Większe gwarancje zatrudnienia podczas procesu o zwolnienie z pracy

Obowiązek zamiast możliwości

Obecnie sąd, który uznaje wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne albo przywraca pracownika do pracy, może nakazać pracodawcy zatrudnianie pracownika (na jego wniosek) do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. W efekcie praktyka jest dwutorowa, bo jedne sądy korzystają z tej możliwości, inne nie. Ustawodawca ocenił ją jako nieuzasadnioną i zamienił na obowiązek, nadając art. 477² § 2 Kpc nowe brzmienie. Jeżeli więc pracownik wystąpi o nakazanie pracodawcy, żeby zapewniał mu etat, aż sprawa definitywnie się zakończy, sąd będzie musiał spełnić jego prośbę.

Zwiększona ochrona zatrudnienia

Z dniem wejścia nowelizacji w życie wzmocni się pozycja pracowników szczególnie chronionych (dalej pracownicy chronieni) przed utratą pracy za wypowiedzeniem i w trybie natychmiastowym. Stanie się to za sprawą nowego art. 755⁵ Kpc (dodany przez art. 2 pkt 2 nowelizacji). Przepis ten zobowiązuje sąd do udzielenia zabezpieczenia roszczenia pracownika chronionego o uznanie wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy. Wymaga zaś od pracownika uprawdopodobnienia istnienia tego roszczenia. Oznacza to brak obowiązku wykazania przez niego interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia (rozwiązanie szczególne w stosunku do ogólnej zasady z art. 730¹ § 1 Kpc).

Tym zabezpieczeniem jest kontynuacja zatrudnienia przez pracodawcę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Sąd będzie musiał nakazać je na każdym etapie toczącej się sprawy, na wniosek pracownika chronionego. Prawo odmowy będzie mu przysługiwać wyłącznie wtedy, gdy roszczenie pracownika jest oczywiście bezzasadne.

Postanowienie sądu o udzieleniu zabezpieczenia będzie podlegać wykonaniu w drodze egzekucji, czyli otrzyma z urzędu klauzulę wykonalności. Niedopuszczalna będzie jego zmiana, a niewykonanie może grozić pracodawcy koniecznością zapłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz pracownika chronionego. Pracodawca będzie mógł jednak:

• wnieść do sądu II instancji zażalenie, jeśli nie zgodzi się z treścią postanowienia,
• żądać uchylenia prawomocnego postanowienia, lecz tylko wtedy, gdy wykaże, że po udzieleniu zabezpieczenia zaistniały przesłanki do zwolnienia dyscyplinarnego (zwolnienie natychmiastowe bez wypowiedzenia, z winy pracownika, w trybie art. 52 § 1 Kp).

Celem ustawodawcy przy wzmacnianiu pozycji pracowników chronionych jest przeciwstawienie się skutkom długotrwałych procesów sądowych, które odrealniają materialne gwarancje ochrony trwałości stosunku pracy. W przypadku działaczy związkowych i innych członków przedstawicielstw pracowniczych (np. rady pracowników, europejskiej rady zakładowej) opisane narzędzie ma zaś służyć zagwarantowaniu niezależnej, samorządnej i niezakłóconej działalności związku zawodowego lub innego przedstawicielstwa pracowniczego. Za jego wprowadzeniem przemawia również potrzeba realnej ochrony praw i interesów pracowniczych zagrożonych zakłóconym działaniem związku zawodowego czy innego przedstawicielstwa pracowniczego, czy też potrzeba utrzymania pokoju społecznego w zakładzie pracy.

Przepisy przejściowe

W postępowaniach wszczętych i niezakończonych do dnia wejścia nowelizacji w życie jej art. 6 przewiduje specjalne prawa związane z nowym art. 755¹ § 1 Kpc. Pozwala on pracownikom chronionym wystąpić z wnioskiem o kontynuację zatrudnienia przez pracodawcę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, nawet jeśli wcześniejszy wniosek w tej sprawie sąd prawomocnie oddalił. Z kolei pracodawców uprawnia do złożenia żądania o uchylenie prawomocnego postanowienia, które sąd wydał pod rządami przepisów Kpc przed ich zmianą.