Zasiłek opiekuńczy – jak liczyć limity
Zmiany w tym zakresie zaczęły obowiązywać od 6.06.2018, kiedy weszła w życie ustawa z 10.05.2018 nowelizująca ustawę o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1076). Przyznała ona rodzicom, którzy opiekują się dziećmi z orzeczeniem o niepełnosprawności (ze wskazaniem konieczności opieki lub pomocy innej osoby) lub o znacznym stopniu niepełnosprawności, nowe uprawnienia do zasiłku opiekuńczego.
Zasady ogólne
Każda osoba podlegająca ubezpieczeniu chorobowemu ma prawo starać się o zasiłek opiekuńczy, gdy nie może pracować zawodowo, ponieważ musi osobiście zająć się:
- dzieckiem, które nie ukończyło 8. roku życia, w razie:
- nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do której ono uczęszcza,
- choroby niani, z którą rodzice zawarli umowę uaktywniającą lub dziennego opiekuna, sprawujących opiekę nad tym dzieckiem,
- porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, który stale się nim opiekuje, jeśli poród lub choroba uniemożliwia mu sprawowanie opieki,
- pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, który stale się nim opiekuje, w szpitalu albo w innej placówce leczniczej,
- dzieckiem, które nie ukończyło 14 lat – gdy jest ono chore,
- innym chorym członkiem rodziny.
W tym przypadku obowiązują 2 limity czasu, przez jaki może być wypłacany zasiłek opiekuńczy:
- 60 dni – gdy opieki wymaga dziecko do 14. roku życia,
- 14 dni – jeśli choruje starsze dziecko lub inny członek rodziny (np. małżonek, rodzic dziecka czy rodzic ubezpieczonego).
Limity obowiązują w roku kalendarzowym. Od początku 2019 trzeba je było zatem zacząć liczyć na nowo. Okresy te są przy tym niezależne od liczy opiekunów czy osób wymagających opieki.
Dodatkowe uprawnienie
Gdy dziecko nie ma orzeczenia o niepełnosprawności, od ukończenia 14 lat jest uznawane do celów wypłaty zasiłku opiekuńczego za innego członka rodziny. Zatem można się starać o zasiłek opiekuńczy na nie tylko w razie, gdy zachoruje. Obowiązuje przy tym 14-dniowy limit wypłaty w roku kalendarzowym.
Jednak rodzic dziecka niepełnosprawnego, które nie ukończyło 18 lat, ma dodatkowe uprawnienia. Ich podstawą jest orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności dziecka albo o jego niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki bądź pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Od 6.06.2018 rodzic takiego dziecka może się starać o zasiłek opiekuńczy za 30 dni w roku kalendarzowym, gdy:
- dziecko zachoruje,
- stały opiekun dziecka (małżonek ubezpieczonego lub drugi z rodziców) nie może się nim zająć z powodu porodu, choroby lub pobytu w szpitalu.
Limit ten ma zastosowanie od momentu, gdy rodzic nie uzyskałby już prawa do zasiłku opiekuńczego wg ogólnych zasad, czyli jeśli dziecko ma – w zależności od okoliczności – więcej niż 8 lub 14 lat. Jeżeli nie ukończyło ono jeszcze tego wieku, to uprawnienia do zasiłku i jego limit ustala się wg ogólnych zasad.
Pracownica otrzymała w styczniu zasiłek opiekuńczy za 14 dni, tj. za czas, kiedy musiała zostać w domu z niepełnosprawnym 6-letnim synem, który nie mógł chodzić do przedszkola integracyjnego z powodu awarii ogrzewania. W lutym 2019 chłopiec chorował przez 19 dni. W tym przypadku zastosowanie ma 60-, a nie 30-dniowy limit wypłaty zasiłku opiekuńczego w roku. W 2019 rodzice mogą więc pobrać świadczenie jeszcze za 27 dni.
Limit 30 dni natomiast ma zastosowanie wtedy, gdy opieki wymaga dziecko niepełnosprawne:
- chore w wieku od 14 do 18 lat,
- zdrowe w wieku od 8 do 18 lat – np. w razie zamknięcia jego szkoły czy choroby stałego opiekuna.
Sumowane ograniczenia
Jeśli rodzice mają również dzieci bez orzeczonej niepełnosprawności, 30-dniowy limit wypłaty zasiłku opiekuńczego na dziecko niepełnosprawne wlicza się do limitu 60-dniowego.
Pracownica otrzymała zasiłek opiekuńczy za 29 dni sprawowania opieki nad chorą 17-letnią niepełnosprawną córką. W tym samym roku kalendarzowym jej mąż wystąpił o wypłatę zasiłku z tytułu opieki nad chorym 6-letnim synem, a następnie nad chorym synem w wieku 4 lat. Zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad tymi chorymi dziećmi przysługuje mu do wyczerpania limitu 60 dni, tj. maksymalnie przez 31 dni (60 dni – 29 dni).
Ubezpieczony ma dwoje dzieci niepełnosprawnych – syna w wieku 5 lat i córkę w wieku 16 lat. Córką opiekował się w styczniu w czasie, gdy chorowała, przez 24 dni. Przez 16 dni lutego chorował jego syn. Pracownik otrzymał zasiłek opiekuńczy za oba okresy. Syn nie ukończył 14 lat, więc czas jego choroby nie został wliczony do 30-dniowego limitu. Córka pracownika ponownie chorowała w marcu – przez 11 dni. Zasiłek opiekuńczy będzie w tym przypadku przysługiwał tylko za 6 dni (limit 30 dni, wyczerpane 24 dni). Jeśli w tym roku ponownie zachoruje syn ubezpieczonego, zasiłek opiekuńczy będzie przysługiwał jeszcze za maksymalnie 14 dni (60 dni – 24 dni – 16 dni – 6 dni).
Jeśli ubezpieczony otrzyma zasiłek opiekuńczy za więcej niż 30 dni sprawowania opieki na dzieckiem, które nie ukończyło 8 lat (w przypadkach określonych w ustawie) lub chorym dzieckiem do 14 lat, może później starać się o zasiłek opiekuńczy w razie opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem za okres krótszy niż 30 dni (do wyczerpania 60-dniowego limitu).
Pracownica otrzymała w styczniu i lutym zasiłek opiekuńczy za 37 dni z tytułu sprawowania opieki nad chorymi dziećmi w wieku 3 i 7 lat. W marcu wystąpiła o wypłatę zasiłku za 30 dni opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 16 lat. Zasiłek otrzyma tylko za 23 dni (60 dni – 37 dni).
Choroba innego członka rodziny
Gdy poza niepełnosprawnym dzieckiem, które ukończyło odpowiednio 8 lub 14 lat, opieki wymaga inny członek rodziny ubezpieczonego, trzeba pamiętać zarówno o 14-, jak i 30-dniowym limicie wypłaty zasiłku. Ten pierwszy – obowiązujący w razie opieki nad członkiem rodziny – jest wliczany do limitu 30-dniowego.
Pracownik opiekował się 15-letnią niepełnosprawną córką w czasie grypy przez 12 dni w styczniu. W lutym wystąpił o zasiłek opiekuńczy za 9 dni sprawowania opieki nad chorym ojcem. Zasiłek otrzymał tylko za 2 dni, tj. do wyczerpania 14-dniowego limitu. W marcu pracownik znów opiekował się chorą córką – przez 21 dni. Zasiłek opiekuńczy otrzyma jednak tylko za 16 dni, ponieważ do limitu 30-dniowego wlicza się wcześniejszą wypłatę zasiłku za czas opieki sprawowanej zarówno nad córką, jak i nad ojcem.
Jeśli ubezpieczony wykorzysta 30 dni zasiłku z tytułu opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem, nie będzie już mógł skorzystać z zasiłku za czas sprawowania opieki nad innym członkiem rodziny.
Trzy grupy podopiecznych
Jeśli ubezpieczony w tym samym roku kalendarzowym sprawuje opiekę zarówno nad zdrowym dzieckiem w wieku do 8 lat (w określonych w ustawie przypadkach), chorym dzieckiem w wieku do 14 lat, dzieckiem niepełnosprawnym starszym niż 8 lub 14 lat oraz innym chorym członkiem rodziny, zasiłek opiekuńczy przysługuje przez łączny okres do 60 dni, w tym z tytułu:
- opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w wieku powyżej 8 lub 14 lat do ukończenia 18 lat – nie dłużej niż przez 30 dni,
- opieki nad innym chorym członkiem rodziny – nie dłużej niż przez 14 dni.
Zasiłek z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8 lub 14 lat oraz nad innym chorym członkiem rodziny może przysługiwać w ciągu roku przez łączny okres dłuższy niż 30 dni, ale maksymalnie 44 dni (30 dni + 14 dni).
Gdy ubezpieczony ma także dziecko w wieku do lat 14, które nie ma orzeczenia o niepełnosprawności, to przysługuje mu prawo do 60-dniowego łącznego limitu zasiłku opiekuńczego w roku kalendarzowym (nawet, jeśli nie skorzysta z zasiłku opiekuńczego na to dziecko).
Pracownik otrzymał zasiłek opiekuńczy za 10 dni sprawowania w styczniu 2019 opieki nad chorą 9-letnią córką. W lutym pobrał ten zasiłek za 20 dni opiekowania się chorym niepełnosprawnym synem w wieku 17 lat. W marcu wystąpił o zasiłek opiekuńczy za 14 dni sprawowania opieki nad chorą żoną. Ponieważ ubezpieczony zajmował się zarówno dzieckiem w wieku do lat 14, dzieckiem niepełnosprawnym, jak i innym chorym członkiem rodziny, zasiłek z tytułu opieki nad chorą żoną przysługuje mu za 14 dni. W kwietniu zachorowała 9-letnia córka pracownika. W 2019 rodzice mogą starać się o wypłatę zasiłku opiekuńczego z tego tytułu jeszcze za 16 dni, tj. do wyczerpania 60-dniowego limitu (60 dni – 10 dni – 20 dni – 14 dni).
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
