Urlop podczas kwarantanny i izolacji domowej to wyjątek
Któremu z nich można udzielić urlopu wypoczynkowego podczas trwającego odosobnienia?
[1] Zob. „Rachunkowość” nr 1/2021.
[2] Ustawa z 5.12.2008 r. (tekst jedn. DzU z 2020 r. poz. 1845).
[3] Ustawa z 2.03.2020 r. (tekst jedn. DzU z 2020 r. poz. 1842).
Praca zdalna podczas kwarantanny lub izolacji w warunkach domowych (dalej izolacja domowa) z powodu COVID-19 jest kluczem do odpowiedzi na pytanie. Pracownik, który jej nie wykonuje, nie ma prawa otrzymać urlopu wypoczynkowego w tych okresach odosobnienia. Natomiast wniosek urlopowy pracownika świadczącego pracę w trybie zdalnym powinien być rozpatrzony pozytywnie. Jest to jednak wyjątek, który nie wynika z przepisów, ale z interpretacji resortu pracy. Najnowsze wyjaśnienia ministerialne nie uchylają, lecz uzupełniają poprzednie, przywoływane w tekście „Praca zdalna podczas kwarantanny i izolacji”[1], a które w całości zostały zamieszczone w tym materiale.
Są trzy rodzaje odosobnienia w związku z chorobą zakaźną (m.in. COVID-19), definiowane w art. 2 pkt 11, 11a i 12 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi[2]. Mianowicie:
- kwarantanna, której jest poddawana osoba zdrowa, jeśli była narażona na zakażenie wirusem SARS-CoV-2 (wywołującym COVID-19),
- izolacja, do odbycia której w izolatorium lub w szpitalu jest kierowana osoba chora na COVID-19 bądź podejrzana o tę chorobę,
- izolacja domowa, którą osoba chora na COVID-19, ale niewymagająca bezwzględnej hospitalizacji ze względów medycznych, przechodzi w swoim miejscu zamieszkania lub pobytu.
Wszystkie powyższe rodzaje odosobnienia trzeba traktować jako okresy niezdolności do pracy z powodu choroby, jeśli poddanie się każdemu z nich uniemożliwia wykonywanie pracy (zob. art. 6 ust. 2 pkt 1a ustawy zasiłkowej).
Przekłada się to wprost na sposób postępowania w kwestii urlopu wypoczynkowego, o czym przesądzają art. 165 pkt 1 i 2 oraz art. 166 pkt 1 i 2 Kp.
Zgodnie z tymi przepisami urlop musi zostać:
- przesunięty – jeśli jest zaplanowany na czas pokrywający się z kwarantanną, izolacją i izolacją domową, a pracownik jeszcze nie zaczął z niego korzystać,
- przerwany i przesunięty w niewykorzystanej części na inny termin – gdy podczas przebywania na urlopie pracownik otrzyma skierowanie na kwarantannę, izolację lub izolację domową.
Wynika z tego ogólny zakaz udzielania, rozpoczynania i korzystania z urlopu wypoczynkowego w czasie każdego typu odosobnienia z powodu COVID-19. Resort pracy w stanowisku z 24.11.2020 r. potwierdził tę wykładnię (patrz ramka). Argumentami przemawiającymi za jej trafnością są niemożność osiągnięcia celu urlopu, jakim jest wypoczynek, a także brak swobody decydowania o sposobie i miejscu wykorzystania urlopu podczas odosobnienia.
Kwarantanna i izolacja domowa, mimo utrzymania statusu odosobnienia, nie są równoznaczne z niezdolnością do pracy z powodu choroby, jeśli w ich trakcie pracownik świadczy pracę zdalną. Należy je traktować w takim przypadku jako zwykłe okresy pracy, zgodnie z art. 4h i art. 4ha ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych[3] (dalej specustawa). To stało się powodem, dla którego resort pracy (po konsultacjach z Głównym Inspektorem Pracy) w swoich kolejnych wyjaśnieniach z 31.12.2020 i 17.02.2021 r. dopuścił korzystanie z urlopu wypoczynkowego podczas kwarantanny i izolacji domowej (patrz ramka). Przyjął bowiem, że skoro pracownik pracuje, to może korzystać z wszystkich przysługujących mu praw pracowniczych, w tym urlopu wypoczynkowego.
Stanowiska MRPiT w sprawie urlopu wypoczynkowego podczas kwarantanny i izolacji domowej z:
- 24.11.2020 r.[*]:
Urlop wypoczynkowy stanowi co do zasady dla pracownika czas wolny od pracy (jest sui generis zwolnieniem od pracy), w którym to pracownik może decydować o sposobie jego wykorzystania. Ustawa z 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu chorób zakaźnych u ludzi, której przepisy należą do właściwości Ministra Zdrowia, definiuje natomiast kwarantannę jako „odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie, w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych”. W związku z powyższym, mimo iż kwarantanna dotyczy osób zdrowych, to jest ona odosobnieniem mającym na celu zapobieżenie szerzeniu się choroby zakaźnej, a więc odosobnieniem związanym z chorobą zakaźną (a ściślej groźbą szerzenia tej choroby), wynikającym z decyzji inspektora sanitarnego.
W tym kontekście trzeba mieć na uwadze regulacje zawarte w art. 165 i art. 166 Kp, z których wynika, że „odosobnienie w związku z chorobą zakaźną” stanowi jedną z przesłanek/okoliczności uniemożliwiających wykorzystanie urlopu wypoczynkowego (powodujących jego przesunięcie).
W opinii MRPiT należy więc przyjąć, że udzielenie pracownikowi urlopu wypoczynkowego w okresie jego odosobnienia wynikającego z decyzji inspektora sanitarnego (kwarantanny) jest niedopuszczalne.
- 31.12.2020 r.[**]:
W związku z dopuszczalnością świadczenia pracy zdalnej przez pracownika poddanego kwarantannie nie jest wykluczone skorzystanie przez pracownika w okresie, w którym wykonuje on pracę w trybie zdalnym, z przysługujących mu uprawnień pracowniczych, w tym dotyczących urlopu wypoczynkowego (stanowiącego dla pracownika zwolnienie od pracy). Wszak urlopu wypoczynkowego udziela się pracownikowi w dni, które są dla niego dniami pracy. W takim przypadku należy mieć jednak na uwadze konieczność poszanowania w czasie (okresie) takiego urlopu zasad kwarantanny, w szczególności zakazu opuszczania miejsca jej odbywania. Trzeba bowiem pamiętać, że pracownik wykonujący pracę zdalną w czasie kwarantanny, w tym korzystający z urlopu wypoczynkowego w okresie, w którym wykonuje pracę zdalną, nie przestaje być objęty wspomnianym odosobnieniem i wynikającymi z niego ograniczeniami.
- 17.02.2021 r.[***]:
Na mocy ustawy z 27.11.2020 r. (…), która weszła w życie 5.12.2020 r., do specustawy został dodany m.in. art. 4ha. W myśl tego przepisu w okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii pracownicy i inne osoby zatrudnione poddane obowiązkowej izolacji w warunkach domowych mogą, za zgodą pracodawcy albo zatrudniającego, świadczyć w trybie pracy zdalnej pracę określoną w umowie i otrzymywać z tego tytułu wynagrodzenie; do warunków świadczenia takiej pracy także stosuje się przepisy art. 3 ust. 3–8 specustawy.
W związku z powyższym w obowiązującym stanie prawnym nie jest wykluczone skorzystanie przez pracownika poddanego izolacji w warunkach domowych, w okresie, w którym wykonuje on pracę w trybie zdalnym, z przysługujących mu uprawnień pracowniczych, w tym z urlopu wypoczynkowego (stanowiącego zwolnienie od pracy udzielane w dni będące dla pracownika dniami pracy).
Należy pamiętać, że korzystanie z takiego urlopu nie zwalnia pracownika z obowiązku przestrzegania zasad dotyczących izolacji, którą jest on objęty, w tym z zakazu opuszczania miejsca jej odbywania.
[*] „Dziennik Gazeta Prawna” z 3.12.2020 r.
[**] „Ubezpieczenia i Prawo Pracy” nr 5/2021.
[***] „Ubezpieczenia i Prawo Pracy” nr 6/2021.