Składka na FEP tylko za dni pracy szczególnej

Składkę na ten fundusz należy naliczyć za dni, w których pracownicy faktycznie wykonują pracę w szczególnych warunkach. W tym celu podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych należy proporcjonalnie zmniejszyć.

Obowiązek opłacania składki na FEP określa ustawa z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 164). Jak wynika z jej art. 35 ust. 1, składkę na ten fundusz opłaca się za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki:

• urodził się po 31.12.1948 r.,
• wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (tzw. prace szczególne), o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy.

Płatnik składek opłaca składkę na FEP za wszystkich pracowników spełniających powyższe warunki, w tym za tych, którzy wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Obowiązek opłacania składki na FEP powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywania przez pracownika tzw. pracy szczególnej, a ustaje z dniem zaprzestania jej wykonywania (art. 35 ust. 2 ustawy). Przyjmuje się, że okres od dnia rozpoczęcia wykonywania tzw. pracy szczególnej do dnia zaprzestania jej wykonywania należy rozumieć jako okres od dnia zatrudnienia pracownika na stanowisku pracy, na którym jest wykonywana tzw. praca szczególna, do dnia ustania zatrudnienia na tym stanowisku. Wobec tego składka na FEP powinna być opłacana od wszelkich wynagrodzeń stanowiących podstawę wymiaru składek emerytalnej i rentowych przysługujących pracownikowi za okres zatrudnienia na stanowisku, na którym jest wykonywana tzw. praca szczególna. Nie nalicza się jej jednak od tych składników wynagrodzeń, które są należne za okres pracy, w którym tzw. praca szczególna nie była wykonywana. Tak uznał ZUS w interpretacji z 5.03.2018 r. (WPI/200000/43/170/2018).

To wyjaśnienie, choć odnosi się do okresu zatrudnienia na stanowisku, na którym jest wykonywana praca w szczególnych warunkach, wskazuje jednocześnie, że składka na FEP nie jest należna od wynagrodzenia należnego za okres, w którym pracownik nie wykonywał takiej pracy. W związku z tym było oczywiste, że jeśli pracownik zaczął lub przestał wykonywać pracę szczególną w trakcie miesiąca, to składka na FEP była należna od wynagrodzenia przysługującego za okres świadczenia tej pracy.

Nadal jednak rodzą się wątpliwości, gdy pracownik wciąż jest zatrudniony na jednym stanowisku, ale wykonuje różnego rodzaju prace – gdy jedne należą do kategorii szkodliwych, a inne nie.

W ostatnim okresie ZUS wydał w tej kwestii co najmniej dwie interpretacje na korzyść przedsiębiorców. Obie dotyczyły kierowców ciężarówek, którzy przewożą towary neutralne i niebezpieczne (ADR). Przewóz towarów niebezpiecznych to prace dodatkowe, które nie wchodzą w zakres czynności podstawowych. Są miesiące, w których dany kierowca wozi towary niebezpieczne tylko przez kilka dni, a nawet wcale tego nie robi. Jak argumentowali przedsiębiorcy, przez pojęcie „zatrudnienie” należy tu rozumieć stan faktyczny, w którym dany pracownik rzeczywiście wykonuje czynności, które kwalifikuje się jako wykonywanie pracy szczególnej. A zwrot „z dniem rozpoczęcia wykonywania przez niego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tych prac” należy rozumieć w sposób literalny i bezpośredni, a zatem ma on konkretne odniesienie do dni faktycznego wykonywania pracy szczególnej, a nie w globalnym odniesieniu do zakresu umowy pracownika, w której wskazano, że będzie on wykonywał prace szczególne.

W obu interpretacjach ZUS zgodził się z przedsiębiorcami (por. decyzje ZUS z 13.06.2022 r. DI/100000/43/599/2022, i 16.03.2023 r., DI/200000/43/167/2023). Wskazał, że obowiązek opłacania składki na FEP nie dotyczy składników wynagrodzeń, które są należne za okres, w którym praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie była wykonywana, nawet jeżeli ich wypłata następuje w okresie wykonywania tych prac. Jeśli wypłata przysługuje w części za okres wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, obowiązek opłacenia składki na FEP powstaje tylko od części wynagrodzenia przysługującego za okres wykonywania takich prac. Podstawę wymiaru składki na FEP należy wówczas ustalić za dany miesiąc proporcjonalnie do liczby dni rzeczywiście przepracowanych przez pracownika w szczególnych warunkach, a nie w odniesieniu do całego miesiąca, w którym dni takiej pracy występują jednostkowo albo nie występują w ogóle.