi już za kolejne miesiące przesyłać tej deklaracji.

Jeżeli chodzi o ubezpieczenie zdrowotne, to prawo do świadczeń opieki zdrowotnej wygasa po 30 dniach od dnia wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego. Dlatego, jeśli przedsiębiorca chce mieć prawo do świadczeń zdrowotnych w okresie zawieszenia, powinien zgłosić się dobrowolnie do ubezpieczenia, składając pisemny wniosek do NFZ, o ile nie ma innego tytułu, np. umowy o pracę albo zlecenia, i ma miejsce zamieszkania w Polsce. Osoba zostaje objęta ubezpieczeniem zdrowotnym z dniem określonym w umowie zawartej z NFZ, a przestaje być nim objęta z dniem rozwiązania umowy lub po upływie miesiąca nieprzerwanej zaległości w opłacaniu składek.

Podstawę wymiaru składki stanowi kwota deklarowanego miesięcznego dochodu, nie niższa jednak od kwoty odpowiadającej przeciętnemu wynagrodzeniu.

Jeśli przedsiębiorca chce być w okresie zawieszenia DG dobrowolnie objęty ubezpieczeniem zdrowotnym, składa w ZUS zgłoszenie na ZUS ZZA, z kodem tytułu ubezpieczenia 24 10 xx. Jeśli ubezpieczył się dobrowolnie również od ryzyk emerytalno-rentowych, składa dwa odrębne zgłoszenia – z kodem 19 00 xx i 24 10 xx, a następnie po dwie deklaracje miesięczne dla każdego kodu, przy czym tę z ubezpieczeniem zdrowotnym za każdym razem, a dotyczącą składek emerytalnej i rentowej – o ile podstawa jest deklarowana, a nie najniższa.