Wynagrodzenie pełnomocnika – ile pracy, tyle płacy

Tak orzekł NSA w wyrokach z 9.11.2020 (I FSK 777/20, I FSK 927/20).

Zgodnie z art. 138m Op organ podatkowy wyznacza tymczasowego pełnomocnika szczególnego, gdy nie jest możliwe wszczęcie postępowania lub prowadzenie go wobec osoby prawnej bądź jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej z powodu braku powołanych do tego organów lub niemożności ustalenia adresu siedziby, miejsca prowadzenia działalności albo miejsca zamieszkania osób upoważnionych do reprezentowania jej spraw.

O wyznaczenie tymczasowego pełnomocnika szczególnego organ podatkowy zwraca się do Krajowej Rady Doradców Podatkowych, okręgowej rady adwokackiej lub okręgowej izby radców prawnych.

Tymczasowy pełnomocnik szczególny działa do czasu wyznaczenia kuratora przez sąd.

Gdy jest on doradcą podatkowym, jego wynagrodzenie oraz koszty są ustalane zgodnie z rozporządzeniem ministra sprawiedliwości w sprawie wynagrodzenia za czynności doradcy podatkowego w postępowaniu przed sądami administracyjnymi, wydanym na podstawie art. 41b ust. 2 ustawy o doradztwie podatkowym.

W obu rozpatrzonych przez NSA sprawach doradca podatkowy – wyznaczony do pełnienia funkcji tymczasowego pełnomocnika szczególnego dla spółki w likwidacji – zażądał wynagrodzenia w wysokości 2952 zł. Naczelnik US odmówił wypłaty w tej wysokości. Ustalił wynagrodzenie doradcy na 147,60 zł (120 zł netto + 23% VAT).

Decyzję tę utrzymał w mocy Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Kielcach. Obaj stwierdzili, że ani nakład pracy, ani zaangażowanie i aktywność doradcy nie zasługiwały na więcej niż 120 zł netto.

Z ustaleń wynikało, że w czasie pełnienia funkcji tymczasowego pełnomocnika szczególnego doradca wykonał następujące czynności: odebrał zawiadomienie o przeprowadzeniu dowodu z zeznań świadka, zgłosił się do US na przesłuchanie jako pełnomocnik strony (przesłuchanie nie odbyło się z powodu niestawiennictwa świadka), odebrał postanowienie o wyznaczeniu stronie 7-dniowego terminu do wypowiedzenia się w sprawie materiału dowodowego, 4-krotnie odebrał kierowane pocztą do spółki postanowienia o przedłużeniu terminu załatwienia sprawy, 2-krotnie odebrał postanowienie o włączeniu dowodów w sprawie oraz zawiadomienie o przeprowadzeniu dowodu z zeznań świadka (na które się nie zgłosił), a także odebrał decyzję, która została wysłana pocztą.

Ustalając wynagrodzenie doradcy, organy korzystały z rozwiązania przewidzianego w obowiązującym wówczas rozporządzeniu ministra sprawiedliwości z 31.01.2011 (DzU nr 31 poz. 153). Utraciło już ono moc prawną, ale obecnie obowiązujące rozporządzenie z 16.08.2018 (DzU poz. 1687) przewiduje podobne zasady miarkowania. Gdy więc organ ustala wynagrodzenie doradcy ponad kwotę wynikającą wprost z rozporządzenia (uzależnioną od wartości sporu, czyli „widełkową”), bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy doradcy podatkowego, a także charakter sprawy i wkład pracy doradcy podatkowego w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia.

NSA potwierdził, że nie ma przeszkód, aby organ odstąpił od stawek określonych w rozporządzeniu w „widełkach” i przyznał doradcy wyższe wynagrodzenie (por. wyroki NSA z 10.03.2020, I FSK 214/20, 10.12.2019, I FSK 1962/19 i I FSK 1963/19, 14.11.2018, I GSK 2237/18, 7.06.2018, I GSK 942/17, 18.01.2018, I GSK 955/17).

Zawsze jednak musi brać pod uwagę stopień zaangażowania tymczasowego pełnomocnika szczególnego w postępowania podatkowe bądź kontrolne. Ciężar finansowy jego wynagrodzenia bierze bowiem na siebie Skarb Państwa, a sąd i organ, jako dysponenci środków publicznych, odpowiadają za zasadność i legalność wydatkowania tych kwot (por. też wyroki NSA z 14.11.2018, I GSK 2237/18, oraz 7.11.2017, I GSK 861/17).

NSA uznał, że czynności podejmowane przez pełnomocnika w obu sprawach w żaden sposób nie przyczyniły się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy. Nie sporządzał on pism procesowych, nie wniósł odwołania od decyzji organu I instancji ani w żaden inny sposób nie odniósł się merytorycznie do sprawy. W tej sytuacji żądanie przyznania mu wynagrodzenia 2952 zł netto było faktycznie zbyt wygórowane. Organy podatkowe nie naruszyły więc prawa, przyznając pełnomocnikowi wynagrodzenie w wysokości 120 zł netto.