Rozliczenie zleceniobiorcy zwolnionego ze składek ZUS na mocy specustawy
Renata Majewska
Prawnik, ekspert prawa pracy, specjalizuje się w obliczaniu wynagrodzeń w ujęciu praktycznym.
Autor kilkuset artykułów z dziedziny szeroko pojętego prawa pracy, szczególnie ustalania wynagrodzeń i dodatkowych świadczeń oraz kalkulacji płac dla pracowników sfery budżetowej.
Doświadczony wykładowca i szkoleniowiec, właściciel firmy szkoleniowej Biuro Kadr i Płac
Czy spółka powinna złożyć wniosek do ZUS? Od kiedy nie nalicza składek? Skoro zwolnienie należy się łącznie do kwoty 100% przeciętnej płacy w miesiącu, to jak się porozumieć w tej kwestii z drugim płatnikiem? O jaką przeciętną płacę tu chodzi? W jaki sposób rozliczyć przychody ze zlecenia na liście płac i w dokumentach ZUS?
Możliwość zwolnienia ze składek umów zlecenia, na podstawie których wykonawca osiąga określone „kryzysowe” rodzaje przychodów, od 16.12.2020 przewiduje art. 31zy14 specustawy (na mocy tarczy 6.0). Jednak tym razem ma ono szczególny charakter, ponieważ wniosek o zwolnienie musi złożyć sam zleceniobiorca, a nie podmiot go zatrudniający.
O zwolnienie ze składek z racji wykonywania umowy zlecenia ma prawo wystąpić osoba zatrudniona, która spełnia łącznie poniższe warunki:
- wykonuje umowę agencyjną, o dzieło, zlecenia bądź inną o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu, zawartą od 1.01.2021 do 31.03.2021,
- z ww. umów uzyskuje przychód podatkowy z:
- działalności twórczej w zakresie sztuk plastycznych, literatury, muzyki, twórczości audialnej, utworów audiowizualnych, teatru, kostiumografii, scenografii, reżyserii, choreografii, lutnictwa artystycznego i sztuki ludowej,
- działalności artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej, estradowej, tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki i instrumentalistyki,
- działalności technicznej wspomagającej produkcję audiowizualną lub produkcję i wystawianie wydarzeń artystycznych,
- usług w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu oraz usług w zakresie architektury świadczonych przez osoby nieposiadające uprawnień budowlanych,
- usług świadczonych na rzecz muzeów w zakresie pozaszkolnych form edukacji i przez przewodników muzeów,
- łączny przychód o tym charakterze, osiągnięty ze wszystkich umów zlecenia w miesiącu poprzedzającym miesiąc zgłoszenia wniosku o zwolnienie nie przekroczył 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa GUS obowiązującego w dniu jego przekazania, a więc w przypadku wniosków złożonych:
- w lutym – styczniowy ww. przychód nie przewyższył 5168,93 zł,
- w marcu – lutowy ww. przychód nie przewyższył 5457,98 zł,
- nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu niż umowy zlecenia.
Wniosek wyłącznie elektroniczny
Pracobiorca, który spełni wszystkie te wymogi, powinien sam złożyć do ZUS elektroniczny wniosek RZN o zwolnienie jego płatnika z obowiązku obliczenia, potrącenia z jego wynagrodzenia i odprowadzenia składek należnych za okres od 1.01.2021 do 30.04.2021. Wniosek składa wyłącznie poprzez PUE ZUS, w ciągu 7 dni od zawarcia umowy zlecenia. Podmiot zatrudniający nie może go w tym wyręczyć.
We wniosku wykonawca podaje: swoje dane (imię i nazwisko, PESEL, a jeśli go nie nadano – serię i numer dowodu osobistego albo paszportu, adres do korespondencji) i dane zleceniodawcy (imię i nazwisko, nazwa skrócona, NIP, a jeśli go nie nadano – PESEL i REGON) oraz własne oświadczenia o spełnianiu warunków nabycia zwolnienia i o posiadaniu świadomości, że nienaliczone składki na ubezpieczenia społeczne nie zostaną uwzględnione w świadczeniach z tych ubezpieczeń.
Ilu płatników, tyle wniosków
Co więcej, aby skorzystać ze zwolnienia z tytułu obu umów zlecenia, wykonawca, o którym mowa w pytaniu, musi zgłosić do ZUS w podany sposób 2 wnioski RZN. Pojedynczy wniosek dotyczy bowiem umów zlecenia podpisanych z jednym, konkretnym płatnikiem. O przekazaniu wniosków do ZUS zleceniobiorca powinien niezwłocznie poinformować obu zleceniodawców (spółkę i fundację), a oni muszą założyć profil informacyjny w systemie teleinformatycznym ZUS, jeżeli jeszcze go nie mają.
Jeśli zleceniobiorca spełnia wszystkie kryteria, zleceniodawca uzyska zwolnienie od obowiązku obliczania, potrącania z jego dochodu i opłacania składek społecznych, zdrowotnej, FP, FGŚP i FS, należnych z racji konkretnego zlecenia, za okresy od 1.01.2021 do 30.04.2021.
Uwaga: zwolnienie uzyskane na podstawie jednego wniosku obejmuje umowę zlecenia spełniającą ww. warunki – do wysokości maksymalnej podstawy wymiaru składek (czyli do 100% ww. przeciętnej płacy) za każdy miesiąc od stycznia do kwietnia 2021, w którym była ona wykonywana co najmniej 1 dzień.
Można uzyskać zwolnienia na wszystkie realizowane jednocześnie u różnych płatników zlecenia, jednak trzeba złożyć odpowiednią liczbę wniosków RZN. W takiej sytuacji każda z umów pozostaje wolna od składek należnych za podane okresy – do kwoty maksymalnej podstawy wymiaru za każdy miesiąc, w którym będzie świadczona chociaż przez 1 dzień.
Po wyjaśnieniu wszelkich wątpliwości ZUS zawiadamia wykonawcę i zleceniodawcę poprzez ich profile informacyjne o przyznanym zwolnieniu i wysokości podstawy, od której nie należy naliczać składek. Gdy ulga obejmuje część przychodu z umowy cywilnej, od reszty przychodu płatnik ma obowiązek naliczać, potrącić z dochodu zatrudnionego i opłacić składki na ogólnych zasadach. Za miesiące objęte abolicją zleceniodawca musi też przesyłać za zleceniobiorcę imienne raporty w standardowych terminach, nie wykazując kwot „zwolnionych” składek ani podstawy ich wymiaru.
Uwaga: składki społeczne objęte zwolnieniem nie są ewidencjonowane na kocie ubezpieczonego. Dlatego nie zostaną uwzględnione w podstawie wymiaru np. zasiłków. Jednak wykonawca korzystający ze zwolnienia ze składek (w tym zdrowotnej) i członkowie jego rodziny, zgłoszeni przez niego do ubezpieczenia zdrowotnego, zachowują prawo do świadczeń zdrowotnych.
Zakładamy, że opisany zleceniobiorca uzyskał zwolnienie na obie umowy zlecenia (o czym on sam i płatnicy zostali powiadomieni na swoich profilach PUE ZUS), przychód z wcześniejszej umowy (ze spółką) został całkowicie zwolniony ze składek, a z późniejszej (z fundacją) – do kwoty 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Rozliczenie wcześniejszej umowy
Umowa zlecenia (ze spółką) na okres 8.02.2021–31.03.2021 w pełni korzysta ze zwolnienia ze składek, ponieważ osiągnięty z niej w lutym przychód podatkowy w ramach działalności plastycznej (4500 zł) nie przekracza górnego pułapu abolicji składkowej – 100% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, obwiązującej w lutym 2021, czyli nie przekracza 5168,93 zł. W imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA za luty 2021 płatnik nie wykazuje kwot zwolnionych składek ani podstawy ich wymiaru, lecz sporządza go w opcji „zerowej”.
Rozliczenie na liście płac w lutym:
- przychód z działalności plastycznej (wynagrodzenie ze zlecenia): 4500
- przychód zwolniony ze składek: 4500
- składki społeczne należne od zleceniobiorcy: 0
- podstawa wymiaru składki zdrowotnej: 0
- składka zdrowotna (9%): 0
- składka zdrowotna (7,75%): 0
- koszty uzyskania przychodów: 4500 × 20% = 900
- podstawa opodatkowania: 4500 – 900 = 3600
- zaliczka do US: 3600 × 17% = 612
- wynagrodzenie netto: 4500 – 612 = 3888.
Za marzec 2021 płatnik ponownie składa z racji tej umowy zerowy raport ZUS RCA. Jest ona w całości wolna od składek, gdyż przychód z działalności plastycznej uzyskany na jej podstawie nie przekroczył 100% przeciętnej płacy obowiązującej w marcu 2021, czyli 5457,98 zł. Rozliczenie na marcowej liście płac wygląda tak samo, jak na lutowej.
Późniejsze zlecenie na liście płac
Druga umowa zlecenia (z fundacją) na okres 10.02.2021–31.03.2021 jest zwolniona ze składki zdrowotnej wyłącznie do 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, czyli w lutym do kwoty 5168,93 zł, a w marcu – 5457,98 zł. Załóżmy, ze zleceniobiorca zarobił 6200 zł brutto. W raporcie ZUS RZA za luty 2021 płatnik podaje kwotę 1031,07 zł w podstawie wymiaru składki zdrowotnej i 92,80 zł jako składkę zdrowotną. Rozliczenie przychodu uzyskanego na jej podstawie w lutym:
- przychód z działalności plastycznej ze zlecenia: 6200
- przychód zwolniony z naliczania składki zdrowotnej: 5168,93
- podstawa wymiaru składki zdrowotnej: 1031,07
- składka zdrowotna (9%): 92,80
- składka zdrowotna (7,75%): 79,91
- koszty uzyskania przychodów: 6200 × 20% = 1240
- podstawa opodatkowania: 6200 – 1240 = 4960
- zaliczka do US: <4960 × 17% – 79,91 = 763,29, w zaokrągleniu 763
- wynagrodzenie netto: 6200 – 92,80 – 763 = 5344,20.
W raporcie ZUS RZA za marzec 2021 płatnik wykazuje kwotę 742,02 zł w podstawie wymiaru składki zdrowotnej i 66,78 zł jako składkę zdrowotną.
Rozliczenie przychodu uzyskanego w marcu:
- przychód z działalności plastycznej ze zlecenia: 6200
- przychód zwolniony z naliczania składki zdrowotnej: 5457,98
- podstawa wymiaru składki zdrowotnej: 742,02
- składka zdrowotna (9%): 66,78
- składka zdrowotna (7,75%): 57,51
- koszty uzyskania przychodów: 6200 × 20% = 1240
- podstawa opodatkowania: 6200 – 1240 = 4960
- zaliczka do US: 4960 × 17% – 57,51 = 785,69, w zaokrągleniu 786
- wynagrodzenie netto: 6200 – 66,78 – 786 = 5347,22.
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
