Zapłata akcyzy samochodowej – ujęcie w księgach rachunkowych
W myśl art. 100 ust. 1 ustawy akcyzowej opodatkowaniu akcyzą podlega:
- zakup samochodu osobowego za granicą w drodze importu lub WNT, gdy uprzednio pojazd ten nie był zarejestrowany na terytorium Polski, zgodnie z przepisami o ruchu drogowym, a także
- pierwsza sprzedaż na terytorium Polski samochodu osobowego niezarejestrowanego w myśl przepisów o ruchu drogowym, wyprodukowanego w Polsce lub od którego nie została zapłacona akcyza z tytułu importu/WNT.
Zasadą jest, że jeżeli w stosunku do samochodu osobowego powstał obowiązek podatkowy w związku z wykonaniem jednej z czynności podlegającej opodatkowaniu, to nie powstaje obowiązek podatkowy na podstawie innej takiej czynności, jeżeli kwota akcyzy została określona lub zadeklarowana w należnej wysokości (art. 100 ust. 3 ustawy akcyzowej).
Definicje samochodu osobowego, importu, WNT i sprzedaży na potrzeby akcyzy
Samochodem osobowym jest pojazd samochodowy i pozostały pojazd mechaniczny objęty pozycją CN 8703, przeznaczony zasadniczo do przewozu osób, włącznie z samochodem osobowo-towarowym (kombi) oraz wyścigowym, z wyłączeniem pojazdu samochodowego i pozostałego niewymagającego rejestracji.
Przez import samochodu osobowego należy rozumieć jego przywóz z terytorium państwa trzeciego do Polski. WNT samochodu osobowego oznacza jego przemieszczenie z terytorium innego państwa UE na terytorium Polski.
Za sprzedaż samochodu uznaje się nie tylko jego klasyczne zbycie (art. 535 Kc), ale również:
- zamianę,
- wydanie w zamian za: wierzytelności, dokonanie określonej czynności lub w miejsce świadczenia pieniężnego,
- darowiznę,
- przekazanie lub wykorzystanie na potrzeby reprezentacji (reklamy) albo na potrzeby osobiste podatnika (wspólników, akcjonariuszy, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia oraz pracowników),
- użycie na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej.
Moment powstania obowiązku podatkowego
Obowiązek podatkowy w akcyzie z tytułu importu samochodu osobowego, niezarejestrowanego uprzednio w Polsce zgodnie z przepisami o ruchu drogowym, powstaje z dniem powstania długu celnego.
W przypadku WNT obowiązek podatkowy powstaje z dniem:
- przemieszczenia samochodu z terytorium państwa UE na terytorium Polski (jeżeli nabycie prawa do rozporządzania samochodem jak właściciel nastąpiło przed jego przemieszczeniem do Polski),
- nabycia prawa do rozporządzania samochodem jak właściciel (gdy nabycie tego prawa nastąpiło po przemieszczeniu samochodu do Polski),
- złożenia wniosku o rejestrację samochodu nabytego w ramach WNT w Polsce (jeżeli występujący z takim wnioskiem nie jest właścicielem pojazdu).
Obowiązek podatkowy z tytułu sprzedaży w Polsce samochodu osobowego powstaje z kolei z dniem jego wydania (względnie: zamiany, darowizny, przekazania lub użycia na potrzeby prowadzonej działalności), chyba że sprzedaż taka powinna być potwierdzona fakturą – wówczas obowiązek podatkowy powstaje z dniem wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7. dniu, licząc od daty wydania (zamiany, darowizny, przekazania lub użycia na potrzeby prowadzonej działalności).
Podstawa opodatkowania i stawki akcyzy
Podstawę opodatkowania akcyzą stanowi wartość celna samochodu powiększona o należne cło oraz ew. o prowizję, koszty transportu i ubezpieczenia (w przypadku importu tego samochodu), kwota, jaką należy zapłacić za samochód lub jego średnia wartość rynkowa pomniejszona o VAT i akcyzę (w razie WNT) albo kwota należna z tytułu sprzedaży samochodu w Polsce pomniejszona o VAT i akcyzę (w razie jego zbycia).
Obecnie zastosowanie mają 2 stawki akcyzy na samochody osobowe:
- 3,1% wartości pojazdu dla aut o pojemności silnika do 2000 cm3,
- 18,6% wartości pojazdu dla aut o pojemności silnika powyżej 2000 cm3.
Leasing i najem samochodu osobowego z akcyzą
Wg organów podatkowych akcyzie samochodowej – jako sprzedaż – podlega również wykorzystanie na potrzeby działalności gospodarczej prowadzonej w Polsce niezarejestrowanych w kraju samochodów osobowych wziętych w najem (leasing) od podmiotu posiadającego siedzibę za granicą (w innym państwie UE lub państwie trzecim).
Momentem powstania obowiązku podatkowego jest wówczas dzień użycia tych samochodów – na terytorium Polski – do działalności gospodarczej (tj. dzień ich przemieszczenia/przywozu do Polski) – art. 100 ust. 1 pkt 3 lit. b i ust. 5 pkt 9 w zw. z art. 101 ust. 3 ustawy akcyzowej.
Takie stanowisko zajęła KIS w interpretacjach z 25.04.2018, 0111-KDIB3-3.4013.24.2018.1.JS, i 16.02.2018, 0111-KDIB3-3.4013.265.2017.1.JS.
Jednocześnie od 18.12.2019 obowiązuje zwolnienie z akcyzy dla samochodów elektrycznych i napędzanych wodorem, a także hybryd plug-in z silnikami do 2000 cm3, dla których obowiązek podatkowy powstał po tej dacie (18.12.2018 Komisja Europejska przekazała Polsce stanowisko, że regulacje zawarte w ustawie z 11.01.2018 o elektromobilności i paliwach alternatywnych, w tym ww. zwolnienie określone w jej art. 58, nie stanowią pomocy publicznej i dopuszczone jest ich stosowanie). Hybrydy będą zwolnione z akcyzy do 1.01.2021.
Deklaracje i rozliczenia
WNT samochodu osobowego i jego przemieszczenie do Polski wymaga:
- złożenia deklaracji uproszczonej (AKC-U/S) w terminie 14 dni, licząc od daty powstania obowiązku podatkowego, nie później jednak niż w dniu rejestracji samochodu; deklarację można złożyć w formie papierowej do US albo w formie elektronicznej za pomocą systemu PUESC,
- rozliczenia (kalkulacji i wpłaty na rachunek właściwego US) akcyzy w terminie 30 dni, licząc od daty powstania obowiązku podatkowego, nie później jednak niż w dniu rejestracji pojazdu.
- Natomiast pierwsza sprzedaż w Polsce niezarejestrowanego samochodu osobowego (od którego nie zapłacono akcyzy z tytułu importu/WNT) wymaga:
- złożenia deklaracji podatkowej w sprawie akcyzy (na formularzu głównym AKC-4/AKC-4zo oraz szczegółowym AKC-4/E),
- rozliczenia się z akcyzy w US (za miesięczne okresy rozliczeniowe, w terminie do 25. dnia miesiąca następnego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy).
W razie WNT niezarejestrowanego uprzednio samochodu osobowego właściwy naczelnik US jest zobligowany do wydania, na wniosek podatnika (dla celów związanych z krajową rejestracją pojazdu), dokumentu potwierdzającego zapłatę lub brak obowiązku zapłaty akcyzy w Polsce – określonego w rozporządzeniu MF z 24.02.2009 (DzU z 2018 poz. 347). Sprzedając następnie taki samochód, podatnik ma obowiązek przekazać ten dokument nabywcy.
W przypadku samochodów zwolnionych z akcyzy naczelnik US wydaje na wniosek zainteresowanego podmiotu zaświadczenie stwierdzające zwolnienie pod warunkiem przedstawienia dokumentacji potwierdzającej, że pojazd, którego dotyczy zwolnienie, jest pojazdem elektrycznym, napędzanym wodorem albo hybrydowym (art. 109a i art. 163a ustawy akcyzowej).
Zwrot akcyzy
Jeżeli nabywca samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej w Polsce, od którego uregulowano akcyzę, dokona następnie jego WDT (przemieszczania z Polski na terytorium innego państwa UE) lub eksportu (wywozu z Polski poza UE, potwierdzonego przez właściwy organ celny), względnie dostawa/eksport zostaną zrealizowane w jego imieniu, przysługuje mu prawo do zwrotu akcyzy – na wniosek złożony właściwemu naczelnikowi US, w terminie roku od daty WDT/eksportu pojazdu (art. 107 ust. 1 ustawy akcyzowej). Wzór wniosku o zwrot określa rozporządzenie MF z 24.02.2009 w sprawie zwrotu akcyzy od samochodu osobowego (DzU z 2018 poz. 174).
W celu uzyskania zwrotu należy dysponować dokumentami potwierdzającymi WDT lub eksport samochodu (np. dokumentami przewozowymi, celnymi, fakturą, specyfikacją dostawy, korespondencją handlową, dokumentem dotyczącym ubezpieczenia lub frachtu, dokumentem potwierdzającym zapłatę za WDT/eksport). Dołącza się je, wraz z dowodem zapłaty akcyzy lub fakturą z wykazaną kwotą akcyzy, do wniosku o zwrot.
Warunkiem otrzymania zwrotu akcyzy w przypadku WDT lub eksportu samochodu osobowego, realizowanego bez udziału przewoźnika (spedytora), przy użyciu własnego środka transportu, jest ponadto złożenie pisemnego oświadczenia o terminie i sposobie wywozu oraz miejscu dostarczenia samochodu poza terytorium Polski.
Zwrot akcyzy samochodowej następuje w kasie US lub przelewem na rachunek bankowy wnioskodawcy, w terminie 30 dni od daty złożenia przez niego wniosku wraz z wymaganą dokumentacją (zwrotowi nie podlega akcyza w kwocie niższej niż 10 euro, po przeliczeniu na złote wg średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP z dnia złożenia wniosku). Właściwy naczelnik US, uwzględniając wniosek o zwrot akcyzy, ma obowiązek ostemplować pieczęcią US oraz przedziurkować każdy dokument dołączony do tego wniosku (celem uniknięcia ich ponownego wykorzystania). Po dokonaniu zwrotu akcyzy dokumenty dołączone do wniosku o zwrot są oddawane wnioskodawcy.
Ujęcie w księgach rachunkowych
Samochód zakupiony przez jednostkę z przeznaczeniem do dalszej sprzedaży traktuje się i wykazuje w księgach rachunkowych jak towar. Na dzień jego nabycia ujmuje się go jako zapas rzeczowych składników aktywów obrotowych, wg wartości ustalonej w cenie nabycia.
W myśl uor ceną nabycia jest cena zakupu składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu (określoną w umowie po przeliczeniu na złote wg średniego kursu NBP), bez podlegających odliczeniu VAT oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski.
Czasowa rejestracja pozbawia prawa do zwrotu
Wynikające z art. 107 ust. 1 ustawy akcyzowej uprawnienie do zwrotu uiszczonej akcyzy nie przysługuje w przypadku rejestracji samochodu zgodnie z przepisami Prawa o ruchu drogowym. Organy podatkowe stoją na stanowisku, że dokonanie jakiejkolwiek rejestracji samochodu – również rejestracji czasowej – wyklucza zatem możliwość zwrotu akcyzy w świetle przepisu art. 107 ust. 1 ustawy (…). W związku z powyższym, jeśli wnioskodawca dokona WDT albo eksportu samochodu osobowego, który został uprzednio czasowo zarejestrowany na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym, nie spełni on wszystkich warunków, o których mowa w ww. przepisie, a co za tym idzie, zwrot akcyzy mu nie przysługuje (zob. np. pisma KIS z 5.01.2018, 0111-KDIB3-3.4013.243.2017.1.JS, i 1.10.2018, 0111-KDIB3-3.4013.183.2018.1.PJ). Prawidłowość takiej interpretacji potwierdził WSA w Gdańsku w wyroku z 18.04.2018 (I SA/Gd 245/18): Skoro więc pojazd został zarejestrowany na terytorium kraju, (…) nie został spełniony jeden z warunków określonych w przepisach ustawy o podatku akcyzowym dla skutecznego zwrotu akcyzy.
Z powyższego wynika, że cena nabycia auta obejmuje również podatek akcyzowy.
Księgowania
Operacje gospodarcze związane z akcyzą samochodową ujmuje się w księgach rachunkowych następująco:
Zapłata akcyzy w związku z wykonaniem czynności podlegającej opodatkowaniu:
1. Zarachowanie akcyzy podlegającej wpłacie na rachunek US:
- w przypadku importu (WNT) samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej w Polsce, zgodnie z przepisami o ruchu drogowym
Wn konto 30 „Rozliczenie zakupu”
Ma konto 21 „Rozrachunki z dostawcami”
Wn konto 30 „Rozliczenie zakupu”
Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (akcyza należna) oraz (przyjęcie zakupionego samochodu do magazynu)
Wn konto 33 „Towary” (cena zakupu + akcyza)
Ma konto 30 „Rozliczenie zakupu”
- w przypadku pierwszej sprzedaży w Polsce niezarejestrowanego samochodu osobowego
Wn konto 73-1 „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)”
Ma konto 30 „Rozliczenie zakupu”
Wn konto 73-1 „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)”
Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (akcyza należna)
2. Wpłata akcyzy należnej na rachunek US:
Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (akcyza należna)
Ma konto 13 „Rachunki i kredyty bankowe”
Zwrot akcyzy samochodowej przez właściwego naczelnika US w razie WDT/eksportu samochodu:
1. Sprzedaż samochodu za granicę:
Wn konto 73-1 „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)”
Ma konto 33 „Towary”
2. Wnioskowana kwota akcyzy do zwrotu
Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (akcyza wnioskowana do zwrotu)
Ma konto 73-1 „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)”
3. Otrzymanie przez wnioskodawcę środków tytułem zwrotu akcyzy
Wn konto 13 „Rachunki i kredyty bankowe”
Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (akcyza wnioskowana do zwrotu)
4. Ew. różnica między wnioskowaną a przyznaną kwotą akcyzy do zwrotu
Wn/Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne” (akcyza wnioskowana do zwrotu)
Ma/Wn konto 73-1 „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)”.
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
