Świadczenie pieniężne dla pomagających obywatelom Ukrainy – czy podlega VAT

Charakter świadczenia

W myśl art. 13 ustawy z 12.03.2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (DzU poz. 583 ze zm.) każdemu podmiotowi, który zapewni, na własny koszt, zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy, przybyłym do Polski z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, może być przyznane na jego wniosek świadczenie pieniężne z tego tytułu.

Przysługuje ono nie dłużej niż za okres 120 dni od dnia przybycia obywatela Ukrainy na terytorium RP (okres ten może być przedłużony przez wojewodę w szczególnie uzasadnionych przypadkach). Zasadniczo wynosi 40 zł (wojewoda jest jednak uprawniony do podwyższenia tej kwoty) i jest wolne od podatku dochodowego (PIT i CIT), co wynika wyraźnie z nowo dodanych przepisów o podatku dochodowym (art. 52zi updof i art. 38z updop).

Ponieważ w ustawie o VAT nie wprowadzono w związku z tym żadnych specjalnych regulacji, w przypadku gdy pomocy udziela przedsiębiorca pojawiły się wątpliwości, co z opodatkowaniem VAT tego świadczenia. Czy należy je traktować jako opodatkowane VAT wynagrodzenie, czy rodzaj dopłaty do ceny, czy może uznać, że usługi są świadczone nieodpłatnie, co też ma swoje konsekwencje w VAT?

To nie wynagrodzenie

Odpowiedź Ministerstwa Finansów wskazuje, że otrzymane świadczenie nie stanowi wynagrodzenia za usługę zakwaterowania i wyżywienia: Otrzymane świadczenie ma charakter wtórny do czynności realizowanych nieodpłatnie na rzecz obywateli Ukrainy. Nie występuje zatem zależność pomiędzy wykonanymi na rzecz uchodźców czynnościami a wysokością otrzymywanej kwoty świadczenia. Wynagrodzenie otrzymywane przez usługodawcę powinno stanowić rzeczywisty ekwiwalent usługi świadczonej na rzecz usługobiorcy. (…) Przyznanie świadczenia nie ma wpływu na to, w jakim standardzie nastąpi wykonanie usługi – kwota świadczenia pozostaje co do zasady taka sama.

Dodatkowo wypłacenie świadczenia jest warunkowane wolą podmiotu, który udziela pomocy. Wolę tę deklaruje on poprzez złożenie odpowiedniego wniosku po udzieleniu pomocy uchodźcom. Nie można zatem uznać, że charakter świadczenia ma znamiona odpłatności z tytułu świadczonych usług.

A może świadczenie nieodpłatne

Udzielanie pomocy w ramach firmy nie jest jednak podatkowo obojętne na gruncie VAT. Sposób rozliczenia tego podatku (obowiązek naliczenia i prawo do odliczenia VAT przy zakupach związanych z udzielaniem pomocy) zależy od tego, czy usługa świadczona w jej ramach zostanie uznana za służącą do celów działalności gospodarczej, czy nie.

W odpowiedzi resortu finansów czytamy: Jeżeli zakwaterowanie i wyżywienie obywateli Ukrainy, o których mowa w ww. ustawie, służyć będzie do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, to wówczas świadczenie to należy traktować jako nieodpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu zgodnie z obowiązującą stawką VAT. W takim przypadku podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia.

Jeżeli świadczenie usług jest realizowane na cele związane z działalnością gospodarczą podatnika, to nie należy traktować go jako nieodpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu. W takim przypadku przysługuje podatnikowi prawo do odliczenia od nabywanych towarów i usług do celów związanych z opodatkowaną działalnością gospodarczą podatnika.

Ciężar dowodu, że w konkretnym przypadku usługa ma związek z działalnością gospodarczą (przez to nie podlega VAT, a podatek naliczony w związku z jej świadczeniem może być odliczony) spoczywa oczywiście na podatniku.