Zasiłek chorobowy – kiedy pracownik nie ma do niego prawa

Przypadki, w których pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego albo traci do niego prawo, określone są ustawowo (art. 4 ust. 1 pkt 1, art. 6 ust. 1, art. 8, art. 12 ust. 1 i 2, art. 14–17 ustawy zasiłkowej, dalej także ustawa).

Brak wymaganego okresu ubezpieczenia (art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy)

Pracownik podlega ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo i nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego okresu tego ubezpieczenia. Do ww. okresu zalicza się także poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, o ile przerwa w ubezpieczeniu nie przekracza 30 dni. Jeżeli trwa powyżej 30 dni, to z tytułu kolejnego zatrudnienia i podlegania ubezpieczeniu chorobowemu pracownik nabędzie prawo do zasiłku po upływie 30 dni tego ubezpieczenia.

Z zasady tej wynika, że gdy pracownik zachoruje w pierwszych 30 dniach podlegania ubezpieczeniu chorobowemu z nowego tytułu, to za ten okres niezdolności do pracy nie otrzyma zasiłku chorobowego. Jest to jednak okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy.

Powstanie niezdolności do pracy przed objęciem ubezpieczeniem (art. 6 ust. 1 ustawy)

Pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy z powodu choroby powstała w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Ubezpieczenie trwa w okresie od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia rozwiązania umowy o pracę. Pracownik nie ma zatem prawa do zasiłku, jeżeli niezdolność do pracy powstanie przed rozpoczęciem zatrudnienia, nawet gdy będzie trwała nadal i będzie przypadała na okres zatrudnienia.

Prawo do wynagrodzenia za czas choroby (art. 12 ust. 1 ustawy)

Pracownik, który posiada wymagany okres ubezpieczenia chorobowego, ma prawo do zasiłku chorobowego dopiero od 34. dnia niezdolności do pracy z powodu choroby. Za jej pierwsze 33 dni w roku kalendarzowym zachowuje bowiem prawo do wynagrodzenia za czas choroby na podstawie art. 92 Kp. Jeżeli pracownik ukończył 50 lat, zachowuje prawo do tego wynagrodzenia przez 14 dni w roku kalendarzowym, więc prawo do zasiłku chorobowego nabywa odpowiednio od 15. dnia choroby (art. 92 Kp). Zasiłek chorobowy nie przysługuje zatem pracownikowi, który ma prawo do wynagrodzenia chorobowego.

Zasada ta dotyczy również przypadków, gdy odrębne od ustawy zasiłkowej przepisy określają, że pracownik za okresy usprawiedliwionej nieobecności w pracy, w tym z powodu niezdolności do pracy z powodu choroby, zachowuje prawo do wynagrodzenia za pracę.

Przerwa w ubezpieczeniu chorobowym z powodu urlopu bezpłatnego lub wychowawczego (art. 12 ust. 2 ustawy)

Przerwę w ubezpieczeniu chorobowym pracownika powoduje korzystanie przez niego np. z urlopu wychowawczego czy bezpłatnego. Jeżeli w tym czasie pracownik zachoruje, nie ma prawa do zasiłku chorobowego za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy przypadającej podczas tej przerwy w ubezpieczeniu.

Jeżeli jednak nieprzerwany okres niezdolności do pracy przypada również po zakończeniu przerwy w ubezpieczeniu chorobowym z powodu urlopu bezpłatnego albo wychowawczego, prawo do zasiłku chorobowego przysługuje za okres po tej przerwie.

Powyższą zasadę stosuje się odpowiednio do przerwy w ubezpieczeniu chorobowym z powodu odbywania czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego albo pobierania zasiłku macierzyńskiego.

Wyczerpanie okresu zasiłkowego (art. 8 ustawy)

Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby, nie dłużej jednak niż przez 182 dni lub – w przypadku gdy niezdolność do pracy spowodowana została gruźlicą albo przypada na okres ciąży – 270 dni. Okres pobierania zasiłku nazywany jest okresem zasiłkowym. Po wyczerpaniu tego okresu pracownik nie ma już prawa do zasiłku chorobowego, nawet gdyby udokumentował niezdolność do pracy z powodu choroby zaświadczeniem lekarskim (e-ZLA). Jeżeli jego stan zdrowia rokuje odzyskanie zdolności do pracy, może wystąpić z wnioskiem o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego.

Odsunięcie od pracy z powodu choroby zakaźnej i nieprzyjęcia innego zatrudnienia (art. 14 ustawy)

Zasiłek chorobowy nie przysługuje pracownikowi, który został odsunięty od pracy w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, z powodu podejrzenia o nosicielstwo zarazków choroby zakaźnej, jeżeli nie podjął proponowanej mu przez pracodawcę innej pracy, niezabronionej takim osobom, odpowiadającej jego kwalifikacjom zawodowym lub którą może wykonywać po uprzednim przeszkoleniu.

Inne przyczyny (art. 15, art. 16, art. 17 ustawy)

Prawo do zasiłku chorobowego nie przysługuje za okres pierwszych 5 dni niezdolności do pracy, jeżeli w zaświadczeniu o czasowej niezdolności do pracy zamieszczony jest kod literowy C lub jeżeli w odpowiednim postępowaniu, np. dla celów wypadkowych, zostanie ustalone, że niezdolność ta została spowodowana nadużyciem alkoholu (art. 16 ustawy zasiłkowej).

Ponadto traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres niezdolności do pracy pracownik, który (art. 17 ust. 1 ustawy):

• w czasie zwolnienia lekarskiego wykonuje pracę zarobkową,
• wykorzystuje zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego celem.

Powyższe okoliczności ustala się w drodze kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy (art. 68 ustawy zasiłkowej).

Zasiłek chorobowy nie przysługuje także za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem sytuacji, kiedy prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania (art. 15 ust. 1 ustawy zasiłkowej).