Sprzedaż przedmiotu leasingu operacyjnego po jego wykupie – skutki w PIT, ujęcie księgowe

Wykup firmowy

Jeżeli przedmiot leasingu operacyjnego został wykupiony na potrzeby działalności gospodarczej (do majątku firmy), przedsiębiorca wprowadza go do ksiąg rachunkowych w cenie nabycia, którą jest opłata końcowa (powiększona o ew. dodatkowe opłaty) i zalicza do środków trwałych lub towarów (zob. KSR 5 Leasing, najem i dzierżawa). Księgowania są wówczas następujące:

• faktura zakupu – Wn konto 30 „Rozliczenie zakupu”; Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne – VAT”, Ma konto 21 „Rozrachunki z dostawcami” lub 24 „Pozostałe rozrachunki”,
• wprowadzenie nabytego składnika majątku do ewidencji bilansowej – Wn konto 01 „Środki trwałe” (gdy będzie wykorzystywany w działalności gospodarczej) lub 33 „Towary” (gdy będzie przeznaczony do odsprzedaży), Ma konto 30 „Rozliczenie zakupu”.

Jeśli w trakcie trwania umowy leasingu operacyjnego korzystający ulepszył przedmiot leasingu, a ulepszenie to (tj. inwestycja w obcym środku trwałym, księgowana: Wn konto 08 „Środki trwałe w budowie”; Ma różne konta oraz Wn konto 01 „Środki trwałe”; Ma konto 08 „Środki trwałe w budowie”) nie zostało w okresie leasingu w pełni zamortyzowane, wówczas – w przypadku wykupu – cenę nabycia przedmiotu leasingu zwiększa niezamortyzowana wartość księgowa netto inwestycji w obcym środku trwałym.

Jeżeli przedmiot ten podlega amortyzacji, przedsiębiorca amortyzuje go według zasad przyjętych dla podobnych, nabytych jako używane składników aktywów (Wn konto 40 „Koszty według rodzajów – amortyzacja” lub odpowiednie konto zespołu 5; Ma konto 07 „Odpisy umorzeniowe środków trwałych”).

W przypadku pojazdów należy uwzględnić art. 23 ust. 1 pkt 4 updof, zgodnie z którym nie uważa się za koszty podatkowe odpisów z tytułu zużycia samochodu osobowego, w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej 150 tys. zł (lub 225 tys. zł w odniesieniu do pojazdów elektrycznych oraz napędzanych wodorem). Jest to odrębny limit od dotyczącego opłat wynikających z umowy leasingu operacyjnego (wynikającego z art. 23 ust. 1 pkt 47a updof, również w wysokości 150 tys. zł/225 tys. zł), mający zastosowanie do wartości samochodu określonej na fakturze zakupu, równej wartości końcowej wynikającej z umowy leasingowej – zob. interpretacje KIS z 11.05.2023 r. (0115-KDIT3.4011.223.2023.1.JS) i 9.09.2022 r. (0114-KDIP3-2.4011.651.2022.2.MT).

Gdy wartość składnika majątku wykupionego z leasingu operacyjnego nie przekracza 10 tys. zł (netto dla czynnych podatników VAT lub brutto dla podatników zwolnionych z VAT), może być on także jednorazowo zamortyzowany dla celów podatkowych (art. 22f ust. 3 updof) albo jego zakup może być (zgodnie z art. 22d ust. 1 updof) uznany za bezpośredni koszt uzyskania przychodów (w księgach rachunkowych – jeżeli takie są zapisy polityki (zasad) rachunkowości – zaliczony bezpośrednio w ciężar kosztów operacyjnych jako zużycie materiałów: Wn konto 40 „Koszty według rodzajów – zużycie materiałów” lub odpowiednie konto zespołu 5; Ma konto 30 „Rozliczenie zakupu”).

Odpłatne zbycie (np. sprzedaż, zamiana) wykupionego z leasingu operacyjnego i następnie wprowadzonego do ewidencji bilansowej składnika majątku firmy stanowi – dla celów PIT – przychód z działalności gospodarczej (art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a updof). Przychód ten pomniejsza się o koszty uzyskania. W przypadku samochodu osobowego będącego środkiem trwałym ustala się je zgodnie z art. 24 ust. 2a updof – są to wydatki na jego nabycie, w części nieprzekraczającej kwoty 150 tys. zł/225 tys. zł, po pomniejszeniu o sumę dokonanych odpisów amortyzacyjnych zaliczonych do kosztów podatkowych.

Sprzedaż księguje się: Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki” lub 20 „Rozrachunki z odbiorcami”, Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne – VAT”, Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne” (gdy po wykupie był ujęty jako środek trwały) lub 73-0 „Sprzedaż towarów” (gdy po wykupie był ujęty jako towary) oraz Wn konto 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”, Wn konto 07 „Odpisy umorzeniowe środków trwałych” (gdy po wykupie był ujęty jako środek trwały) albo Wn konto 73-1 „Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia)” (gdy po wykupie był ujęty jako towary), Ma konto 01 „Środki trwałe” (gdy po wykupie był ujęty jako środki trwałe) lub 33 „Towary” (gdy po wykupie był ujęty jako towary).

Jeżeli leasingowany składnik majątku zostanie wykupiony na firmę, a następnie po pewnym czasie z niej wycofany i przekazany do majątku prywatnego, to jego sprzedaż, jeśli dojdzie do niej przed upływem 6 lat, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został wykupiony z leasingu i przekazany na potrzeby osobiste, również spowoduje powstanie przychodu z działalności gospodarczej (art. 10 ust. 2 pkt 3 i 4 updof).

Odpłatne zbycie poleasingowego składnika majątku prywatnego po tym terminie nie rodzi żadnych skutków w podatku dochodowym (jest neutralne podatkowo).

Wykup prywatny

Jeżeli przedmiot leasingu operacyjnego, wykorzystywany na potrzeby działalności gospodarczej, został następnie wykupiony do majątku osobistego, nie wprowadza się go do ewidencji bilansowej i nie dokonuje od jego wartości początkowej odpisów amortyzacyjnych. Jednak jego odpłatne zbycie (już z majątku prywatnego) spowoduje na gruncie PIT powstanie przychodu z działalności gospodarczej, o ile nastąpi przed upływem 6 lat, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został wykupiony z leasingu i przekazany na potrzeby osobiste (art. 14 ust. 2 pkt 19 w zw. z art. 10 ust. 2 pkt 4 updof).

Przy ustalaniu wartości ww. przychodu odpowiednie zastosowanie ma art. 19 updof. Bierze się pod uwagę cenę zbywanej rzeczy ruchomej, wyrażoną w umowie sprzedaży, pomniejszoną o koszty odpłatnego zbycia. Tak ustalona cena nie powinna być jednak niższa od wartości rynkowej zbywanej rzeczy. Wartość rynkową określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnej sprzedaży. Kosztem uzyskania tego przychodu są wydatki poniesione na wykup składnika majątku, co potwierdza interpretacja KIS z 4.10.2023 r. (0115-KDIT3.4011.465.2023.2.DP).

Przychód ten (i koszt) wchodzi również do podstawy wymiaru składki zdrowotnej przedsiębiorcy.

Obdarowany sprzedaje bez podatku

Sposobem na uniknięcie konieczności opodatkowania PIT (ew. także oskładkowania składką zdrowotną) poleasingowej sprzedaży składnika majątku może być darowizna na rzecz członka najbliższej rodziny (biorąc pod uwagę tzw. ogólną klauzulę przeciwko uchylaniu się od opodatkowania, określoną w art. 119a Op, taka darowizna powinna być uzasadniona ekonomicznie i nie mieć na celu wyłącznie unikania opodatkowania).

Darowizna nie podlega podatkowi dochodowemu (także w przypadku wcześniejszego wykupu przedmiotu leasingu do majątku firmy, a następnie wycofania go do majątku prywatnego, co potwierdziła KIS w interpretacji z 21.07.2023 r., 0113-KDIPT2-1.4011.242.2023.5.ID).

Przy spełnieniu określonych warunków może też być objęta zwolnieniem z podatku od spadków i darowizn. Ze zwolnienia korzysta m.in. nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez członków najbliższej rodziny (tzw. I grupa podatkowa, czyli małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha), pod warunkiem zgłoszenia nabycia własności rzeczy właściwemu naczelnikowi US w terminie 6 mies. od dnia powstania obowiązku podatkowego (art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy z 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn, tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1774).

Jeżeli obdarowany odpłatnie zbędzie przedmiot darowizny po upływie 6 mies., licząc od końca miesiąca, w którym go nabył, to sprzedaż taka – w ramach majątku prywatnego – generuje przychód ze sprzedaży innych rzeczy i – zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d updof – nie podlega PIT.

Skutki w VAT

Wycofanie – z działalności gospodarczej na cele prywatne – składnika majątku, wykupionego uprzednio z leasingu operacyjnego przez czynnego podatnika VAT, podlega VAT na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT (jako nieodpłatne przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste, jeżeli przysługiwało mu, w całości lub w części, prawo do obniżenia VAT należnego o naliczony z tytułu nabycia tych towarów).

Następująca po wycofaniu z działalności gospodarczej darowizna składnika prywatnego majątku na rzecz członka najbliższej rodziny będzie już zwykłym wykonaniem prawa własności, niepodlegającym VAT (pismo KIS z 7.12.2022 r., 0114-KDIP4-2.4012.529.2022.1.WH).

Gdyby darowizna rzeczy wykupionej uprzednio z leasingu następowała bezpośrednio z majątku firmowego, to podlegałaby VAT na mocy art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT.

Jeżeli natomiast przedmiot leasingu po zakończeniu umowy od razu zostanie wykupiony na cele prywatne, to nie będzie to miało żadnych konsekwencji w VAT, co potwierdza interpretacja KIS z 24.10.2023 r. (0111-KDIB3-1.4012.635.2023.1.IO): Przekazanie na cele prywatne samochodu w momencie wykupu z leasingu, nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż przy nabyciu (wykupie) samochodu nie będzie przysługiwało Pani prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. (…) Wykup samochodu, tj. przedmiotu leasingu po zakończeniu umowy leasingu, jest odrębną czynnością – dostawą towaru – niezwiązaną z samą umową leasingu, jak i wydatkami eksploatacyjnymi, ponoszonymi na bieżąco. Wobec powyższego wykup samochodu z leasingu na cele prywatne nie powoduje konieczności dokonania korekty odliczenia podatku naliczonego z faktur dokumentujących raty leasingowe i faktur za wydatki eksploatacyjne ponoszone w trakcie trwania umowy leasingu, bez względu na to, na jakie cele samochód został przeznaczony po jego wykupie.