Stosowanie wyższej kwoty wolnej od potrąceń w związku z pandemią – bez ograniczenia czasowego

Nie ma czasowego ograniczenia dla stosowania podwyższonej z powodu pandemii kwoty wolnej. Dlatego pracownik-dłużnik ma prawo korzystać z tej ochrony tak długo, jak długo spełnia ustawowe przesłanki.

Zgodnie z obowiązującym od 16.05.2020 art. 52 tarczy 3.0 (nowelizacja z 14.05.2020 do specustawy, DzU poz. 875), jeżeli z powodu podjętych w Polsce działań służących zapobieganiu zarażeniem wirusem SARS-CoV-2 pracownikowi zostało obniżone wynagrodzenie lub członek jego rodziny utracił źródło dochodu, kwoty określone art. 87¹ § 1 Kp ulegają zwiększeniu o 25% na każdego nieosiągającego dochodu członka rodziny, którego ten pracownik ma na utrzymaniu. Przez członka rodziny rozumie się:

• małżonka pracownika (bez względu na to, czy mają wspólne dziecko) oraz rodzica wspólnego dziecka,
• dziecko własne pracownika, małżonka czy rodzica wspólnego dziecka (z wyjątkiem pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, będącego w związku małżeńskim oraz pełnoletniego, mającego własne dziecko) – do 25 lat bądź starsze – jeśli ma orzeczenie o niepełnosprawności i w związku z nim przysługuje mu świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna.

Przywołany przepis od początku wzbudza kontrowersje. Dotyczą one głównie tego, kto ma zdecydować o podniesieniu kwoty wolnej. Przyjęło się, że w zasadzie każda z zainteresowanych stron powinna współdziałać w tym zakresie, ale największy ciężar odpowiedzialności spada na pracodawcę. To on powinien pouczyć wszystkich pracowników-dłużników o możliwości zwiększenia kwoty wolnej i że spełniający warunki muszą złożyć odpowiedni wniosek. Aby zatrudniony uzyskał podwyższoną kwotę wolną, musi spełniać łącznie poniższe warunki:

• pozostawać w stosunku pracy,
• z powodu podjętych w Polsce działań służących zapobieganiu zarażeniem wirusem SARS-CoV-2 być dotknięty obniżeniem wynagrodzenia albo utratą źródła dochodu przez członka jego rodziny (wystarczy spełnienie jednej z przesłanek),
• mieć członka rodziny, który nie osiąga dochodu i jednocześnie pozostaje na jego utrzymaniu (przyczyną nieosiągania dochodu przez członka rodziny bądź pozostawania na utrzymaniu pracownika nie musi być epidemia),
• złożyć wniosek/oświadczenie o spełnianiu kryteriów do zwiększenia kwoty wolnej (jego poprawność sprawdza pracodawca).

Zmniejszenie wynagrodzenia pracownikowi na mocy wypowiedzenia zmieniającego, uzasadnionego trudnościami finansowymi firmy spowodowanymi epidemią, może być uznane za spowodowane podjętymi w Polsce działaniami służącymi zapobieganiu zarażeniem wirusem SARS-CoV-2.

Art. 52 tarczy 3.0 nie wyznacza żadnego okresu, w którym podwyższona kwota wolna może byś stosowana – w szczególności nie zakreślono granicy, którą miałby wyznaczać moment zniesienia stanu epidemii czy też upływ 3 mies. od jego odwołaniu.

Według mnie nie można też twierdzić, że skoro uprawnienie przewiduje specustawa, to wyższą kwotę wolną można stosować najdłużej do momentu uchylenia jej przepisów. Zwiększona kwota wolna z powodu pandemii wynika bowiem nie bezpośrednio ze specustawy, a z przepisów przejściowych jej nowelizacji – tarczy 3.0. Stąd wniosek, że pracodawca musi stosować wyższą kwotę wolną do czasu, gdy:

• ustaną przesłanki jej stosowania, np. pensja pracownika wróci do poziomu 4000 zł brutto/mies., dziecko ukończy 25 lat, pracownik się rozwiedzie, a pracodawca dowie się o tym z oświadczenia aktualizującego wniosek o zastosowanie wyższej kwoty wolnej, lub
• ustawodawca inaczej ureguluje tę kwestię.