W wyniku intercyzy małżonek nie nabywa nieruchomości

Potwierdza to najnowsze orzecznictwo NSA. Problem powstał na tle art. 10 ust. 1 pkt 8 updof. W myśl tego przepisu odpłatne zbycie nieruchomości powoduje powstanie przychodu, jeżeli nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i doszło do niego przed upływem 5  lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie. Sprzedaż nieruchomości po upływie 5-letniego okresu nie skutkuje obowiązkiem zapłaty PIT.

W praktyce pojawiły się wątpliwości, czy zawierając małżeńską umowę majątkową, w wyniku której następuje rozszerzenie zakresu wspólności małżeńskiej na majątek nabyty przez jednego z małżonków przed zawarciem małżeństwa, drugi z małżonków nabywa nieruchomość w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 updof i w konsekwencji dopiero od tego momentu należy liczyć 5-letni termin, po upływie którego może on sprzedać nieruchomość bez PIT.

Odniósł się do tego NSA w wyroku z 2.04.2019 (II FSK 822/17). Czytamy w nim: Umowa rozszerzająca wspólność majątkową małżeńską uregulowana została w art. 47 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Kro). Jest to umowa, która ma na celu ustanowienie ustroju majątkowego między małżonkami w sposób odmienny od przewidzianego w przepisach o wspólności ustawowej. (...) Skoro z chwilą objęcia nieruchomości wspólnością majątkową nie następuje jakiekolwiek wydzielenie części nieruchomości, a żadnemu z małżonków (współwłaścicieli) nie przysługuje własność fizycznie wydzielonej części rzeczy, to nie można przyjąć, że z chwilą rozszerzenia wspólności majątkowej (wspólności ustawowej) strona takiej umowy wyzbyła się prawa do tej rzeczy.

(...) W ocenie sądu I instancji zawarcie umowy majątkowej rozszerzającej wspólność majątkową wzmacnia w istocie więź małżonków poprzez uczynienie jednego z nich właścicielem majątku dotychczas należącego wyłącznie do drugiego małżonka, a to w tym zazwyczaj celu, aby wyeliminować niejasny, wątpliwy status tego pierwszego, czyniącego – w razie braku zawarcia intercyzy – nakłady na nieswojej nieruchomości. Umowa taka nie ma zatem na celu zbycia majątku, lecz inne, odpowiednie i lepsze dla danego małżeństwa ukształtowanie stosunków majątkowych. Takim intencjom nie powinien towarzyszyć cel fiskalny państwa, zarezerwowany z założenia dla tych podatników, dla których nabycie oraz zbycie rzeczy są celami samymi w sobie.

(...) Wspólność majątkowa to rodzaj współwłasności łącznej, a więc bezudziałowej. Zgodnie z ogólną zasadą uregulowaną w art. 43 § 1 Kro, oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Co do zasady wspólność majątkowa trwa tak długo jak małżeństwo. (...) Tak więc, skoro z chwilą objęcia nieruchomości wspólnością majątkową nie następuje jakiekolwiek wydzielenie części nieruchomości, a żadnemu z małżonków (współwłaścicieli) nie przysługuje własność fizycznie wydzielonej części rzeczy, to nie można przyjąć, że z chwilą rozszerzenia wspólności majątkowej (wspólności ustawowej) strona takiej umowy wyzbyła się prawa do tej rzeczy. Wobec przedstawionych powyżej argumentów nie można podzielić poglądów, że skarżący nabył nieruchomość z chwilą zawarcia umowy o rozszerzenie wspólności małżeńskiej majątkowej. (...) Rozszerzenie to ma charakter organizacyjny i nie stanowi nabycia w rozumieniu updof. Małżeńskiej umowy majątkowej nie można utożsamiać ze zbyciem ani z nabyciem poszczególnych składników majątku, ani z nabyciem udziałów w tym majątku.

Konsekwencją stanowiska sądu jest przyjęcie, że za datę nabycia nieruchomości, która znajdowała się uprzednio w majątku odrębnym małżonka, a następnie została włączona do majątku, należy przyjąć dzień, w którym małżonek nabył to prawo do majątku odrębnego. 

Podobny pogląd NSA wyraził wcześniej w uchwale z 15.05.2017 (II FPS 2/17) i kilku innych wyrokach, np. z 31.05.2017 (II FSK 1236/15), 13.05.2016 (II FSK 1110/14) i 7.04.2016 (II FSK 313/14). Obecnie podzielają go także organy podatkowe (zob. interpretacje KIS z 21.08.2019, IPPB4/4511-508/15/19-3/S/MS2, 23.05.2019, 0112-KDIL3-2.4011.164.2019.1.AK, i 23.02.2018, 0115-KDIT2-3.4011.26.2018.1.KP).