Także wynagrodzenie za zakończone zlecenia może zwiększać zasiłek pracownika

Jednocześnie pracownik i zleceniobiorca

Zakłady pracy często zatrudniają swoich pracowników dodatkowo na umowy zlecenia. Zasadniczo jest to dopuszczalne, byleby na zlecenie pracownik wykonywał inne rodzajowo czynności niż te, na jakie opiewa umowa o pracę (np. wyrok SN z 23.06.2021 r., PSKP 18/21). Chodzi głównie o ochronę zatrudnionego przed nadmiernym wyczerpaniem i naruszaniem norm czasu pracy.

Prawo ubezpieczeń społecznych również akceptuje takie postępowanie, określając mianem pracownika – w art. 8 ust. 2a usus – również osobę wykonującą pracę na mocy umowy agencyjnej, zlecenia lub innej o świadczenie usług, do której zgodnie z Kc stosuje się przepisy o zleceniu, albo na mocy umowy o dzieło, jeżeli:

• taką umowę zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub
• w ramach umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Zakład pracy nie zgłasza do ZUS takiego „podwójnego” pracobiorcy jako zleceniobiorcy, lecz podstawę wymiaru składek stanowi łączny przychód, a więc uzyskany w danym miesiącu zarówno z umowy o pracę, jak i ze zlecenia (art. 18 ust. 1a usus).

Dotychczas ZUS w takim przypadku przyjmował niekorzystną interpretację zasad wliczania wynagrodzenia za zlecenie do podstawy wymiaru zasiłków należnych choremu pracownikowi. Bazował na art. 41 ust. 2 ustawy zasiłkowej, według którego składników wynagrodzenia przysługujących – w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na mocy którego powstał stosunek pracy – tylko do określonego terminu, nie uwzględnia się przy ustalaniu zasiłku chorobowego należnego za okres po tym terminie. Pozwalał natomiast – z uwagi na tę regulację – uwzględniać zapłatę za umowy zlecenia trwające nieprzerwanie bądź z przerwą, ale przypadającą na dzień wolny od pracy (pkt 312 i 313 starej wersji komentarza).

Decyduje fakt wypłaty w okresie branym do podstawy wymiaru

Nieprzychylne dla zasiłkobiorców stanowisko ZUS zostało zweryfikowane przez wyroki SN (np. z 19.09.2019 r., II UK 87/18). Sąd powoływał się na art. 3 ust. 3 ustawy zasiłkowej, w myśl którego przez pojęcie „wynagrodzenia przyjmowanego do podstawy wymiaru zasiłku” rozumie się przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składki chorobowej po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek emerytalnej, rentowych i chorobowej: Tym samym wynagrodzeniem (…) jest także wynagrodzenie wypłacane z tytułu umowy zlecenia. (…) Nie zgłasza się bowiem dodatkowo pracownika do ubezpieczeń społecznych z tego tytułu, a wynagrodzenie wypłacane z umowy zlecenia jest sumowane z wynagrodzeniem z umowy o pracę i stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w tym chorobowe. W takiej sytuacji pracownik obowiązkowo opłaca składkę na ubezpieczenie chorobowe, a przychód ze zlecenia jest wliczany do podstawy wymiaru świadczeń z tytułu niezdolności do pracy – czytamy w uzasadnieniu ww. orzeczenia.

W zmienionym komentarzu ZUS uznał, że w opisanej sytuacji wynagrodzenie ze zlecenia za dany miesiąc bierze się jednak do podstawy wymiaru zasiłku zawsze (tj. bez względu na to, czy umowa zlecenia nadal trwa, czy już nie), jeśli dany miesiąc przyjmuje się do podstawy wymiaru świadczenia (pkt 316 komentarza w zaktualizowanej wersji).

Można wnioskować o przeliczenie i wyrównanie

W "Aktualnościach" na swojej stronie internetowej ZUS poinformował, że nie będzie „z automatu” wypłacał rekompensaty ubezpieczonym w sprawach zamkniętych, tj. gdy zasiłek został już wypłacony na starych zasadach. Pracownicy mogą jednak występować do płatników (do ZUS lub do pracodawców o statusie płatników zasiłków) z wnioskiem o przeliczenie i wyrównanie świadczenia 3 lata wstecz. W świetle bowiem art. 67 ust. 4 ustawy zasiłkowej, jeżeli niewypłacanie zasiłku w całości lub w części było następstwem błędu płatnika składek albo ZUS, roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie 3 lat.

W notatce ZUS nie napomknął nic o odsetkach. Należy więc domniemywać, że z urzędu ich nie zapłaci, a pracownicy będą musieli ich dochodzić, składając wnioski o odsetki do płatników i walcząc ew. potem w sądzie.