Zaliczka i dostawa w tym samym miesiącu – kiedy nie trzeba wystawiać faktury zaliczkowej

Wyraźne wyłącznie w ustawie

Od 1.09.2023 r. ustawodawca usankcjonował tę praktykę. Z nowego ust. 1a w art. 106b (dodanego nowelizacją ustawy o VAT z 16.06.2023 r., DzU poz. 1598) wynika wprost, że podatnik nie ma obowiązku wystawiania faktury zaliczkowej, jeżeli całość lub część zapłaty, o której mowa w tym przepisie, otrzymał w tym samym miesiącu, w którym dokonał czynności, na poczet których otrzymał tę zapłatę.

Omawiane rozwiązanie jest fakultatywne, a więc może, lecz nie musi być stosowane przez podatników. Nie ma zatem przeszkód, aby w takich przypadkach podatnicy nadal wystawiali faktury zaliczkowe.

Z nowo dodanego art. 106e ust. 1a ustawy o VAT wynika, że w przypadku niewystawienia przez podatnika faktury zaliczkowej z powodów określonych w art. 106b ust. 1a, faktura wystawiona po wydaniu towaru lub wykonaniu usługi powinna zawierać datę:

• dokonania lub zakończenia dostawy towarów lub wykonania usługi i
• otrzymania zaliczki,

jeżeli taka data jest określona i różni się od daty wystawienia faktury.

Kiedy nie ma wyboru

W myśl art. 106b ust. 1b opisanego wyłączenia obowiązku wystawiania faktur zaliczkowych nie stosuje się w przypadkach, dla których terminy wystawienia faktury określone są w art. 106i ust. 3–8. Mimo wykonania dostawy/usługi w miesiącu otrzymania zaliczki faktury zaliczkowe muszą być zatem wystawiane, jeżeli zaliczka dotyczy:

• usług budowlanych lub budowlano-montażowych,
• dostawy książek drukowanych (CN ex 4901 10 00, 4901 91 00, ex 4901 99 00 i 4903 00 00) – z wyłączeniem map i ulotek – oraz gazet, czasopism i magazynów, drukowanych (CN 4902),
• czynności polegających na drukowaniu książek (CN ex 4901 10 00, 4901 91 00, ex 4901 99 00 i 4903 00 00) – z wyłączeniem map i ulotek – oraz gazet, czasopism i magazynów (CN 4902),
• faktur wystawianych na żądanie nabywcy.

Wynikające z art. 106b ust. 1b wyłączenie stosowania art. 106b ust. 1a dotyczy również faktur wystawianych przed otrzymaniem zaliczki (można je wystawiać na mocy art. 106i ust. 7 i 8 ustawy o VAT). Nie ma to jednak praktycznego znaczenia, bo decyzja o wystawianiu faktur przed otrzymaniem całości lub części zapłaty należy wyłącznie do podatników.

Praktycznego znaczenia nie ma także wyłączenie stosowania art. 106b ust. 1a w przypadkach:

• dla których termin wystawienia faktury określa art. 106i ust. 3 pkt 4 (m.in. dostaw energii elektrycznej, usług telekomunikacyjnych, usług najmu, ochrony osób i mienia, stałej obsługi prawnej i biurowej),
• niezwrócenia w terminie opakowań, za które została pobrana kaucja (art. 106i ust. 5).

Chodzi tu bowiem o czynności, dla których faktur zaliczkowych się nie wystawia (zob. art. 106b ust. 1 pkt 4 lit. a).

Kursy przeliczeniowe

Dodając art. 106a ust. 1a, ustawodawca nie wprowadził zmian w dokonywaniu przeliczeń na złote kwot wyrażonych w walutach obcych. W efekcie podatnicy korzystający z możliwości niewystawienia faktury zaliczkowej mogą być zobowiązani do przeliczania kwot wykazywanych na jednej fakturze (wystawionej dla udokumentowania zaliczkowanej dostawy/usługi) z zastosowaniem dwóch (lub więcej) kursów przeliczeniowych (z ostatnich dni roboczych poprzedzających dzień powstawania obowiązku podatkowego, zob. art. 31a ust. 1 ustawy o VAT).