Zapłata z góry za uczestnictwo w zagranicznych targach branżowych wraz z odsetkami za opóźnienie – skutki w VAT

Kompleksowa usługa uczestnictwa w targach w Niemczech, powinna być rozliczona zgodnie z ogólną zasadą ustalania miejsca świadczenia usług, wskazaną w art. 28b ust. 1 ustawy o VAT, jako import usług. Działanie firmy było zatem prawidłowe. Obowiązek podatkowy powstał w grudniu 2019 r. (zgodnie z art. 19a ust. 8 ustawy o VAT), bowiem w tym miesiącu firma dokonała płatności za usługę – przed terminem wykonania usługi (styczeń 2020 r.). Natomiast odsetki (opłata) z tytułu nieterminowej płatności na rzecz kontrahenta nie powinny podlegać VAT.

Kwestią, która wymaga rozstrzygnięcia w pierwszej kolejności, jest ustalenie, czy miejsce świadczenia zakupionej przez firmę usługi powinno być ustalone zgodnie z zasadą ogólną (art. 28b ustawy o VAT), czy w myśl regulacji szczególnej, dotyczącej usług wstępu (art. 28g).

Zgodnie z art. 28g ust. 1 ustawy o VAT miejscem świadczenia na rzecz podatnika usług wstępu na imprezy kulturalne, artystyczne, sportowe, naukowe, edukacyjne, rozrywkowe lub podobne, takie jak targi i wystawy, oraz usług pomocniczych, związanych z usługami wstępu na te imprezy, jest miejsce, w którym te imprezy faktycznie się odbywają.

W celu zdefiniowania usług wstępu należy odwołać się do art. 32 rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 282/2011[1]. Obowiązuje ono bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich, bez konieczności wdrożenia do przepisów krajowych. Zgodnie z art. 32 ust. 1 rozporządzenia usługi wstępu na imprezy kulturalne, artystyczne, sportowe, naukowe, edukacyjne, rozrywkowe lub podobne, o których mowa w art. 53 dyrektywy 112, obejmują świadczenie usług, których podstawową cechą jest przyznawanie prawa wstępu w zamian za bilet lub za opłatę, w tym opłatę w formie abonamentu, biletu okresowego lub opłaty okresowej. Jednocześnie – w myśl ust. 3 ww. art. – ust. 1 nie obejmuje korzystania z obiektów, takich jak sale gimnastyczne i inne, w zamian za opłatę.

Art. 28g ustawy o VAT dotyczy więc wyłącznie usług wstępu oraz pozostałych usług do nich pomocniczych. Nie obejmuje natomiast kompleksowej usługi uczestnictwa w targach (na którą składa się m.in. najem powierzchni targowej, montaż/demontaż stoiska czy zapewnienie mediów). Takie usługi powinny zostać opodatkowane zgodnie z zasadą ogólną przewidzianą w art. 28b ustawy o VAT. Potwierdza to interpretacja KIS z 10.08.2018 r. (0112-KDIL1-3.4012.405.2018.1.KB): miejscem świadczenia usługi związanej z udziałem spółki w targach rolniczych jest miejsce, w którym posiada ona siedzibę działalności gospodarczej, tj. terytorium kraju. Oznacza to, że opisana usługa podlega opodatkowaniu w Polsce.

Warto dodać, że w analizowanym przypadku nie ma również zastosowania art. 28e ustawy o VAT, dotyczący usług związanych z nieruchomością, co potwierdził m.in. NSA w wyroku z 9.05.2014 r. (NSA I FSK 841/13): usługa najmu powierzchni wystawienniczej nie była zasadniczym celem dla jej nabywców. Celem zaś, a zarazem efektem, do jakiego dążyła zarówno strona, jak i inne spółki z grupy, była w istocie możliwość zaprezentowania się na targach. W rezultacie (…) spółka, nie świadcząc jedynie usługi podnajmu stoiska targowego, które mogłoby zostać uznane za usługę związaną z nieruchomością, świadczyła w istocie kompleksową usługę udziału w targach, dla której miejsce świadczenia ustala się zgodnie z art. 28b ustawy o VAT.

Jeżeli chodzi o opłatę dodatkową, to należy przypomnieć, że katalog czynności, które podlegają VAT, zawarty w art. 5 ustawy o VAT, wymienia m.in. odpłatne świadczenie usług. Aby można było przy tym mówić o świadczeniu usług podlegających VAT, konieczne jest istnienie konkretnego świadczenia usługodawcy, któremu odpowiada świadczenie wzajemne (odpłatność) ze strony usługobiorcy, tj. beneficjenta świadczenia.

Trudno uznać, że uiszczona przez firmę opłata z tytułu nieterminowej płatności za fakturę była związana ze spełnieniem przez kontrahenta świadczenia wzajemnego. W konsekwencji opłata za opóźnioną płatność nie podlega VAT i nie powinna być uwzględniona w podstawie opodatkowania z tytułu kompleksowej usługi uczestnictwa w targach. Jednocześnie opłata ta, mająca w rzeczywistości charakter odsetek z tytułu nieterminowej płatności, nie powinna być traktowana przez kontrahenta jako usługa finansowa. Odsetki w tym przypadku stanowią bowiem wyłącznie karę/rekompensatę wynikającą z opóźnienia w dokonaniu płatności na rzecz kontrahenta.

Inna kwalifikacja odsetek, jako wynagrodzenia za usługę finansową, byłaby możliwa np. wówczas, gdyby strony wprost uzgodniły odsetki z tytułu odroczenia terminu płatności należności za świadczoną usługę na zasadzie tzw. kredytu kupieckiego, a z takim przypadkiem zapewne nie mieliśmy tu do czynienia.