Ujemna wartość firmy – przychód bilansowy, ale nie podatkowy

Nie, ujemna wartość firmy nie stanowi przychodu podatkowego podatnika objętego CIT rozliczanym na zasadach ogólnych.

Na ogół kwota płacona za nabywane przedsiębiorstwo jest wyższa od sumy aktywów wchodzących w jego skład (w przeciwnym razie bardziej opłacałoby się sprzedać poszczególne aktywa niż przedsiębiorstwo jako całość). Jeżeli jednak jest odwrotnie, pojawia się ujemna wartość firmy. Może ona powstać także w przypadku połączenia i podziału spółek rozliczanego metodą nabycia (wówczas ujawnienie ujemnej wartości firmy może być związane z tym, że jednostka przejmująca przewiduje, iż poniesie w przyszłości koszty bądź straty związane z przejętą spółką, które na dzień połączenia nie spełniają jeszcze wymogów uznania ich za zobowiązania, a powstaną w konsekwencji połączenia(1)).

W myśl art. 33 ust. 4 oraz art. 44b ust. 11 uor ujemna wartość firmy powstaje, gdy cena nabycia/przejęcia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części jest niższa niż wartość godziwa przejętych aktywów. Wykazywana jest na dzień bilansowy w poz. B.IV.1 pasywów bilansu „Rozliczenia międzyokresowe – ujemna wartość firmy” (zał. nr 1 do uor).

Zgodnie z art. 44b ust. 12 uor ujemną wartość firmy w wysokości:

• nieprzekraczającej wartości godziwej nabytych aktywów trwałych (z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach) zalicza się do rozliczeń międzyokresowych przychodów przez okres będący średnią ważoną okresu ekonomicznej użyteczności nabytych i podlegających amortyzacji aktywów (Wn konto 84 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”, Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”),
• przekraczającej wartość godziwą aktywów trwałych (z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach) zalicza się do pozostałych przychodów operacyjnych na dzień nabycia (Wn konto 30 „Rozliczenie zakupu”, Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”).

Z kolei w myśl art. 44b ust. 12 uor w przypadku połączenia spółek ujemną wartość firmy odpisuje się w pozostałe przychody operacyjne do wysokości, w jakiej dotyczy oszacowanych w sposób wiarygodny przyszłych strat i kosztów, ustalonych przez spółkę przejmującą na dzień połączenia, niestanowiących jednak zobowiązania, o którym mowa w ust. 2 (niewykazywanego dotychczas w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym przejętej spółki).

Odpis ten następuje w okresie sprawozdawczym, w którym straty i koszty wpływają na wynik finansowy. Jeżeli straty i koszty te nie zostały poniesione w uprzednio przewidywanych okresach sprawozdawczych, to dotyczącą ich ujemną wartość firmy odpisuje się w sposób określony w ust. 11. Innymi słowy, jeśli na dzień przejęcia spółka przejmująca:

• jest w stanie wiarygodnie oszacować straty i koszty związane z połączeniem – ujemną wartość firmy powinna odpisywać w rachunek wyników równomiernie z ponoszeniem tych strat i kosztów;
• nie może oszacować kosztów i strat bądź nie zostały one poniesione – ujemną wartość firmy:

  - w części nieprzekraczającej wartości środków trwałych – powinna wykazać w bilansie jako rozliczenie międzyokresowe przychodów i rozliczać je w rachunku wyników przez średnią ważoną okresu ekonomicznej użyteczności środków trwałych,

  - w pozostałej części – powinna wykazać jako przychód w rachunku wyników już na dzień połączenia.

Odpisywana w przychody rachunkowe ujemna wartość firmy nie stanowi jednak przychodu dla celów CIT.Jest wyłącznie kategorią bilansową. Wpływa – czy to bezpośrednio, czy przez rozliczenia międzyokresowe przychodów – na wynik finansowy kupującego, ale jej rozliczenie w księgach rachunkowych nie powoduje skutków podatkowych. Nie została wymieniona w art. 12 ust. 1 updop jako zdarzenie powodujące powstanie przychodu podatkowego (nie skutkuje otrzymaniem pieniędzy, środków pieniężnych ani nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych rzeczy, praw bądź świadczeń).

Potwierdzają to interpretacje organów podatkowych, m.in. KIS z 17.05.2022 r. (0111-KDIB2-1.4010.105.2022.1.MKU) i 29.03.2018 r. (0111-KDIB1-3.4010.71.2018.1.PC), IS w Warszawie z 12.03.2013 r. (IPPB3/423-1019/12-2/MS).